۴٬۹۳۳
ویرایش
جز
تمیزکاری
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (تمیزکاری) |
||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
از آنجا که [[طواف]] [[خانه خدا]] باید در جامه و پارچه پاک باشد، قریش می‌پنداشت جامه هنگامی پاک است که از آنها گرفته و کرایه شود و اگر قریش از دادن لباس طواف به کسی ممانعت کند، او باید برهنه به طواف بپردازد. | از آنجا که [[طواف]] [[خانه خدا]] باید در جامه و پارچه پاک باشد، قریش می‌پنداشت جامه هنگامی پاک است که از آنها گرفته و کرایه شود و اگر قریش از دادن لباس طواف به کسی ممانعت کند، او باید برهنه به طواف بپردازد. | ||
پیامبر(ص) که خود از قریش بود، در برابر دیدگان مردم از عرفات کوچ کرد و با این شیوه اولاً شعار برابری و مساوات بین انسان‌ها را عملاً اجرا کرد. ثانیاً آن حضرت ثابت کرد که قریشی بودن (آنچه ابوبکر با استناد به آن به خلافت رسید)، اعتباری برای برتری جویی از دیگر قبایل نیست. | پیامبر(ص) که خود از قریش بود، در برابر دیدگان مردم از عرفات کوچ کرد و با این شیوه اولاً شعار برابری و مساوات بین انسان‌ها را عملاً اجرا کرد. ثانیاً آن حضرت ثابت کرد که قریشی بودن (آنچه ابوبکر با استناد به آن به خلافت رسید)، اعتباری برای برتری جویی از دیگر قبایل نیست. | ||
اما دومین فریضه مهمی که پیامبر(ص) برای اتمام [[رسالت]] خویش باید به انجام می‌رسانید، اعلام جانشینی [[علی(ع)]] بود که در [[جُحفه]] و در محلی به نام « [[غدیرخم]]» صورت گرفت و در‌این‌باره فرمود:«من کنت مولاه فهذا علیُ مولاه». | اما دومین فریضه مهمی که پیامبر(ص) برای اتمام [[رسالت]] خویش باید به انجام می‌رسانید، اعلام جانشینی [[علی(ع)]] بود که در [[جُحفه]] و در محلی به نام «[[غدیرخم]]» صورت گرفت و در‌این‌باره فرمود:«من کنت مولاه فهذا علیُ مولاه». | ||
این اقدام پیامبر(ص) در غدیرخم، چند تن از سران عرب را- که به قصد | این اقدام پیامبر(ص) در غدیرخم، چند تن از سران عرب را- که به قصد «ریاست طلبی» مسلمان شده بودند- از گرویدن به آیین او پشیمان کرد. | ||
از همان روز عمر، ابوبکر و [[ابوعبیده]] جراح مثلثی را تشکیل دادند و سوگند یاد کردند که نگذارند این انتخاب پیامبر(ص) عملی شود. آنها از «اهل کتاب» شنیده بودند که پیامبری در مکه [[مبعوث]] خواهد شد که بر شرق و غرب عالم غالب می‌شود. پس با این پندار که پس از پیامبر(ص) به حکومت خواهند رسید، به رسالت آن حضرت [[ایمان]] آوردند و خود را در خدمت پیامبر(ص) قرار دادند و حال که از رسیدن به خلافت مأیوس شده بودند، تصمیم گرفتند آن حضرت را به قتل برسانند تا به قریش اظهار دارند که ما در پی فرصت برای قتل پیامبر(ص) بودیم، تا چنین حقی را نیز بر گردن قریش ثابت کنند<ref> تاریخ مفصل اسلام و تاریخ ایران بعد از اسلام، ص 116.