۸۸٬۱۲۶
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'بی نیاز' به 'بینیاز') |
جز (جایگزینی متن - 'علیه السلام' به 'علیهالسلام') |
||
خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
نگاهی گذرا به تعابیری که نسبت به زهدورزی در [[آیات]] و [[روایات]] وارد شده است و آثاری که برای این صفت نفسانی بیان گردیده همگی بیانگر جایگاهی رفیع برای وارستگی و زهدورزی نسبت به دنیا در نظام اخلاقی اسلام است. | نگاهی گذرا به تعابیری که نسبت به زهدورزی در [[آیات]] و [[روایات]] وارد شده است و آثاری که برای این صفت نفسانی بیان گردیده همگی بیانگر جایگاهی رفیع برای وارستگی و زهدورزی نسبت به دنیا در نظام اخلاقی اسلام است. | ||
از جمله [[حضرت محمد (ص)|پیامبر خدا(صلی الله علیه)]] فرمود: «زهدورزی در دنیا موجب راحتی دل وبدن است<ref> شیخ صدوق: خصال، ص 73، ح 114. </ref>.» و فرمود: «کسی که نسبت به دنیا زهد ورزد مصیبتها بر او آسان گردد<ref>شیخ طبرسی: مکارم الاخلاق، ج 2، ص 341، ح 2660. </ref>». | از جمله [[حضرت محمد (ص)|پیامبر خدا(صلی الله علیه)]] فرمود: «زهدورزی در دنیا موجب راحتی دل وبدن است<ref> شیخ صدوق: خصال، ص 73، ح 114. </ref>.» و فرمود: «کسی که نسبت به دنیا زهد ورزد مصیبتها بر او آسان گردد<ref>شیخ طبرسی: مکارم الاخلاق، ج 2، ص 341، ح 2660. </ref>». | ||
[[امام جعفر صادق|امام صادق( | [[امام جعفر صادق|امام صادق(علیهالسلام)]] نیز فرمود: «بی رغبتی به دنیا باعث فراغت قلب جهت پرداختن به آخرت میگردد<ref>کلینی: ج 2، ص 16، ح 5. </ref>». | ||
و سرانجام آنکه [[حضرت محمد (ص)|پیامبر اکرم(صلی الله علیه)]] اعلام میدارد: «بدون بی رغبتی به دنیا، چشیدن شیرینی ایمان بر دلهای شما [[حرام]] خواهد بود<ref>همان، ص 128، ح 2. </ref>». | و سرانجام آنکه [[حضرت محمد (ص)|پیامبر اکرم(صلی الله علیه)]] اعلام میدارد: «بدون بی رغبتی به دنیا، چشیدن شیرینی ایمان بر دلهای شما [[حرام]] خواهد بود<ref>همان، ص 128، ح 2. </ref>». | ||
خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
# [[حضرت محمد (ص)|رسول خدا(صلی الله علیه)]] فرمود: | # [[حضرت محمد (ص)|رسول خدا(صلی الله علیه)]] فرمود: | ||
# خوشا به حال آنان که در مقابل خداوند فروتنی میکنند و در آنچه برایشان حلال شده است، زهد میورزند، بدون آنکه از سیره من روی بگردانند<ref> همان، ج 8، ص 169، ح 190؛ حرّانی: تحف العقول، ص 30. هم چنین ر. ک: صدوق: فقیه، ج 4، ص 400، ح 5861 و تفسیر عیاشی، ج 2، ص 211، ح 42.</ref>. | # خوشا به حال آنان که در مقابل خداوند فروتنی میکنند و در آنچه برایشان حلال شده است، زهد میورزند، بدون آنکه از سیره من روی بگردانند<ref> همان، ج 8، ص 169، ح 190؛ حرّانی: تحف العقول، ص 30. هم چنین ر. ک: صدوق: فقیه، ج 4، ص 400، ح 5861 و تفسیر عیاشی، ج 2، ص 211، ح 42.