سوره قریش
سوره قریش یا ایلاف از جمله سوره‌های کوتاه قرآن است که به وضعیت قریش بعد از نابودی سپاه ابرهه اشاره دارد. این سوره مکی است و بر اساس بعضی از روایات به همراه سوره فیل تشکیل یک سوره را می‌دهد. از پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) نقل شده هر کس سوره قریش را قرائت کند، خداوند به تعداد هر یک از طواف‌کنندگان و معتکفان در مسجد‌الحرام ده حسنه به او می‌دهد.
| سوره قریش | |
|---|---|
 | |
 | |
| نام‌های دیگر سوره |
|
| شماره سوره | ۱۰۶ |
| محل نزول | مکه(مکی) |
| جزء | ۳۰ |
| تعداد آیات | ۴ |
قریش
نام قبیلۀ بزرگی از عرب که رسول خدا (صلّی‌الله علیه وآله) از تیره بنی‌هاشم از همان قبیله است[۱].
مفهوم کلی سوره
یادآوری:
- نعمت‌های الهی؛
- زمینه‌ساز عبادت؛
- الفت و دوستی؛
- نعمت بزرگ الهی[۲].
اسامی سوره
علت نام‌گذاری
- «سوره قریش»؛ این لفظ در آیۀ اول این سوره آمده است و غیر از این سوره در هیچ جای دیگر قرآن تکرار نشده است. این سوره در بسیاری از مصاحف و کتب تفسیری به این نام مشهور است[۴].
- «سوره لإیلاف قریش»؛ عبارت آغازین این سوره است که در کلام پیامبر(صلّی‌الله علیه وآله) و نیز برخی صحابه و کتب تفسیری از این نام استفاده شده است[۵].
تعداد آیات و کلمات و حروف
اهداف و آموزه‌ها
محور اصلی سوره قریش بیان نعمت‌های الهی برای انگیزش حس سپاس‌گزاری و پرستش است[۹].
محتوا و موضوعات
- سوره قریش در حقیقت مکمل سوره فیل محسوب می‌شود و آیات آن دلیل روشنی بر این مطلب است.
- محتوای سوره قریش بیان نعمت خداوند بر قریش و الطاف و محبت‌های او نسبت به آنهاست، تا حس شکرگزاری آنها تحریک شود و به عبادت پروردگار این بیت عظیم که تمام شرف و افتخارشان از آن است قیام کنند.
- همانگونه که سوره والضحی و سوره الم نشرح در حقیقت یک سوره محسوب می‌شود، همچنین سوره فیل و سوره قریش نیز این‌گونه‌اند زیرا که اگر درست در محتوای آن دو دقت کنیم پیوند مطالب آنها به قدری است که می‌تواند دلیل بر وحدت آن دو بوده باشد.
- به همین دلیل برای خواندن یک سوره کامل در هر رکعت از نماز اگر کسی سوره‌های فوق را انتخاب کند باید هر دو را با هم بخواند[۱۰].
فضائل، خواص و ثواب قرائت
- در حدیث ابی‌بن‌کعب است که هر کس سوره قریش را قرائت کند خداوند به عدد هر کس که طواف کعبه نموده و معتکف به آن باشد ده حسنه به او عطا فرماید.
- عیاشی به اسناد خودش از مفضل‌بن‌صالح از امام صادق (علیه‌السّلام) روایت کرده که فرمود: «جمع نمی‌شود دو سوره در یک رکعت، مگر الضحی و الم نشرح و الم تر کیف و لایلاف قریش».
- ابی‌العباس از محمد بن علی باقر العلوم(علیه‌السّلام) و یا امام صادق (علیه‌السّلام) روایت کرده که فرمود: «الم تر کیف فعل ربّک و لایلاف قریش یک سوره هستند».
- روایت شده که ابی‌بن‌کعب در مصحف و قرآنش بین آنها بسم اللَّه را که فصل بین دو سوره است نگذاشت.
- عمروبن‌میمون‌ازدی می‌گوید: «نماز مغرب را پشت سر عمربن‌خطاب خواندم در رکعت اول سوره والتین و الزیتون را خواند و در رکعت دوم سوره الم تر کیف و لایلاف قریش را قرائت نمود»[۱۱].
محل نزول و زمان
فضای نزول
سوره قریش در مقام امتنان بر قبیله قریش است و از آن نتیجه می‌گیرد که باید در مقابل این امتنان، پروردگار کعبه را عبادت کنند که آنها را به برکت کعبه ایمنی بخشیده و از گرسنگی نجات داده است. توضیح اینکه سرزمین مکه محل بی‌آب و علفی است، مردم آنجا مجبور بودند به شام و یمن مسافرت کنند و ما یحتاج خویش را از آن دو محل فراهم آورند و گرنه زندگی برایشان دشوار و طاقت‌فرسا می‌شد. بنابراین آنها در زمستان به یمن مسافرت می‌کردند که محل گرمسیری بود و به آن رحلةالشتاء می‌گفتند و در تابستان به شام سفر می‌کردند که هوای خنکی داشت و به آن رحلةالصیف نام نهاده بودند، اهل مکه در این مسافرت‌ها از شر سارقین و راهزنان ایمن بودند، مردم تا می‌دانستند که این کاروان مال قریش است صدمه نمی‌زدند بلکه کمک هم می‌کردند، گویی این از آن جهت بود که ماجرای اصحاب فیل را شنیده بودند و از مزاحمت به قریش می‌ترسیدند و یا فقط به احترام کعبه آنها را اذیت نمی‌کردند[۱۴].
ویژگی
- سوره قریش از سور مفصلات می‌باشد[۱۵] ابن قتیبه می‌گوید: ... مفصلات سوره‌های کوچکی هستند که بعد از سور مثانی آمده‌اند. اینکه چرا این سوره‌ها را مفصل نامیده‌اند به خاطر کوتاه بودن آنها و اینکه بسیار به واسطه بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّحِیمِ از یکدیگر جدا شده‌اند[۱۶].
- روایتی است که از رسول خدا[۱۷] نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئین را به جای انجیل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشید[۱۸].
- همانگونه که سوره" و الضحی" و سوره" الم نشرح" در حقیقت یک سوره محسوب می‌شود، همچنین است سوره" فیل" و سوره" قریش" چرا که اگر درست در محتوای آن دو دقت کنیم پیوند مطالب آنها بقدری است که می‌تواند دلیل بر وحدت آن دو بوده باشد.
- به همین دلیل برای خواندن یک سوره کامل در هر رکعت از نماز اگر کسی سوره‌های فوق را انتخاب کند باید هر دو را با هم بخواند[۱۹].
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ قاموس قرآن، ج5، ص 306.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 22، ص: 351.
- ↑ التحرير و التنوير، ج 30، ص 485.
- ↑ أسماء سور القرآن و فضائلها، ص 560.
- ↑ همان، ص 561.
- ↑ الكشف و البيان، ج 10، ص 299.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ تفسير قرآن مهر، ج 22، ص 352.
- ↑ تفسير نمونه، ج 27، ص 346.
- ↑ ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 27، ص 291.
- ↑ همان.
- ↑ حجةالتفاسير و بلاغ‌الإكسير، مقدمه اول، ص 37.
- ↑ تفسير احسن‌الحديث، ج 12، ص 364.
- ↑ التمهید في علوم القرآن، ج1، ص313.
- ↑ التمهید في علوم القرآن، ج1، ص313.
- ↑ جامع البيان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 34.
- ↑ همان.
- ↑ تفسير نمونه، ج 27، ص 346.
منابع
برگرفته از سایت سوره قریش - پایگاه جامع قرآنquran.inoor.ir.