اعجاز قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

'''[[قرآن کریم]] [[معجزه]]''' جاویدان [[حضرت محمد (ص)|پیامبر خاتم­ صلی الله علیه]] است و در برگیرنده معارف و مفاهیم عمیقی برای هدایت انسان‌ها به سوی کمال است. اولین گام برای ورود به این دریای بی‌کران شناخت دقیق و فهم صحیح آن است که فهم صحیح آن نیاز به مقدماتی از [[علوم قرآنی]] دارد. یکی از این مقدمات اعجاز قرآن است که از گذشته تاکنون مفسران و قرآن‌پژوهان به اندیشه و تأمل پیرامون آن پرداخته­‌اند.  

معجزه از ریشه «عجز» بوده و «عجز» به معانی‌ای هم‌چون بن و پایان یک شی یا به معنای ضعف به كار رفته است<ref>احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغه، ج 4، ص232.</ref>؛ چنانكه [[خلیل بن احمد]] می‌نویسد:

«العجز نقیض الحزم»<ref> فراهیدی، خلیل، العین، ج1، ص216.</ref>«عجز نقیض استحكام است.»

باتوجه به این معانی، می­‌توان گفت اعجاز به معنی ایجاد ناتوانی و عجز در طرف مقابل می‌باشد.

ج) شیخ ابوالفتح رازی، مولا [[فیض کاشانی|محسن فیض کاشانی]]، سید [[محمد جواد بلاغی]] این چنین تعریف کرده‌­اند: «معجزه کاری است خارق­العاده و فوق طاقت بشری که با تعلیم و تعلّم بدست نمی‌­آید و مدّعی [[نبوت]] به عنایت مخصوص خدا، آن را ابراز می­‌دارد تا شاهد صدق نبوّت و ادّعایش باشد<ref>مترجم، حسینی، سیدحسین، هفده گفتار در علوم قرآنی از سه مفسّر گرانمایه، ص59.</ref>».

[[معجزه]] یک امر خارق­‌العاده‌­ای است که علتی برتر از علل طبیعی دارد. از این رو می‌توان گفت:

# اولا معجزه قابل آموزش نیست، در حالیكه امور خارق عادت را می‌توان یاد گرفت؛

# ثانیا معجزه قابل معارضه و هم‌آوردی از سوی انسان‌ها نیست، در حالیكه امور خارق عادت را می‌توان مغلوب كرد؛

#  

ارائه معجزه از سوی [[پیامبران]] دلیلی برای اثبات حقانیت آنها و صدق گفتارشان است. در این میان مردم دو دسته هستند. کسانی که با طهارت باطنی خود درستی گفتار پیامبران را قبول می­‌نمایند. بدون اینکه معجزه­ای برای آنها آورده شود، ولی بعضی از انسان‌ها تا زمانی که شواهد و قرائنی درباره ادعای پیامبری اشخاص نبینند به او [[ایمان]] نمی­‌آورند، لذا طبیعی است که از مدعّی پیامبری درخواست معجزه نمایند تا یقین کنند او از سوی خداست. در این صورت آوردن معجزه از سوی پیامبر، امری ضروری است<ref>مؤدّب، سیدرضا، اعجاز قرآن، ص15.</ref>. علامه طباطبائی در این باره می‌فرماید: «اعجاز برای اثبات معارف الهی نیست، اعجاز برای اثبات رسالت و تصدیق پیامبری آنهاست»<ref>المیزان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص82.</ref>.

از سویی دیگر می­توان گفت معجزه پیامبران راه را بر مدّعیان دروغین پیامبری می­بندد؛ زیرا همینکه آنها ادعای پیامبری کنند، مردم از آنها معجزه می­‌خواهند و وقتی نتوانستند معجزه­ای ارائه دهند نادرستی ادعایشان ثابت م‌ی­شود.  

تحدی یعنی مبارزه‌طلبی قرآن که دلیل اعجاز [[قرآن]] است؛ زیرا [[جن]] و [[انس]] را به آوردن همانند آن حتی به یک سخن مثل قرآن طلبیده است. در مورد آیات تحدی توجه به چند نکته حائز اهمیت است:

#  

#  

# '''دعوت به همکاری کفر پیشگان''': خداوند در این مورد می­فرماید: «أَمْ یَقُولُونَ افْتَراهُ قُلْ فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِهِ مُفْتَرَیاتٍ وَ ادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صادِقینَ»<ref> سوره هود، آیه 13.</ref>؛ آیا کفر پیشگان می­گویند: رسول، قرآن را به هم بافته، بگو اگر راست می­گویید هر که را غیر خدا می­خواهید دعوت کنید و ده سوره همانند قرآن بیاورید. در این آیه از [[کافران]] به صورت گروهی و با همکاری هم خواسته شده تا اگر می­‌توانند ده سوره مثل قرآن بیاورند.

