۵٬۵۶۷
ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' گردیده اند' به ' گردیدهاند') |
جز (Heydari صفحهٔ تبیین نقش علما و نخبگان عالم اسلامی در پاسخدهی به شبهات را بدون برجایگذاشتن تغییرمسیر به تبیین نقش علما و نخبگان عالم اسلامی در پاسخدهی به شبهات (مقاله) منتقل کرد) |
||
(۳۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
تاریخ دینی و فرهنگی بشر از آغاز تا کنون دو مرحله را پشت سر نهاده است و ما اکنون در مرحله سوم آن قرار داریم: | تاریخ دینی و فرهنگی بشر از آغاز تا کنون دو مرحله را پشت سر نهاده است و ما اکنون در مرحله سوم آن قرار داریم: | ||
مرحله نخست آن عصر انبیاء الهی است که شاخصه اصلی آن دریافت برنامه جامع وحیانی توسط | مرحله نخست آن عصر انبیاء الهی است که شاخصه اصلی آن دریافت برنامه جامع وحیانی توسط انسانهائی است که به مقام قرب الهی نائل گردیده و صلاحیت لازم را در رهبری فکری و معنوی بشریت کسب نمودهاند. اینان بعد از وصول به مرتبه امامت و هدایتگری انسانها همه تلاش و سعی شان را در این مسیر بکار گرفته و نزدیکترین طریق نجات و هدایت را به آنان ارائه نمودهاند. | ||
مرحله دوم که با اعلام ختم نبوت آغاز میگردد دوره اوصیای الهی است. اینان نیز بسبب نیل به مراتب عالیه کمالات که برای بشر وصول بدان ممکن است با تبیین و تفسیر مکتب انبیاء و نیز سیره عملی خود همه تلاششان را در محافظت از آن بکار گرفته و مانع تحریف و تفسیرهای ناصواب از دین گردیدهاند. اوصیای الهی هر چند در مقام عمل – جز در دوران کوتاه حاکمیت نبی اکرم و امام علی و امام حسن | مرحله دوم که با اعلام ختم نبوت آغاز میگردد دوره اوصیای الهی است. اینان نیز بسبب نیل به مراتب عالیه کمالات که برای بشر وصول بدان ممکن است با تبیین و تفسیر مکتب انبیاء و نیز سیره عملی خود همه تلاششان را در محافظت از آن بکار گرفته و مانع تحریف و تفسیرهای ناصواب از دین گردیدهاند. اوصیای الهی هر چند در مقام عمل – جز در دوران کوتاه حاکمیت نبی اکرم و امام علی و امام حسن علیهمالسلام - موفق به تشکیل حکومت در راستای اهداف عالی شان در اجرای عدالت بمعنای واقعی کلمه و هدایتهای معنوی بشر در نیل به هدف از خلقت نبودهاند اما با تفسیر و تبیین جامع دین – حتی بعد از وفاتشان - همچنان در این مسیر قرار داشته و بشریت از برکات وجودی آنان بهره نمیگیرد. | ||
| | ||
دوره سوم که اکنون نیز در این مرحله بسر میبریم عصر علماست. در این دوره که از آن بعنوان عصر غیبت یاد میشود عالمان دین با رهنمودهای علمی و عملی انبیاء و اوصیاء و محوریت قرآن به تبیین و تفسیر دین میپردازند. اینان رسالت اصلی خویش را در معرفی حقیقی دین و محافظت از آن در برابر تحریف گران و معاندان دانسته و هدف نهائی شان را اجرای عملی منظومه دین که تامین کننده نیازهای مادی و معنوی بشریت میباشد میدانند. | دوره سوم که اکنون نیز در این مرحله بسر میبریم عصر علماست. در این دوره که از آن بعنوان عصر غیبت یاد میشود عالمان دین با رهنمودهای علمی و عملی انبیاء و اوصیاء و محوریت قرآن به تبیین و تفسیر دین میپردازند. اینان رسالت اصلی خویش را در معرفی حقیقی دین و محافظت از آن در برابر تحریف گران و معاندان دانسته و هدف نهائی شان را اجرای عملی منظومه دین که تامین کننده نیازهای مادی و معنوی بشریت میباشد میدانند. | ||
عالمان دین که مرزبانان حقیقی عقیده و ایمان مردم در برابر تهاجم | عالمان دین که مرزبانان حقیقی عقیده و ایمان مردم در برابر تهاجم دینستیزان و کجاندیشان بوده و امینان و حافظان شریعت هستند موظفند به رخنه های علمی و عملی که در اثر عوامل گوناگون در حوزه دین وارد میگردد پاسخگو باشند. | ||
ویروسی که در حال حاضر دامنگیر بشریت گردیده و تاثیرات شگرفی در زندگی مردم و | ویروسی که در حال حاضر دامنگیر بشریت گردیده و تاثیرات شگرفی در زندگی مردم و سیاستهای حاکم بر جهان گذاشته است در حوزه دین نیز منشا سوالات و شبهات فراوانی گردیده است بگونهای که حیات دینی مردم را بشدت تحت تاثیر قرار داده و سبب تحولی شگرف در بخشهای گوناگون زندگی از جمله تحول در شکل دینداری گردیده است. از اینرو بر عالمان و نخبگان دینی فرض است به رسالت خویش در این برهه خاص عنایت فراوان مبذول داشته و از حریم دین و دینداری محافظت نمایند. | ||