</ref>. | از همان روز عمر، ابوبکر و [[ابوعبیده]] جراح مثلثی را تشکیل دادند و سوگند یاد کردند که نگذارند این انتخاب پیامبر(ص) عملی شود. آنها از «اهل کتاب» شنیده بودند که پیامبری در مکه [[مبعوث]] خواهد شد که بر شرق و غرب عالم غالب می‌شود. پس با این پندار که پس از پیامبر(ص) به حکومت خواهند رسید، به رسالت آن حضرت [[ایمان]] آوردند و خود را در خدمت پیامبر(ص) قرار دادند و حال که از رسیدن به خلافت مأیوس شده بودند، تصمیم گرفتند آن حضرت را به قتل برسانند تا به قریش اظهار دارند که ما در پی فرصت برای قتل پیامبر(ص) بودیم، تا چنین حقی را نیز بر گردن قریش ثابت کنند<ref> تاریخ مفصل اسلام و تاریخ ایران بعد از اسلام، ص 116.</ref>. | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
=اقدامات پیامبر(ص)= | =اقدامات پیامبر(ص)= | ||
==اعزام سپاه اسامه== | == اعزام سپاه اسامه == | ||
پیامبر(ص) در جریان بازگشت از [[حجة الوداع]] بیمار شد و پس از چندی با بهبودی نسبی، به فکر تجهیز و اعزام سپاهی به مرزهای [[شام]] افتاد. اهداف پیامبر(ص) را از این اقدام چنین می‌توان تحلیل کرد: | پیامبر(ص) در جریان بازگشت از [[حجة الوداع]] بیمار شد و پس از چندی با بهبودی نسبی، به فکر تجهیز و اعزام سپاهی به مرزهای [[شام]] افتاد. اهداف پیامبر(ص) را از این اقدام چنین می‌توان تحلیل کرد: | ||
#رسول خدا (ص)بیم آن داشت که بعد از انتشار خبر رحلتش رومیان از آشفتگی اوضاع [[مسلمانان]] سوء استفاده کرده، آنها را سرکوب کنند. دو جنگ از جنگ‌های پیامبر(ص)- [[جنگ تبوک]] و [[جنگ موته]]- در نبرد با شامیان بود. بنابراین اعزام سپاه خبر از ثبات جامعه اسلامی می‌داد. | # رسول خدا (ص)بیم آن داشت که بعد از انتشار خبر رحلتش رومیان از آشفتگی اوضاع [[مسلمانان]] سوء استفاده کرده، آنها را سرکوب کنند. دو جنگ از جنگ‌های پیامبر(ص)- [[جنگ تبوک]] و [[جنگ موته]]- در نبرد با شامیان بود. بنابراین اعزام سپاه خبر از ثبات جامعه اسلامی می‌داد. | ||
# | # | ||
#پیامبر(ص) می‌خواست با اعزام این سپاه، سران قبایل و صحابه را از مرکز حکومت( مدینه) دور سازد تا بعد از رحلتش مانعی برای به خلافت رسیدن حضرت علی(ع) پیش نیاید. | # پیامبر(ص) می‌خواست با اعزام این سپاه، سران قبایل و صحابه را از مرکز حکومت(مدینه) دور سازد تا بعد از رحلتش مانعی برای به خلافت رسیدن حضرت علی(ع) پیش نیاید. | ||
# | # | ||
#واگذاری فرماندهی سپاه به [[اسامه]]، که جوانی هفده یا نوزده ساله بود، سنت شیوخیت را که در بین اعراب از اعتبار بالایی برخوردار بود، منسوخ می‌کرد، تا جوان بودن علی(ع) بهانه‌ای برای کنار زدن او از خلافت نباشد. | # واگذاری فرماندهی سپاه به [[اسامه]]، که جوانی هفده یا نوزده ساله بود، سنت شیوخیت را که در بین اعراب از اعتبار بالایی برخوردار بود، منسوخ می‌کرد، تا جوان بودن علی(ع) بهانه‌ای برای کنار زدن او از خلافت نباشد. | ||
==سکونت در منزل عایشه== | == سکونت در منزل عایشه == | ||