# این دعوت و همانند سازی به چندین شیوه در قرآن آمده است؛ گاهی دعوت به آوردن کتابی مثل قرآن، گاهی آوردن ده سوره مانند قرآن، گاهی آوردن یک سوره و گاهی آوردن سخنی مانند قرآن خواسته شده است.

اینک به ذکر چند نفر از کسانی که به معارضه با قرآن برخاسته‌­اند و تلاش‌شان نافرجام بوده است می­‌پردازیم:

لازم به ذکر است که در سپتامبر 1997 شرکتی آمریکایی 4 سوره جعلی در اینترنت منتشر کرد به نام­های سورة التجسد، سورة الایمان، سورة الوصایا، سورة المسلمون که این سوره­‌ها بارها توسط فضلا نقد شده و بی­پایگی آن اثبات شده است<ref> همان، ص77.</ref>.

اعجاز قرآن از جهات مختلفی می‌­تواند باشد. برخی از این جهات را خود قرآن درباره آنها، تأکید دارد و تحدی کرده. نسبت به برخی دیگر در قرآن تحدی خاصّ وجود ندارد و نسبت به این موارد از وجوه اعجاز دیدگاه‌های مختلف وجود دارد. در ابتدا وجهی از اعجاز قرآن را که خود آیات قرآن، آنها را بیان کرده می‌­پردازیم.

خداوند در قرآن به این وجه از اعجاز اشاره کرده و می­فرماید: «أَفَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَ لَوْ كانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فیهِ اخْتِلافاً كَثیراً»<ref>سوره نساء، آیه 82.</ref>؛ آیا به تدبر در قرآن نمی­‌اندیشند، اگر آن از سوی غیرخدا می­بود ناهماهنگی بسیاری در آن یافتند.

ب ـ ملازمه و ارتباط وثیقی بین از سوی بشر بودن قرآن و راه یافتن اختلاف و ناهماهنگی فراوان در آن وجود دارد.

در توضیح بیشتر می‌توان گفت: قرآن که در طول 23 سال تدریجاً در [[مکه]] و [[مدینه]] و در حالات مختلف مثلاً در جنگ و صلح و ..... بر پیامبر [[نازل]] شده است و از طرفی درباره همه امور از حِکَم و مواعظ گرفته تا مسائل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، اخلاقی، اعتقادی و هنری سخن گفته است، در عین حال یک یکنواختی و همسویی شگفتی در این کتاب آسمانی به چشم می‌خورد و هیچ اختلافی مشاهده نمی­‌شود. ولی اگر این کتاب، توسط دست بشری ساخته شده بود در آن موارد متعددی از اختلاف و ناهماهنگی مشاهده می­‌شد؛ زیرا انسان همواره از نقصی برخوردار است.

در مورد معنای لغوی بلاغت آمده است: «به نهایت رساندن معنا و اکمال آن»<ref>ابن فارس، معجم مقاییس اللغه، ج 1، ص302.</ref>، یا بلاغت: «یعنی رساندن معنا به بهترین قالب‌های الفاظ» و فصاحت به معنای «شیوایی کلمات و روانی تلفظ آنها و گوشنواز بودن سخن».

# روانی الفاظ و عبارات آن.

# در قرآن «استعارات»، «تشبیهات»، «کنایات» و ..... در جای خاص خود به کار رفته است<ref>مؤدب، سیدرضا، اعجاز قرآن، ص161ـ 170.</ref>.

# آغاز سوره­ها، آغاز هر کدام از سوره­های قرآن نیز از بلاغت و زیبایی خاصی برخوردار است؛ بعضی با حروف مقطعه، حمد و ثنای الهی، قسم، سؤال و ..... آغاز شده­اند<ref> همان، ص170ـ 176.</ref>.

سوّمین وجه از وجوه اعجاز که قرآن به آن تأکید و تحدّی نموده راجع به شخصیت پیامبر(ص) و درس نخواند و به مکتب نرفته بودن ایشان است. در قرآن آمده است: «وَ ما كُنْتَ تَتْلُوا مِنْ قَبْلِهِ مِنْ كِتابٍ وَ لا تَخُطُّهُ بِیَمینِكَ إِذاً لاَرْتابَ الْمُبْطِلُونَ»<ref> سوره عنکبوت، آیه 48.</ref>؛ و تو پیش از فرود آمدن قرآن، نوشته‌­ای را نمی‌خواندی و نه به دستانت آن را می­‌نوشتی در آن صورت یاوه‌گویان دو دل می­‌شدند.