== الف – رسالت عالمان و نخبگان دینی == | == الف – رسالت عالمان و نخبگان دینی == | ||
خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
شناخت دقیق مسائل عصر، عالم دینی را قادر خواهد ساخت دین را بگونهای زنده به جامعه ارائه دهد. با ترک این فریضه سیاسی اجتماعی دین بسان مجموعهای خشک و بی روح تلقی گردیده و ذهنیت جامعه نسبت به آن وارونه و مسخ شده خواهد بود. بر عالمان راستین و مرزداران حقیقی شریعت فرض است با افزایش آگاهی شان از مقتضیات زمان، پیوسته مسائل گوناگون جهان را که میتواند در نقش آفرینی و کارائی دین تاثیر مثبت یا منفی بگذارد رصد نمایند. | شناخت دقیق مسائل عصر، عالم دینی را قادر خواهد ساخت دین را بگونهای زنده به جامعه ارائه دهد. با ترک این فریضه سیاسی اجتماعی دین بسان مجموعهای خشک و بی روح تلقی گردیده و ذهنیت جامعه نسبت به آن وارونه و مسخ شده خواهد بود. بر عالمان راستین و مرزداران حقیقی شریعت فرض است با افزایش آگاهی شان از مقتضیات زمان، پیوسته مسائل گوناگون جهان را که میتواند در نقش آفرینی و کارائی دین تاثیر مثبت یا منفی بگذارد رصد نمایند. | ||
شناخت زمان و مقتضیات عصر همان چیزی است که در روایات اهل بیت نیز بدان تصریح شده و از عالمان دین خواسته شده است که بدان متصف باشند تا در برابر هجوم دشمن برترین مواضع و | شناخت زمان و مقتضیات عصر همان چیزی است که در روایات اهل بیت نیز بدان تصریح شده و از عالمان دین خواسته شده است که بدان متصف باشند تا در برابر هجوم دشمن برترین مواضع و سیاستها را اتخاذ نموده و از خطا در نوع مقابله با آنان مصون باشند. امام صادق علیهالسلام در توصیف چنین عالمانی میفرماید: العالم بزمانه لاتهجم علیه اللوابس. (حکیمی، | ||
شهید مطهری در تبیین این روایت تحت عنوان عالم زمان خویشتن باش میفرماید: (مطهری،...) | شهید مطهری در تبیین این روایت تحت عنوان عالم زمان خویشتن باش میفرماید: (مطهری،...) | ||
===2- آینده نگری و عدم شگفتی از حوادث روزگار === | ===2- آینده نگری و عدم شگفتی از حوادث روزگار === | ||
آینده نگری و قدرت | آینده نگری و قدرت پیشبینی حوادث، ثمره علم به زمان حال و گذشته میباشد؛ عالمان حقیقی در اثر مطالعات گسترده شان نسبت به تاریخ و شناخت عمیق از عصر خویش قدرت پیشبینی از حوادث آینده را داشته و هیچگاه از بروز آنها شگفت زده نمیشوند همانگونه که امام علی علیهالسلام فرمود: اعرف الناس بالزمان من لم یتعجب من احداثه. ایشان در بیانی دیگر مطالعه تاریخ گذشتگان را از عوامل مهم در پیشبینی حوادث حال و آینده میدانند:اسْتَدِلَّ عَلَى مَا لَمْ یَکُنْ بِمَا قَدْ کَانَ، فَإِنَّ الاُْمُورَ أَشْبَاهٌ(نامه 27نهجالبلاغه):با آنچه در گذشته واقع شده، نسبت به آنچه واقع نشده استدلال کن; زیرا امور جهان شبیه به یکدیگرند. | ||
===3- شناسائی صحیح دین و معرفی آن بصورت طرحی جامع:=== | ===3- شناسائی صحیح دین و معرفی آن بصورت طرحی جامع:=== | ||
اسلام بر خلاف مسیحیت و سایر ادیان منظومهای جامع از قوانین احکام و معارفی است که در جهت شکوفائی استعدادهای بشری و تامین نیازهای مادی و معنوی اش تشریع گردیده است. آثار عینی و تکاملی آن تنها در صورتی میسر است که مجموعه | اسلام بر خلاف مسیحیت و سایر ادیان منظومهای جامع از قوانین احکام و معارفی است که در جهت شکوفائی استعدادهای بشری و تامین نیازهای مادی و معنوی اش تشریع گردیده است. آثار عینی و تکاملی آن تنها در صورتی میسر است که مجموعه آموزهها و معارفش بصورت پیوسته به یکدیگر نگریسته و اجرا گردد. جزئی نگری به این منظومه معرفتی آفتی بس بزرگ به پیکره دین بوده و سبب تحجر و سطحینگری نسبت به آن خواهد شد. از اینرو عالمان دین موظفند دین را در قالب یک طرح جامع و نظام واره به دیگران معرفی کنند. | ||
شهید مطهری در این زمینه میفرماید: (مطهری،...) | شهید مطهری در این زمینه میفرماید: (مطهری،...) | ||