پیامبر(ص) از رفت و آمدهای برخی مهاجران بین مکه و مدینه خبر داشت. بنابراین او با سکونت در منزل [[عایشه]] و زیرنظر داشتن فتنه، در صدد خنثی کردن دسیسه‌های سقیفه‌سازان برآمد. | پیامبر(ص) از رفت و آمدهای برخی مهاجران بین مکه و مدینه خبر داشت. بنابراین او با سکونت در منزل [[عایشه]] و زیرنظر داشتن فتنه، در صدد خنثی کردن دسیسه‌های سقیفه‌سازان برآمد. | ||
==هشدارهای پیش از رحلت== | == هشدارهای پیش از رحلت == | ||
هنگامی که پیامبر(ص) از کارشکنی برخی از افراد در اعزام سپاه اسامه باخبر شد، در حالی که سرش را با دستمال بسته بود، به [[مسجد]] آمد و با تأکید، از کارشکنان خواست که سپاه را همراهی کنند و حتی فرمود: | هنگامی که پیامبر(ص) از کارشکنی برخی از افراد در اعزام سپاه اسامه باخبر شد، در حالی که سرش را با دستمال بسته بود، به [[مسجد]] آمد و با تأکید، از کارشکنان خواست که سپاه را همراهی کنند و حتی فرمود: | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
خبر دردناک رحلت پیامبر(ص) در میان انصار و مهاجران پیچید. انصار با آگاهی از این خبر، با شتاب خود را به سقیفه رساندند و درباره این حادثه بس مهم به گفتگو پرداختند. | خبر دردناک رحلت پیامبر(ص) در میان انصار و مهاجران پیچید. انصار با آگاهی از این خبر، با شتاب خود را به سقیفه رساندند و درباره این حادثه بس مهم به گفتگو پرداختند. | ||
حال باید پرسید: چرا انصار در سقیفه گرد آمدند و علت نامزد کردن سعد بن | حال باید پرسید: چرا انصار در سقیفه گرد آمدند و علت نامزد کردن سعد بن عباده«رئیس خزرج» به عنوان امیر، چه بود؟ | ||
مگر آنها از انتخاب علی(ع) برای رهبری امت اسلامی بی اطلاع بودند و یا بسیاری از آنان در غدیرخم حضور نداشتند؟ چه چیزی آنها را به اتخاذ چنین تصمیمی واداشت؟ | مگر آنها از انتخاب علی(ع) برای رهبری امت اسلامی بی اطلاع بودند و یا بسیاری از آنان در غدیرخم حضور نداشتند؟ چه چیزی آنها را به اتخاذ چنین تصمیمی واداشت؟ | ||
آن گونه که از اسناد تاریخی برمی آید، علت اصلی تجمع آنها، اطلاع از دسیسه‌هایی بود که در صدد بود خلافت را از علی(ع) غصب کند و چون یقین کردند خلافت از آن دیگری است و از طرفی، افراد سیاسی و کارآزموده که بتوانند خلافت را برای امیرمؤمنان تثبیت کنند، در [[بنی‌هاشم]] سراغ نداشتند؛ لذا برای تعیین خلیفه در سقیفه جمع شدند. در کنار این عامل اصلی، علل دیگری نیز وجود داشت که باعث تجمع انصار در سقیفه شد؛ همانند: | آن گونه که از اسناد تاریخی برمی آید، علت اصلی تجمع آنها، اطلاع از دسیسه‌هایی بود که در صدد بود خلافت را از علی(ع) غصب کند و چون یقین کردند خلافت از آن دیگری است و از طرفی، افراد سیاسی و کارآزموده که بتوانند خلافت را برای امیرمؤمنان تثبیت کنند، در [[بنی‌هاشم]] سراغ نداشتند؛ لذا برای تعیین خلیفه در سقیفه جمع شدند. در کنار این عامل اصلی، علل دیگری نیز وجود داشت که باعث تجمع انصار در سقیفه شد؛ همانند: | ||