</ref>. | ||
# روی گردانیدن از هر آنچه غیر خدا است، حتی از خودش. البته توجه به بعضی از اشیا مانند خوراک و پوشاک و معاشرت با مردم در حدّ ضرورت منافاتی با این درجه از زهد ندارد؛ زیرا توجه کامل به خداوند جز با بقا و زنده ماندن انسان ممکن نیست و زندگی انسان هم در گرو برخورداری از ضروریات زندگی است. چنان که از امام صادق( | # روی گردانیدن از هر آنچه غیر خدا است، حتی از خودش. البته توجه به بعضی از اشیا مانند خوراک و پوشاک و معاشرت با مردم در حدّ ضرورت منافاتی با این درجه از زهد ندارد؛ زیرا توجه کامل به خداوند جز با بقا و زنده ماندن انسان ممکن نیست و زندگی انسان هم در گرو برخورداری از ضروریات زندگی است. چنان که از امام صادق(علیهالسلام) نقل شده است: | ||
# زهد کلید درِ [[بهشت]] و برائت از [[جهنم]] است و آن ترک کردن هر چیزی است که آدمی را از خداند غافل گرداند، و افسوس نخوردن بر از دست دادن دنیا و دچار خودپسندی نشدن از ترک آن<ref>گیلانی، عبدالرزاق: مصباح الشریعه، ص 137. </ref>. | # زهد کلید درِ [[بهشت]] و برائت از [[جهنم]] است و آن ترک کردن هر چیزی است که آدمی را از خداند غافل گرداند، و افسوس نخوردن بر از دست دادن دنیا و دچار خودپسندی نشدن از ترک آن<ref>گیلانی، عبدالرزاق: مصباح الشریعه، ص 137. </ref>. | ||
[[علی بن ابی طالب|امام علی( | [[علی بن ابی طالب|امام علی(علیهالسلام)]] در پاسخ پرسش از ماهیت زهد میفرماید: | ||
همه زهد در دو کلمه از [[قرآن]] گرد آمده است. خدای سبحان فرمود: تا بر آنچه از دستتان رفته دریغ نخورید، و بدانچه به شما داده شادمان مباشید<ref>حدید، آیه 23. </ref>. و آنکه بر گذشته دریغ نخورد و به آینده شادمان نباشد، از دو سوی زهد ورزیده است<ref> نهجالبلاغه، حکمت 439، همچنین ر. ک: کلینی، کافی، ج 2، ص 128، ح 4؛ و شیخ صدوق، امالی، ص 714، ح 984، و خصال، ص 437، ح 26. </ref>. | همه زهد در دو کلمه از [[قرآن]] گرد آمده است. خدای سبحان فرمود: تا بر آنچه از دستتان رفته دریغ نخورید، و بدانچه به شما داده شادمان مباشید<ref>حدید، آیه 23. </ref>. و آنکه بر گذشته دریغ نخورد و به آینده شادمان نباشد، از دو سوی زهد ورزیده است<ref> نهجالبلاغه، حکمت 439، همچنین ر. ک: کلینی، کافی، ج 2، ص 128، ح 4؛ و شیخ صدوق، امالی، ص 714، ح 984، و خصال، ص 437، ح 26. </ref>. | ||
خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
قناعت خود آثار فراوان و سودمندی را به دنبال دارد، و از سوی دیگر موجب پیشگیری از بسیاری رذایل اخلاقی و بلکه جرایم حقوقی میگردد. بر همین اساس در نظام اخلاقی [[اسلام]] به شدت مورد تشویق و ترغیب واقع شده است. در [[قرآن کریم]] آمده است: «زَهْرَهَ الْحَیاهِ الدُّنْیا لِنَفْتِنَهُمْ فِیهِ وَ رِزْقُ رَبِّکَ خَیْرٌ وَ أَبْقی» و زنهار دیدگان خود را مدوز به سوی آنچه اصنافی را از آن برخوردار کردیم (و فقط) زیور زندگی دنیا است تا ایشان را در آن بیازماییم، و (بدان که) روزیِ پروردگار تو بهتر و پایدارتر است<ref>سوره طه، آیه 131. </ref>. | قناعت خود آثار فراوان و سودمندی را به دنبال دارد، و از سوی دیگر موجب پیشگیری از بسیاری رذایل اخلاقی و بلکه جرایم حقوقی میگردد. بر همین اساس در نظام اخلاقی [[اسلام]] به شدت مورد تشویق و ترغیب واقع شده است. در [[قرآن کریم]] آمده است: «زَهْرَهَ الْحَیاهِ الدُّنْیا لِنَفْتِنَهُمْ فِیهِ وَ رِزْقُ رَبِّکَ خَیْرٌ وَ أَبْقی» و زنهار دیدگان خود را مدوز به سوی آنچه اصنافی را از آن برخوردار کردیم (و فقط) زیور زندگی دنیا است تا ایشان را در آن بیازماییم، و (بدان که) روزیِ پروردگار تو بهتر و پایدارتر است<ref>سوره طه، آیه 131. </ref>. | ||