===4- ربط متغیر به ثابت یا پاسخگوئی به نیازهای مبتلابه جوامع:=== | ===4- ربط متغیر به ثابت یا پاسخگوئی به نیازهای مبتلابه جوامع:=== | ||
از آنجا که دین امری ثابت و بسیاری از نیازهای جوامع بشری اموری است متغیر، از اینرو بر عالمان دین فرض است که با شناخت این نوع نیازها و سوالات که به تناسب مقتضیات زمان در هر عصر بگونهای مطرح میگردد -بر اساس قواعد کلی دین- در مقام پاسخ بر آیند. تنها در این صورت است که سیمای واقعی دین بصورت قوانینی زنده که تامین کننده نیازهای واقعی | از آنجا که دین امری ثابت و بسیاری از نیازهای جوامع بشری اموری است متغیر، از اینرو بر عالمان دین فرض است که با شناخت این نوع نیازها و سوالات که به تناسب مقتضیات زمان در هر عصر بگونهای مطرح میگردد -بر اساس قواعد کلی دین- در مقام پاسخ بر آیند. تنها در این صورت است که سیمای واقعی دین بصورت قوانینی زنده که تامین کننده نیازهای واقعی انسانهاست بروز و ظهور خواهد کرد. | ||
===4- بکارگیری ابزارهای نو در پیام رسانی :=== | ===4- بکارگیری ابزارهای نو در پیام رسانی :=== | ||
خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
در جهان معاصر که بعنوان عصر ارتباطات شناخته شده است مرزهای جغرافیائی و سیاسی و فرهنگی برداشته و زمینه ارتباط میلیاردها انسان با یکدیگر گردیده است. رسانهها اعم از صوتی تصویری و مکتوب و نیز رسانههای الکترونیکی و اینترنتی در جهان معاصر عامل اصلی انتقال فرهنگها بوده و فاصله بین رویدادها و مردم را بسیار کاهش دادهاند. | در جهان معاصر که بعنوان عصر ارتباطات شناخته شده است مرزهای جغرافیائی و سیاسی و فرهنگی برداشته و زمینه ارتباط میلیاردها انسان با یکدیگر گردیده است. رسانهها اعم از صوتی تصویری و مکتوب و نیز رسانههای الکترونیکی و اینترنتی در جهان معاصر عامل اصلی انتقال فرهنگها بوده و فاصله بین رویدادها و مردم را بسیار کاهش دادهاند. | ||
گسترش فضای رسانه و شبکه های اجتماعی در عصر کنونی بگونهای است که هیچ حوزه علمی فرهنگی اقتصادی سیاسی قادر نیست پیامش را بدون توجه به آنها به دیگران انتقال دهد. ازطرفی نظام استکبار با سلطه برفضای رسانه توانسته است اندیشههای منحط غربی را که مبتنی بر اومانیسم سکولاریزم و لیبرالیسم میباشد به جوامع دیگر انتقال داده و باورهای بسیاری از | گسترش فضای رسانه و شبکه های اجتماعی در عصر کنونی بگونهای است که هیچ حوزه علمی فرهنگی اقتصادی سیاسی قادر نیست پیامش را بدون توجه به آنها به دیگران انتقال دهد. ازطرفی نظام استکبار با سلطه برفضای رسانه توانسته است اندیشههای منحط غربی را که مبتنی بر اومانیسم سکولاریزم و لیبرالیسم میباشد به جوامع دیگر انتقال داده و باورهای بسیاری از انسانها را درسبک زندگی و نوع نگاه به جهان و انسان تغییر دهد. دراین راستا برعالمان دین فرض است که درمعرفی دین و ابلاغ رسالتشان از این ابزارهای جدید بهره گرفته و آموزههای معرفتی شان را به کمک آنها در اختیار مردم قرار دهند. | ||
ابزارهای جدید رسانهای با کمترین هزینه و بیشترین سرعت در انتقال پیام به دورترین نقطه جهان عالم دینی را قادر خواهد ساخت که پیام دین را به بهترین شکل در معرض افکار عمومی قرار دهد. عالمان دینی قادرند بسیاری از آموزشهای معرفتی شان را به سهولت در اختیار | ابزارهای جدید رسانهای با کمترین هزینه و بیشترین سرعت در انتقال پیام به دورترین نقطه جهان عالم دینی را قادر خواهد ساخت که پیام دین را به بهترین شکل در معرض افکار عمومی قرار دهد. عالمان دینی قادرند بسیاری از آموزشهای معرفتی شان را به سهولت در اختیار میلیونها انسان تشنه حقیقت در دنیا قرار دهند. | ||
برغم اینکه ویروس کرونا سبب تعطیلی بسیاری از مناسک و شعائر دینی شده است اما عالمان دینی و متولیان فرهنگی نظام قادرند بکمک فضای مجازی و ابزارهای دیگر رسانهای این خلا را با ارائه معارف دینی در قالبهای گوناگون جذاب به جوامع عرضه نموده و در تحکیم عقائد مردم تاثیرگذار باشند. | برغم اینکه ویروس کرونا سبب تعطیلی بسیاری از مناسک و شعائر دینی شده است اما عالمان دینی و متولیان فرهنگی نظام قادرند بکمک فضای مجازی و ابزارهای دیگر رسانهای این خلا را با ارائه معارف دینی در قالبهای گوناگون جذاب به جوامع عرضه نموده و در تحکیم عقائد مردم تاثیرگذار باشند. | ||
خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
== ب- تاثیرات کرونا در عقائد مذهبی مردم (القاء شبهات علمی و عملی) == | == ب- تاثیرات کرونا در عقائد مذهبی مردم (القاء شبهات علمی و عملی) == | ||
همانگونه که بیان گردید ویروس کرونا در سطح جهان علاوه بر تغییر چهره دینداری مومنان سبب پیدایش سوالات و شبهات جدی برای دینداران و محققان در حوزه دین گردیده است. بدیهی است هر نوع نگاه فعال یا منفعلانه عالمان دینی به این پدیده تاثیر شگرفی در عقائد | همانگونه که بیان گردید ویروس کرونا در سطح جهان علاوه بر تغییر چهره دینداری مومنان سبب پیدایش سوالات و شبهات جدی برای دینداران و محققان در حوزه دین گردیده است. بدیهی است هر نوع نگاه فعال یا منفعلانه عالمان دینی به این پدیده تاثیر شگرفی در عقائد بخشهای عظیمی از جامعه دینداران را بدنبال خواهد داشت. در این قسمت برخی از شبهات علمی و عملی را که در اثر پدیده کرونا جایگاه دین و دینداران را به چالش کشیده است مطرح خواهیم کرد: | ||
== شبهات علمی و عملی == | == شبهات علمی و عملی == | ||
===1-تضاد علم و دین:=== | ===1-تضاد علم و دین:=== | ||
خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
اولین شبههای که کرونا در حوزه دینداری ایجاد نمود مساله تضاد علم و دین است. این شبهه هر چند سابقه چندین هزار ساله داشته و حتی بعد از رنسانس در جهان غرب سبب پیدایش اندیشه سکولاریزم (جدائی دین از عرصه سیاست و حیات دنیوی) گردید اما این تضاد در اثر پیشرفت دانش بشری هر زمان بگونهای مطرح میگردد. | اولین شبههای که کرونا در حوزه دینداری ایجاد نمود مساله تضاد علم و دین است. این شبهه هر چند سابقه چندین هزار ساله داشته و حتی بعد از رنسانس در جهان غرب سبب پیدایش اندیشه سکولاریزم (جدائی دین از عرصه سیاست و حیات دنیوی) گردید اما این تضاد در اثر پیشرفت دانش بشری هر زمان بگونهای مطرح میگردد. | ||
شبهه این است که بسیاری میپرسند چگونه مناسک، اماکن مقدس و شعائر دینی که به اعتقاد دینداران ملجا و پناهگاه مومنان بهنگام مواجهه با ناملایمات و بلاها هستند یکباره در اثر کرونا تعطیل گردید بگونهای که عالمان دینی نیز مردم را نه تنها مکلف به عدم برپائی این شعائر و عدم حضور در اماکن مقدس فرا میخوانند بلکه از آنان میخواهند همه | شبهه این است که بسیاری میپرسند چگونه مناسک، اماکن مقدس و شعائر دینی که به اعتقاد دینداران ملجا و پناهگاه مومنان بهنگام مواجهه با ناملایمات و بلاها هستند یکباره در اثر کرونا تعطیل گردید بگونهای که عالمان دینی نیز مردم را نه تنها مکلف به عدم برپائی این شعائر و عدم حضور در اماکن مقدس فرا میخوانند بلکه از آنان میخواهند همه توصیههای جامعه علمی و نظام بهداشت جهانی را مراعات نمایند؟ | ||
بعبارت دیگر شبهه افکنان میگویند: حرمهایی که روزی دارالشفای بیماران و پناهگاه حاجتمندان معرفی میشد چرا در وضعیت حاضر باید توسط مواد ضدعفونی، عفونتزدایی شود و مردم در آن تجمع نکنند تا مبادا به بیماری مبتلا شوند! گندزدایی و تعطیلی این مراکز برای پیشگیری از بیماری چگونه با دارالشفابودن آن سازگار است؟! | بعبارت دیگر شبهه افکنان میگویند: حرمهایی که روزی دارالشفای بیماران و پناهگاه حاجتمندان معرفی میشد چرا در وضعیت حاضر باید توسط مواد ضدعفونی، عفونتزدایی شود و مردم در آن تجمع نکنند تا مبادا به بیماری مبتلا شوند! گندزدایی و تعطیلی این مراکز برای پیشگیری از بیماری چگونه با دارالشفابودن آن سازگار است؟! | ||
خط ۶۸: | خط ۶۸: | ||
===2- موضع مشترک دینداران و مخالفان در برابر کرونا:=== | ===2- موضع مشترک دینداران و مخالفان در برابر کرونا:=== | ||