انصار گسترش اسلام را مرهون بذل جان و مال خویش می‌دانستند و خود را نسبت به مهاجرین در به دست گیری خلافت، سزاوارتر می‌شمردند. | انصار گسترش اسلام را مرهون بذل جان و مال خویش می‌دانستند و خود را نسبت به مهاجرین در به دست گیری خلافت، سزاوارتر می‌شمردند. | ||
#انصار در اکثر [[غزوات]] همراه پیامبر(ص) با [[کفار]] قریش جنگیده و بسیاری از کفار [[مکه]] و دیگر مخالفان اسلام را کشته بودند. از این رو، به وحشت افتادند که مبادا کسی روی کار آید که انتقام خون‌های ریخته شده را بگیرد، و این ناشی از آن بود که به رغم تلاش‌های فراوان پیامبر(ص) برای تبدیل نظام قبیله‌ای به نظام اجتماعی، هنوز خوی و خصلت‌های قبیلگی دوران جاهلیت، همچون آتش زیر خاکستر در نهادشان باقی بود. | # انصار در اکثر [[غزوات]] همراه پیامبر(ص) با [[کفار]] قریش جنگیده و بسیاری از کفار [[مکه]] و دیگر مخالفان اسلام را کشته بودند. از این رو، به وحشت افتادند که مبادا کسی روی کار آید که انتقام خون‌های ریخته شده را بگیرد، و این ناشی از آن بود که به رغم تلاش‌های فراوان پیامبر(ص) برای تبدیل نظام قبیله‌ای به نظام اجتماعی، هنوز خوی و خصلت‌های قبیلگی دوران جاهلیت، همچون آتش زیر خاکستر در نهادشان باقی بود. | ||
# | # | ||
#علت دیگر، حس جاه‌طلبی است که در تمام افراد بشر به طور مختلف وجود دارد و انسان را به خطرات بزرگ می‌اندازد<ref> طرح های رسالت، پیرامون خلافت و زمامداری، احمد مطهری، ج1، ص 250، قم، مرکز انتشارات دارالتبلیغ.</ref>. | # علت دیگر، حس جاه‌طلبی است که در تمام افراد بشر به طور مختلف وجود دارد و انسان را به خطرات بزرگ می‌اندازد<ref> طرح های رسالت، پیرامون خلافت و زمامداری، احمد مطهری، ج1، ص 250، قم، مرکز انتشارات دارالتبلیغ.</ref>. | ||
#سعد بن عباده از بزرگان عرب بود که درب خانه اش به روی حاجتمندان باز بود و از کسانی بود که در روز عید غدیرخم حضور داشت و خطبه پیامبر(ص) را شنید؛ ولی حب جاه و مقام، او را با وجود بیماری به سقیفه کشاند تا با او بیعت کنند<ref>نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج4، ص 4، چاپ بیروت.</ref>. | # سعد بن عباده از بزرگان عرب بود که درب خانه اش به روی حاجتمندان باز بود و از کسانی بود که در روز عید غدیرخم حضور داشت و خطبه پیامبر(ص) را شنید؛ ولی حب جاه و مقام، او را با وجود بیماری به سقیفه کشاند تا با او بیعت کنند<ref>نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج4، ص 4، چاپ بیروت.</ref>. | ||
=علل موفقیت حزب شیخین= | =علل موفقیت حزب شیخین= | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
حال به پاسخ این سؤال می‌پردازیم که: علت موفقیت حزب ابوبکر و عمر چه بود؟ و چرا مردم با وجود آگاهی از انتخاب علی (ع)از سوی پیامبر(ص) به جانشینی خویش، با ابوبکر بیعت کردند؟ | حال به پاسخ این سؤال می‌پردازیم که: علت موفقیت حزب ابوبکر و عمر چه بود؟ و چرا مردم با وجود آگاهی از انتخاب علی (ع)از سوی پیامبر(ص) به جانشینی خویش، با ابوبکر بیعت کردند؟ | ||