امام علی( | امام علی(علیهالسلام) درباره ارزش قناعت میفرماید: «توانگری را جستم و آن را جز در قناعت، نیافتم. قانع باشید تا توانگر شوید<ref>علامه مجلسی: بحارالانوار، ج 69، ص 399، ح 91. </ref>.» | ||
قناعت نه تنها خود یک فضیلت اخلاقی است، بلکه ارزشهای اخلاقی فراوانی را در پی دارد. [[علی بن موسی بن جعفر|امام رضا( | قناعت نه تنها خود یک فضیلت اخلاقی است، بلکه ارزشهای اخلاقی فراوانی را در پی دارد. [[علی بن موسی بن جعفر|امام رضا(علیهالسلام)]] هنگام پاسخ به کسی از حقیقت قناعت از او میپرسد، به این آثار اشاره میفرماید: | ||
قناعت، باعث خویشتنداری و ارجمندی و آسوده شدن از زحمت فزون خواهی و بندگی در برابر دنیاپرستان است. راه قناعت را جز دو کس، نپیماید: یا [[عبادت]] پیشهای که خواهان مزد [[آخرت]] است، یا بزرگواری که از مردمان فرومایه دوری میکند<ref>همان، ج 78، ص 349، ح 6. </ref>. | قناعت، باعث خویشتنداری و ارجمندی و آسوده شدن از زحمت فزون خواهی و بندگی در برابر دنیاپرستان است. راه قناعت را جز دو کس، نپیماید: یا [[عبادت]] پیشهای که خواهان مزد [[آخرت]] است، یا بزرگواری که از مردمان فرومایه دوری میکند<ref>همان، ج 78، ص 349، ح 6. </ref>. | ||
در واقع آدمی چارهای جز قناعت پیشگی در دنیا ندارد، و در غیر این صورت همواره در آتش حرص و حسرت برخورداری بیشتر خواهد سوخت. مردی به امام صادق( | در واقع آدمی چارهای جز قناعت پیشگی در دنیا ندارد، و در غیر این صورت همواره در آتش حرص و حسرت برخورداری بیشتر خواهد سوخت. مردی به امام صادق(علیهالسلام) شِکوه کرد که طلب روزی میکند و به دست میآورد، اما قانع نمیشود و بیشتر از آن از او میطلبد و عرض کرد: مرا چیزی بیاموزید، که مشکلم را حلّ کند. حضرت فرمود: اگر آن اندازه که کفایتت میکند تو را بینیاز سازد، کمترین چیز دنیا بینیازت میسازد و اگر آنچه را بس است، بینیازت نسازد، همه دنیا هم تو را بینیاز نمیگرداند<ref> شیخ کلینی: کافی، ج 2، ص 139، ح 10. </ref>. | ||
امّا چگونه میتوان به قناعت ورزی دست یافت؟ | امّا چگونه میتوان به قناعت ورزی دست یافت؟ | ||
علاوه بر راههای عمومی، برخی شیوههای اختصاصی نیز مطرح شده است؛ از جمله امام صادق( | علاوه بر راههای عمومی، برخی شیوههای اختصاصی نیز مطرح شده است؛ از جمله امام صادق(علیهالسلام) در رهنمودی دراینباره میفرماید: به ناتوان تر از خودت بنگر و به توانگرتر از خویش منگر؛ زیرا که این کار، تو را به آنچه قسمت تو شده است قانع میسازد<ref> همان، ج 8، ص 244، ح 338. </ref>. | ||
=== عفت و بینیازی از اموال مردم === | === عفت و بینیازی از اموال مردم === |