شبهه دیگر اینکه میگویند: دینداران مدعی اند که بلاها و بیماریها ناشی از عملکرد بد (گناهان) | شبهه دیگر اینکه میگویند: دینداران مدعی اند که بلاها و بیماریها ناشی از عملکرد بد (گناهان) انسانها بوده و عقوبتی است که خالق هستی آنرا بر گنهکاران نازل نموده تا آنها را نسبت به اعمال زشت شان متنبه نماید. در اینصورت بر دینداران لازم است از حالت غفلت خارج شده و با التجا به درگاه الهی از گناهانشان بسوی خداوند توبه نمایند و دفع این بلا و عذاب را از او مسئلت نمایند در حالی که میبینیم دینداران و نیز همه کسانی که حتی معتقد به دینی نیستند در برابر بحران پیش آمده موضعی واحد داشته و منتظرند تا کانونهای علمی کشور و جهان واکسن ضد این بیماری را کشف نمایند تا بشریت از این بحران رهائی یابد. | ||
3- در منابع روائی آمده است که در صورت هجوم | 3- در منابع روائی آمده است که در صورت هجوم فتنهها در آخر الزمان به اماکن خاصی که در شهرهائی نظیر قم قرار دارد پناه ببرید تا از آن فتنهها رهائی یابید در حالی که همین اماکن مقدس نیز در شرائط بحرانی قرار گرفته و همانند شهرها و مراکز دیگر خطر ابتلاء به ویروس کرونا در آنها نیز بشدت جدی میباشد. | ||
بطور کلی با آمدن ویروس کرونا و به حاشیه رفتن مسائل دینی و پررنگ شدن توصیهها و راهبردهای پزشکی و بهداشتی این پرسش مطرح میشود که اگر با دارو و بهداشت به دواء میرسیم چه نیازی به توصیههای معنوی دین وجود دارد؟ وقتی علم | بطور کلی با آمدن ویروس کرونا و به حاشیه رفتن مسائل دینی و پررنگ شدن توصیهها و راهبردهای پزشکی و بهداشتی این پرسش مطرح میشود که اگر با دارو و بهداشت به دواء میرسیم چه نیازی به توصیههای معنوی دین وجود دارد؟ وقتی علم گرهگشایی میکند، به دین چه نیازی است؟ (سایت اندیشه قم، مرکز مطالعات و پاسخگوئی به شبهات) | ||
=== ج - راهکارهای عالمان دینی در زدودن شبهات علمی و عملی ناشی از کرونا و پساکرونا === | === ج - راهکارهای عالمان دینی در زدودن شبهات علمی و عملی ناشی از کرونا و پساکرونا === | ||
با تبیین این بخش میتوان به راز جاودانگی دین و امکان انطباق و اجرای آن در همه | با تبیین این بخش میتوان به راز جاودانگی دین و امکان انطباق و اجرای آن در همه زمانها و شرائط و تحولات پی برد. در این راستا میگوئیم: | ||
فقیهان و نخبگان دینی بدلیل جامع نگری شان به مجموعه دین معتقدند که اساسا در متن شریعت اسلام رموزی وجود دارد که بدان خصلت جاودانگی و امکان تطبیق در همه شرائط و تحولات را داده است. آنان این رموز را از کتاب و سنت استخراج نموده و معتقدندند بر اساس این رموز و قواعد ا میتوان جامعه اسلامی را در برابر هر نوع آسیبی - که در اثر تحولات گوناگون علمی سیاسی طبیعی ممکن است بدان مواجه گردد - حفظ نمود. | فقیهان و نخبگان دینی بدلیل جامع نگری شان به مجموعه دین معتقدند که اساسا در متن شریعت اسلام رموزی وجود دارد که بدان خصلت جاودانگی و امکان تطبیق در همه شرائط و تحولات را داده است. آنان این رموز را از کتاب و سنت استخراج نموده و معتقدندند بر اساس این رموز و قواعد ا میتوان جامعه اسلامی را در برابر هر نوع آسیبی - که در اثر تحولات گوناگون علمی سیاسی طبیعی ممکن است بدان مواجه گردد - حفظ نمود. | ||
خط ۸۵: | خط ۸۵: | ||
شهید مطهری درتبیین این اصل تحت عنوان: "توجه به روح و معنى و بىتفاوتى نسبت به قالب و شکل" در شریعت اسلام مینویسد: | شهید مطهری درتبیین این اصل تحت عنوان: "توجه به روح و معنى و بىتفاوتى نسبت به قالب و شکل" در شریعت اسلام مینویسد: | ||
اسلام به شکل ظاهر و صورت زندگى که وابستگى تام و تمامى به میزان دانش بشر دارد نپرداخته است. دستورهاى اسلامى مربوط است به روح و معنى و هدف زندگى و بهترین راهى که بشر باید براى وصول به آن | اسلام به شکل ظاهر و صورت زندگى که وابستگى تام و تمامى به میزان دانش بشر دارد نپرداخته است. دستورهاى اسلامى مربوط است به روح و معنى و هدف زندگى و بهترین راهى که بشر باید براى وصول به آن هدفها پیش بگیرد. علم نه هدف و روح زندگى را عوض میکند و نه راه بهتر و نزدیکتر و بیخطرترى به سوى هدفهاى زندگى نشان داده است. علم همواره وسایل بهتر و کاملترى براى تحصیل هدفهاى زندگى و پیمودن راه وصول به آن هدفها در اختیار قرار میدهد. | ||
اسلام با قراردادن | اسلام با قراردادن هدفها در قلمرو خود و واگذاشتن شکلها و صورتها و ابزارها در قلمرو علم و فن، از هرگونه تصادمى با توسعه فرهنگ و تمدن پرهیز کرده است؛ بلکه با تشویق به عوامل توسعه تمدن یعنى علم و کار و تقوا و اراده و همت و استقامت، خود نقش عامل اصلى پیشرفت تمدن را به عهده گرفته است. (مطهری،) | ||