==جلوگیری از اعزام سپاه اسامه== | == جلوگیری از اعزام سپاه اسامه == | ||
ابوبکر و عمر برخلاف اصرار فراوان پیامبر(ص) بر حرکت سپاه اسامه، در اجرای امر آن حضرت تعلل کردند و اسامه را از حرکت بازداشتند. این کار، چند منفعت برایشان دربرداشت: اول اینکه هنگام رحلت پیامبر(ص) در مدینه حضور خواهند داشت. دوم اینکه وجود سران قبایل در مدینه، آنها را یاری می‌کرد تا از بحران فقدان پیامبر(ص) استفاده کنند و از بزرگان قوم برای خود بیعت بگیرند؛ زیرا نبود بزرگان قوم در مدینه و بیعت نکردن آنها در صورت اعزام سپاه، نقشه‌های آنان را برای رسیدن به خلافت بی نتیجه می‌گذاشت. | ابوبکر و عمر برخلاف اصرار فراوان پیامبر(ص) بر حرکت سپاه اسامه، در اجرای امر آن حضرت تعلل کردند و اسامه را از حرکت بازداشتند. این کار، چند منفعت برایشان دربرداشت: اول اینکه هنگام رحلت پیامبر(ص) در مدینه حضور خواهند داشت. دوم اینکه وجود سران قبایل در مدینه، آنها را یاری می‌کرد تا از بحران فقدان پیامبر(ص) استفاده کنند و از بزرگان قوم برای خود بیعت بگیرند؛ زیرا نبود بزرگان قوم در مدینه و بیعت نکردن آنها در صورت اعزام سپاه، نقشه‌های آنان را برای رسیدن به خلافت بی نتیجه می‌گذاشت. | ||
این کارشکنی‌ها باعث شد تا پیامبر(ص) با حال بیمار و نزار خود در مسجد حضور یابد و آنان را لعنت کند: | این کارشکنی‌ها باعث شد تا پیامبر(ص) با حال بیمار و نزار خود در مسجد حضور یابد و آنان را لعنت کند:«لعن الله من تخلف عن جیش اسامه<ref>تاریخ طبری، ج2، ص 225.</ref>». | ||
==ناآشنایی تازه مسلمان‌ها با موقعیت حضرت علی(ع)== | == ناآشنایی تازه مسلمان‌ها با موقعیت حضرت علی(ع) == | ||
اگرچه هنگام رحلت پیامبر(ص)، اسلام در سراسر شبه جزیره عربستان گسترش نیافته بود، اما اسلام، این آیین جدید، هنوز فرصت نیافته بود که شناخت عمیقی از خود به پیروانش ببخشد. اعراب تازه مسلمان تنها بر یگانگی خدا و اینکه [[محمد]]، فرستاده ای از جانب اوست، اعتراف داشتند و در عمل، به بسیاری آداب جاهلیت پایبند بودند و بدان عمل می‌کردند. در برخورد با قضیه جانشینی علی(ع) نیز این گونه نمی اندیشیدند که او بزرگ‌ترین حامی پیامبر(ص) و آگاه از اسرار رسالت اوست و تنها او می‌تواند این دین نو ظهور را نهادینه کند، بلکه در این اندیشه بودند که او کشنده بسیاری از سران کفر است که از نزدیکان و عزیزان آنها به شمار می‌رفت. از این رو، حس کینه و انتقام در میان برخی مهاجران و به ویژه تازه مسلمانان مکه، باعث شد افرادی چون ابوبکر و عمر بر اوضاع مسلمانان مسلط شوند. | اگرچه هنگام رحلت پیامبر(ص)، اسلام در سراسر شبه جزیره عربستان گسترش نیافته بود، اما اسلام، این آیین جدید، هنوز فرصت نیافته بود که شناخت