می‌­توان گفت که پیامبری که امّی و درس نخوانده است کتابی را آورد، که هم الفاظش و هم معانی‌­اش فوق­العاده و معجزه است و از این جهت به شخص پیامبر تحدی شده که اگر می‌­توانند مثل چنین قرآنی بیاورند<ref>مؤدّب، سیدرضا، اعجاز قرآن، ص87.</ref>.

یکی دیگر از وجوه اعجاز قرآن، تحدی آن به اخبار غیبی است. علامه طباطبایی در این مورد بیان می‌­نماید: خداوند در آیات زیادی به اخبار غیبی خود تحدی نموده و فرموده که اگر در آسمانی بودن این کتاب شک دارید کتابی مثل آن شامل اخبار غیبی بیاورید<ref>همان، ص64.</ref>.

ب ـ این پیشگوئی‌ها را بعد از تحقق ما نشان اعجاز می­دانیم و گرنه صرف پیشگویی که معجزه نیست. بدون تردید، برخی از پیشگوئی‌های دیگر قرآن نیز حتماً تحقق خواهد یافت.

اکنون نمونه­‌هایی از اخبار غیبی و پیشگوئی‌های قرآن را بیان می­کنیم:

اینها آیاتی است که درباره نوح و سرگذشت عبرت انگیزش آمده و سپس اشاره می­‌کند که این اخبار، غیبی بوده و کسی از آنها آگاهی نداشته است.

[[امپراطور روم]] در سال هفتم میلادی رو به ضعف و ناتوانی بود و از سوی دیگر [[خسرو پرویز]] با توجه به این موضوع به سرزمین [[روم]] می­تاخت و آنجا را یکی پس از دیگر فتح می­کرد. شهرهای بین [[دجله]] و [[فرات]] د و شهرهای [[سوریه]] و [[مصر]] را تسخیر و بر مرزهای [[اورشلیم]] می‌تاخت و همچنان در فکر پیروزی‌های دیگر بود<ref>عرفان، حسن، پیشین، ص176.</ref> که این آیات بر مسلمانان نازل شد: «غُلِبَتِ الرُّومُ. فی‏ أَدْنَی الْأَرْضِ وَ هُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَیَغْلِبُونَ. فی‏ بِضْعِ سِنینَ لِلَّهِ الْأَمْرُ مِنْ قَبْلُ وَ مِنْ بَعْدُ وَ یَوْمَئِذٍ یَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ»<ref> سوره روم، آیه 2ـ 3ـ 4.</ref>؛ رومیان شکست خوردند و این شکست در سرزمین نزدیکی رخ داد، امّا آنها بعد از مغلوبیت، بزودی غلبه خواهند کرد، در چند سال؛ همه کارها از آن خداست چه قبل و چه بعد و در آن روز مؤمنان به خاطر پیروزی دیگری خوشحال خواهند شد.

در این قسمت از بحث بعضی از وجوه دیگر اعجاز را که تحّدی خاصی نسبت به آن از سوی قرآن صورت نگرفته، ولی دانشمندان آنها را از وجوه اعجاز می‌­دانند را بر می­‌شمریم.

یکی از ابعاد اعجاز قرآن که در چند قرن اخیر ظاهر شد و بسیاری از متخصصان علوم را به شگفتی واداشت و برخی صاحب نظران علوم قرآن بدان تصریح کرده­اند، همان­ گزاره­های قرآن در مورد مسائل علمی مثل زوجیت گیاهان و حرکت خورشید و زمین است. در حالی که انسانها تا قرن­ها بعد از نزول قرآن به این مطالب علمی دسترسی نداشتند یا به نظر [[بطلمیوسی]] که برخلاف آن‌هاست معتقد بودند<ref>رضایی، محمدعلی، پژوهشی در اعجاز قرآن، ص75.</ref>.

و خداوند خورشید و ماه را در حالی که هر دو در حال حرکت هستند به نفع شما مقهور و مسخر گردانید<ref>سوره ابراهیم، آیه 33.</ref>.

[http://intjz.net/maqalat/t-ejaz-quran.htm برگرفته از سایت وجوه اعجاز قرآنhttp://intjz.net]