=== تطبیق این اصل در حل شبهات بر آمده از کرونا:=== | === تطبیق این اصل در حل شبهات بر آمده از کرونا:=== | ||
با توجه به اصل مذکور باید گفت یکی از عوامل اصلی پیدایش شبهاتی نظیر شبهه تعارض علم و دین در ماجرای کرونا، عدم تفکیک و تمایز بین روح دین و پوسته دین میباشد. بدین معنا که شبهه افکنان یا سطحی نگران در مسائل دین، شعائر و ظواهر دینی را بعنوان اصول و روح دین پنداشته و چون تعطیلی موقت شعائر و مناسک مذهبی را بدلیل عدم شیوع این بیماری مشاهده نمودهاند گمان کردهاند که پس تاریخ مصرف دین تمام شد و همه | با توجه به اصل مذکور باید گفت یکی از عوامل اصلی پیدایش شبهاتی نظیر شبهه تعارض علم و دین در ماجرای کرونا، عدم تفکیک و تمایز بین روح دین و پوسته دین میباشد. بدین معنا که شبهه افکنان یا سطحی نگران در مسائل دین، شعائر و ظواهر دینی را بعنوان اصول و روح دین پنداشته و چون تعطیلی موقت شعائر و مناسک مذهبی را بدلیل عدم شیوع این بیماری مشاهده نمودهاند گمان کردهاند که پس تاریخ مصرف دین تمام شد و همه آموزههای دین خرافاتی بیش نبوده است. غافل از آنکه انچه اصل و حقیقت دین را تشکیل میدهد حقیقت توحید است، حقیقت قرآن است، حقیقت و جود پیامبر و اهل بیت است، نه اماکن منسوب به انان، این امور بمنزله شعائر دین بوده که جهت حفظ روح و محتوای دین تشریع گردیده است. | ||
معتقدان به دین اکنون نیز میگویند: توسل به اولیای الهی همیشه میتواند ملجائی مطمئن جهت آرامش | معتقدان به دین اکنون نیز میگویند: توسل به اولیای الهی همیشه میتواند ملجائی مطمئن جهت آرامش انسانها و رفع آلامشان باشد. شخصیت حقیقی اهل بیت و اولیای الهی وابسته به این اماکن نیست تا تعطیلی یا حتی تخریب آنها لطمهای به عظمت شان وارد نماید. این اماکن مقدس – اعم از مساجد و مراکززیارتی اهل بیت علیهمالسلام – جهت تعظیم شعائر الهی توسط مردم ساخته شده و تنها به دلیل انتساب به این بزرگواران است که قداست یافته است. | ||
عظمت این | عظمت این نمونههای عالی انسانیت به مقامات عالی است که در محضر ربوبی دارند نه به بارگاههای ظاهری شان؛ قداست و بزرگی اینان بجهت مراتب قرب معنوی شان به حضرت حق است و بدیهی است که چنین اموری همچنان ثابت بوده و همگان در هر زمان که میبخواهند میتوانند با توسل خالصانه به این مشعل های هدایت به قرب الهی نائل گردند. | ||
یک موحد تمامی هستی را با نگاه توحیدی میبیند او معتقد است: لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم؛ او معتقد است در عالم و هستی فقط یک موثر حاکم است که انهم فقط الله است: لا موثر فی الوجود االا الله و بقیه اسباب عالم در طول اراده مطلقه او قرار دارند. به شبهه افکنان در فکر منحط تضاد علم و دین و سطحی اندیشان در حوزه مباحث دینی باید گفت نگرش توحیدی، شفا و سلامتی را از ناحیه خداوند میداند: اذا مرضت فهو یشفین و همین معرفت دینی بما میگوید: مدبر عالم، نظام هستی را – از جمله نظام بیماری و سلامت و دیگر نظامات را - بر اساس اسباب و مسببات مادی و معنوی مدیریت میکند: ابی الله ان یجری الامور الا باسبابها " سنت و بنای خداوند این نیست که امور عالم را جز به اسباب و مسبباتی که خودش در نظام تکوین قرار داده است اداره کند." | یک موحد تمامی هستی را با نگاه توحیدی میبیند او معتقد است: لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم؛ او معتقد است در عالم و هستی فقط یک موثر حاکم است که انهم فقط الله است: لا موثر فی الوجود االا الله و بقیه اسباب عالم در طول اراده مطلقه او قرار دارند. به شبهه افکنان در فکر منحط تضاد علم و دین و سطحی اندیشان در حوزه مباحث دینی باید گفت نگرش توحیدی، شفا و سلامتی را از ناحیه خداوند میداند: اذا مرضت فهو یشفین و همین معرفت دینی بما میگوید: مدبر عالم، نظام هستی را – از جمله نظام بیماری و سلامت و دیگر نظامات را - بر اساس اسباب و مسببات مادی و معنوی مدیریت میکند: ابی الله ان یجری الامور الا باسبابها " سنت و بنای خداوند این نیست که امور عالم را جز به اسباب و مسبباتی که خودش در نظام تکوین قرار داده است اداره کند." | ||