عمیقی از خود به پیروانش ببخشد. اعراب تازه مسلمان تنها بر یگانگی خدا و اینکه [[محمد]]، فرستاده ای از جانب اوست، اعتراف داشتند و در عمل، به بسیاری آداب جاهلیت پایبند بودند و بدان عمل می‌کردند. در برخورد با قضیه جانشینی علی(ع) نیز این گونه نمی اندیشیدند که او بزرگ‌ترین حامی پیامبر(ص) و آگاه از اسرار رسالت اوست و تنها او می‌تواند این دین نو ظهور را نهادینه کند، بلکه در این اندیشه بودند که او کشنده بسیاری از سران کفر است که از نزدیکان و عزیزان آنها به شمار می‌رفت. از این رو، حس کینه و انتقام در میان برخی مهاجران و به ویژه تازه مسلمانان مکه، باعث شد افرادی چون ابوبکر و عمر بر اوضاع مسلمانان مسلط شوند. | ||
| خط ۸۷: | خط ۸۷: | ||
حقیقت این است که آن دسته از اصحاب نزدیک پیامبر(ص) که روحشان با پیام وحی آشنا شده بود، با ابوبکر بیعت نکردند و او را به رسمیت نشناختند. عده ای از این گروه تحت عنوان «مرتدین» در «واقعه» رده به شدت سرکوب شدند تا آنجا که عمر نیز به عمل آنان اعتراض کرد<ref> تاریخ ابن کثیر، ج6، ص 311.</ref>. | حقیقت این است که آن دسته از اصحاب نزدیک پیامبر(ص) که روحشان با پیام وحی آشنا شده بود، با ابوبکر بیعت نکردند و او را به رسمیت نشناختند. عده ای از این گروه تحت عنوان «مرتدین» در «واقعه» رده به شدت سرکوب شدند تا آنجا که عمر نیز به عمل آنان اعتراض کرد<ref> تاریخ ابن کثیر، ج6، ص 311.</ref>. | ||
عده ای دیگر نیز زمانی بیعت را پذیرفتند که پیشوای آنان علی(ع) برای حفظ اصل اسلام، به ناچار و اجبار با ابوبکر بیعت کرد. از جمله این افراد، ابوالهیثم، سهل بن | عده ای دیگر نیز زمانی بیعت را پذیرفتند که پیشوای آنان علی(ع) برای حفظ اصل اسلام، به ناچار و اجبار با ابوبکر بیعت کرد. از جمله این افراد، ابوالهیثم، سهل بن حنیف، ذوالشهادتین،[[مقداد]]، زبیر بن عوام و... بودند. | ||
اما توده مردم با اصل و محتوای اسلام بیگانه بودند؛ از این رو، از درک چرایی انتخاب علی(ع) به جانشینی پیامبر(ص) عاجز و به اهمیت و جایگاه آن پی نبرده بودند. بدین جهت، آن هنگام که امیرمؤمنان علی(ع) به دفاع از حق غصب شده خویش می‌پردازد و بر ادعای خویش برهان می‌آورد، آنان در پاسخ می‌گویند: | اما توده مردم با اصل و محتوای اسلام بیگانه بودند؛ از این رو، از درک چرایی انتخاب علی(ع) به جانشینی پیامبر(ص) عاجز و به اهمیت و جایگاه آن پی نبرده بودند. بدین جهت، آن هنگام که امیرمؤمنان علی(ع) به دفاع از حق غصب شده خویش می‌پردازد و بر ادعای خویش برهان می‌آورد، آنان در پاسخ می‌گویند: | ||
«اگر زودتر از ابوبکر از ما بیعت می‌خواستی، با تو بیعت می‌کردیم.» | «اگر زودتر از ابوبکر از ما بیعت می‌خواستی، با تو بیعت می‌کردیم.» | ||
| خط ۱۰۵: | خط ۱۰۵: | ||
{{پانویس|2}} | {{پانویس|2}} | ||
[[رده:تاریخ]] | |||
[[رده: تاریخ]] | [[رده:تاریخ اسلام]] | ||
[[رده: تاریخ اسلام]] | |||