خط ۱۰۰: | خط ۱۰۰: | ||
از منظر قرآن، جهان هستی با سنن و قوانینی مدیریت میشود که علم بشر در برابر آن بسیار اندک است: و ما اوتیتم من العلم الا قلیلا()؛ مدعیان تعارض دین و علم اگر کمی از غرور جاهلانه شان برگردند خواهند دید که قرآن و رهبران الهی بزرگترین مشوقان بشریت به علم و دانش بودهاند. | از منظر قرآن، جهان هستی با سنن و قوانینی مدیریت میشود که علم بشر در برابر آن بسیار اندک است: و ما اوتیتم من العلم الا قلیلا()؛ مدعیان تعارض دین و علم اگر کمی از غرور جاهلانه شان برگردند خواهند دید که قرآن و رهبران الهی بزرگترین مشوقان بشریت به علم و دانش بودهاند. | ||
امام علی | امام علی علیهالسلام در آخرینلحظات شهادتش ملتمسانه مسلمانان را بخداوند سوگند میدهد که به تعالیم قرآن اهمیت داده و به آنها هشدار میدهد مبادا غیر مسلمانان در عمل به آموزههای قرآن در ابعاد گوناگون علمی، اجتماعی، سیاسی،اقتصادی، تربیتی،روانی از شما سبقت بگیرند: الله الله فی القرآن لا یسبقکم فی العمل به غیرکم (امام علی...)؛ شکی نیست که اگر حضرات اهل بیت علیهمالسلام همگی شان در عصر کنونی مجتمع بوده و شاهد موج گسترده چنین بیماری (کرونا) در جهان بودند قطعا در کنار توسل و توکل در محضر حقتعالی و درخواست متضرعانه شان از خداوند بزرگ در جهت دفع این بلا از مردم جهان، بیشترین توصیههای بهداشتی را به مردم نموده و خود در حد امکان اولین عامل بدان بودند. | ||
===2- اصالت عقل و قاعده ملازمه بین حکم عقل و شرع:=== | ===2- اصالت عقل و قاعده ملازمه بین حکم عقل و شرع:=== | ||
خط ۱۱۳: | خط ۱۱۳: | ||
ایشان در تبیین مفاد قاعده ملازمه میگوید: | ایشان در تبیین مفاد قاعده ملازمه میگوید: | ||
[قاعده] «کل ما حکم به الشرع حکم به العقل» میخواهد بگوید اسلام یک دین منطقى است؛ فرضاً فلسفه یک حکمش الآن براى عقل روشن نیست ولى یک امر مرموزِ مربوط به عالم مجهولات هم نیست که اصلًا بکلى ضد عقل باشد، مثل | [قاعده] «کل ما حکم به الشرع حکم به العقل» میخواهد بگوید اسلام یک دین منطقى است؛ فرضاً فلسفه یک حکمش الآن براى عقل روشن نیست ولى یک امر مرموزِ مربوط به عالم مجهولات هم نیست که اصلًا بکلى ضد عقل باشد، مثل حرفهایى که مسیحیت در باب تثلیث میگوید که ایمان غیر از عقل است. ایمان غیر از عقل نیست. | ||
حساب اینکه ایمان از عقل جداست در اسلام وجود ندارد و همین امر قدرتى به فقه اسلامى بخشیده است. (اصول دین اسلامى که اساساً منطقه انحصارى عقل است، به عکس مسیحیت که اصول دین براى عقل منطقه ممنوعه است.) این مسئله سبب شده است که به علماى اسلام یک میدان باز بدهد که در مسائل، عقل را دخالت بدهند و خود همین یکى از اسباب | حساب اینکه ایمان از عقل جداست در اسلام وجود ندارد و همین امر قدرتى به فقه اسلامى بخشیده است. (اصول دین اسلامى که اساساً منطقه انحصارى عقل است، به عکس مسیحیت که اصول دین براى عقل منطقه ممنوعه است.) این مسئله سبب شده است که به علماى اسلام یک میدان باز بدهد که در مسائل، عقل را دخالت بدهند و خود همین یکى از اسباب پیروزیهاى فقه اسلامى در ادوار گذشته است. (مطهری،) | ||
بنابر این اصالت دادن به عقل نیز راه دیگری است که خود اسلام اجازه داده است تا در تطبیق و اجرای احکام اسلام در شرائط گوناگونی که بر اثر مقتضیات زمان پیش میآید خللی ایجاد نشود. در شرائط کنونی بعد از کرونا نیز علاوه بر اینکه دلائل نقلی در حل شبهات مطرح شده وجود دارد اما بر اساس حکم قطعی عقل به لزوم رعایت | بنابر این اصالت دادن به عقل نیز راه دیگری است که خود اسلام اجازه داده است تا در تطبیق و اجرای احکام اسلام در شرائط گوناگونی که بر اثر مقتضیات زمان پیش میآید خللی ایجاد نشود. در شرائط کنونی بعد از کرونا نیز علاوه بر اینکه دلائل نقلی در حل شبهات مطرح شده وجود دارد اما بر اساس حکم قطعی عقل به لزوم رعایت توصیههای پزشکی و اجتناب از حضور در تجمعات به حکم ملازمه میتوان حکم شرع در قابل جمع بودن بین اجرای مناسک و رعایت اصول بهداشتی را نیز کشف نمود. | ||
===3- قانون امر بمعروف و نهی از منکر === | ===3- قانون امر بمعروف و نهی از منکر === | ||
خط ۱۲۵: | خط ۱۲۵: | ||
===4- تشریع قوانین کنترل کننده در اسلام === | ===4- تشریع قوانین کنترل کننده در اسلام === | ||
از امتیازات بزرگ اسلام نسبت به مکاتب دیگر آن است که در متن آن قوانینی است که حاکم و ناظر بر همه قوانین شرع بوده بگونهای که لازم است دیگر قوانین شرع خودشان را با آنها هماهنگ نمایند. فلسفه وجود این قوانین حفظ دین از خطر جمود و زوال و قدرت پاسخگوئی آن نسبت به نیازهای متغیر | از امتیازات بزرگ اسلام نسبت به مکاتب دیگر آن است که در متن آن قوانینی است که حاکم و ناظر بر همه قوانین شرع بوده بگونهای که لازم است دیگر قوانین شرع خودشان را با آنها هماهنگ نمایند. فلسفه وجود این قوانین حفظ دین از خطر جمود و زوال و قدرت پاسخگوئی آن نسبت به نیازهای متغیر انسانها در اثر مقتضیات زمان میباشد. | ||
برخی از این قوانین عبارتند از: | برخی از این قوانین عبارتند از: | ||
خط ۱۵۷: | خط ۱۵۷: | ||
علاوه بر قواعد فوق قوانین دیگری نیز در اسلام که ناظر و حاکم بر دیگر احکام شریعت میباشد وجود دارد اما بجهت اختصار بهمین اصول ذکر شده بسنده میکنیم. | علاوه بر قواعد فوق قوانین دیگری نیز در اسلام که ناظر و حاکم بر دیگر احکام شریعت میباشد وجود دارد اما بجهت اختصار بهمین اصول ذکر شده بسنده میکنیم. | ||
== | == جمعبندی == | ||
بکارگیری هر یک از اصول مذکور- در بخش راهکارهای دین – توسط فقیهان و عالمان دینی به آنان این امکان را خواهد داد که از ساحت قدسی دین در برابر شبهاتی که در اثر کرونا مطرح گردیده است دفاع نمایند. باید گفت بوسیله این اصول حتی میتوان احکام شریعت را در همه | بکارگیری هر یک از اصول مذکور- در بخش راهکارهای دین – توسط فقیهان و عالمان دینی به آنان این امکان را خواهد داد که از ساحت قدسی دین در برابر شبهاتی که در اثر کرونا مطرح گردیده است دفاع نمایند. باید گفت بوسیله این اصول حتی میتوان احکام شریعت را در همه زمانها از جمله بعد از کرونا بدون اینکه به حقیقت دین لطمهای وارد شود اجرا نمود. | ||
خاتمه: راهکار علمی حل تعارض علم و دین که در اثر ویروس کرونا بار دیگر در جوامع دینی مطرح گردید: | خاتمه: راهکار علمی حل تعارض علم و دین که در اثر ویروس کرونا بار دیگر در جوامع دینی مطرح گردید: | ||
اصلیترین سوال یا شبههای که ویروس کرونا در حوزه دینداری پدید آورده است مساله تعارض علم و دین است شبهات دیگر را باید از فروعات این شبهه دانست. پاسخ عالمانه دین مداران به این شبهه مبانی فکری شبهه افکنان را متزلزل نموده و اساس شبهات دیگرشان را فرو خواهد ریخت. | اصلیترین سوال یا شبههای که ویروس کرونا در حوزه دینداری پدید آورده است مساله تعارض علم و دین است شبهات دیگر را باید از فروعات این شبهه دانست. پاسخ عالمانه دین مداران به این شبهه مبانی فکری شبهه افکنان را متزلزل نموده و اساس شبهات دیگرشان را فرو خواهد ریخت. | ||
در اینجا نخست بخشی از گفتار متفکر شهید مرتضی مطهری را در منشا پیدایش اندیشه تضاد علم و دین مطرح نموده آنگاه با بهرهگیری از آثار اندیشمندان اسلامی که | در اینجا نخست بخشی از گفتار متفکر شهید مرتضی مطهری را در منشا پیدایش اندیشه تضاد علم و دین مطرح نموده آنگاه با بهرهگیری از آثار اندیشمندان اسلامی که برگرفته از روح دین میباشد به حل شبهات موجود در این زمینه خواهیم پرداخت. | ||
== گفتار شهید مطهری در منشا پیدایش اندیشه تناقض علم و دین == | == گفتار شهید مطهری در منشا پیدایش اندیشه تناقض علم و دین == | ||
خط ۱۸۸: | خط ۱۸۸: | ||
علم در مقابل هجوم بیماریها، سیلها، زلزلهها، طوفانها ایمنى میدهد و ایمان در مقابل اضطرابها، تنهاییها، احساس بىپناهیها، پوچانگاریها. علم جهان را با انسان سازگار میکند و ایمان انسان را با خودش. | علم در مقابل هجوم بیماریها، سیلها، زلزلهها، طوفانها ایمنى میدهد و ایمان در مقابل اضطرابها، تنهاییها، احساس بىپناهیها، پوچانگاریها. علم جهان را با انسان سازگار میکند و ایمان انسان را با خودش. | ||
[[رده: | [[رده:مقالهها]] |