محقق حلی: تفاوت میان نسخه‌ها

| نام‌های دیگر = {{فهرست جعبه افقی |محقق حلی |محقق اول }}

| سال تولد = ۶۰۲ ق

| سال درگذشت = ۶۷۶ ق

| فعالیت‌ها = از فقهای بزرگ مکتب [[مذهب شیعه|تشیع]]

'''جعفر بن حسن بن یحیی حلی''' معروف به «محقق حلی» یا «محقق اول» از فقهای بزرگ مکتب [[مذهب شیعه|تشیع]] است. [[شرایع الاسلام (کتاب)|کتاب شرایع الاسلام]] او از مهم‌ترین آثار فقهی است که بسیار مورد توجه و استفاده علمای بعد قرار گرفته است. عالمان بزرگی چون [[حسن بن یوسف حلی|علامه حلی]] و ابن داوود حلی از شاگردان او هستند.  

ابوالقاسم جعفر بن الحسن ملقب به نجم‌الدین در سال 602 هجری در شهر حله دیده به جهان گشود. عشق پدر و مادر به [[ائمه|ائمه اطهار]] سبب شد که نام نوزاد را جعفر نهادند. پدر، خود در خانواده‌ای روحانی بزرگ شده بود و فاضلی ادیب و فقیهی پارسا و از بزرگان شهر به شمار می‌رفت.  

بنا بر نقل برخی از مورخان<ref> سید محسن امین، اعیان الشیعه، ج5، ص 392</ref> او علاوه بر [[علوم اسلامی]] در ادبیات و شعر نیز مهارت ویژه‌ای داشت. گرچه فرزند خود جعفر را از سرایندگی بازداشته و به آموختن [[فقه]] و علوم اسلامی تشویق می‌کرد، خود شاعر و سخن سرایی بزرگ بوده و پرهیز دادن فرزند از سرایندگی دلیل بر شاعر نبودن وی - آن هم در دوران جوانی و بعد از آن - نیست. وی ازشاگردان به نام [[فقیه]] محقق، [[محمد بن ادریس حلی]] مؤلف کتاب ارزشمند سرائر بوده است. پدر بزرگش، یحیی بن سعید، معروف به یحیی الاکبر نیز از فقهای صاحب‌نظر و فاضل قرن ششم هجری است که علامه [[سید محسن امین]] درباره ی وی می‌گوید:

وی عالمی فاضل و [[محدّث|محدثی]] معتبر و راست گو و از بزرگان فقهای عصر خود بوده و هموست که شهید در شرح ارشاد خود در مبحث قضائ نمازهای فوت شده، او را از قائلین به توسعه ذکر می‌کند<ref> سید محسن امین، اعیان الشیعه، ج10، ص 388</ref>.

[[محمدمحسن بن‌ علی ‌منزوی تهرانی|شیخ آقا بزرگ]] نیز از وی به بزرگی یاد کرده و از مشایخ او، بزرگانی هم چون [[ابن شهرآشوب|محمد بن شهر آشوب]] و [[عربی بن مسافر]] را ذکر می‌نماید<ref>شیخ آقا بزرگ تهرانی، طبقات اعلام الشیعه، ص 338</ref>. یحیی بن سعید دو پسر به نام‌های شیخ حسن و شیخ احمد داشته که هر یک از عالمان و فقیهان بزرگ حله بوده‌اند. خاندان یحیی بن سعید از خاندان‌های دانشمند و مورد احترام در حله قرن هفتم به شمار می‌روند.

نبوغ و استعداد سرشار و ژرف نگری محققانه و روانی گفتار وی، شاگردان [[علوم اسلامی]] را گردش جمع کرده و وی را از برجسته‌ترین اساتید حوزه حله به شمار آورد به گونه‌ای که بعد از رحلت استادش، در سال 645هجری مرجعیت عامه ی [[شیعه]] را به عهده گرفت و لقب محقق را برازنده‌ی خویش ساخت.  

ناگفته نماند که برخی از مورخان [[مرجع تقلید|مرجعیت]] ایشان را از زمان رحلت استادش، سید فخاربن معد، در سال 630 هجری دانسته‌اند؛ بنابراین، ایشان بیش از سی سال، مرجعیت بلامنازع شیعیان و بالاترین مقام استادی حوزه حله را داشته است. مرجعیت جهانی ایشان را بدین دلیل معتقدیم که:

* اولاً: حوزه علمیه حله در قرن هفتم و هشت و بخشی از قرن نهم معروف‌ترین حوزه‌ی علیمه عالم تشیع به شمار می‌رفت. چنان که عالمان بزرگی از نقاط مختلف در آن به تحصیل اشتغال داشتند و  

* ثانیاً: معروف‌ترین کتاب‌های فقهی - اصولی قرن هفتم و هشتم را شاگردان این حوزه تألیف نموده‌اند. و محقق و سپس خواهرزاده او، علامه حلی، از علمای برجسته این حوزه بوده‌اند.

# پدرش شمس‌الدین حسن حلی؛

# ابن زهره؛

# ابوحامد نجم‌الاسلام محمد حلبی؛

# نجیب‌الدین محمّد بن جعفر بن ابی‌البقاء هبة‌الله بن نما حلّی؛

# شیخ الشرف شمس‌الدین ابوعلی فخار بن معد موسوی؛

# سیدمجدالدین علی بن حسن عریضی؛

# تاج‌الدین حسن بن علی بن دربی؛

# شیخ سدیدالدین سالم بن محفوظ؛

محقق حلّی در نزد اساتید بزرگ فقه و معارف اسلامی، زانوی ادب زد و دانش‌های مرسوم حوزه‌های علمیه را از آنان فراگرفت و سرانجام عالمی بزرگ و استادی ماهر گردید و به تدریس فقه و معارف اسلامی و تربیت شاگرد همت گماشت. شاگردان وی نه تنها از دانش او بهره می‌بردند بلکه از کرامت‌های اخلاقی و از روش زندگی بسیار ساده و سرشار از ایمان آن استاد نیز سودمند می‌شدند. به حقیقت که در سایه تلاش‌های او استعدادهای فراوانی به کمال نایل آمدند.

# علامه حلی (۶۴۸ - ۷۲۶ ق.) خواهر زاده‌اش؛

# ابن ربیب آدمی؛

# جلال‌الدین مجد بن الشیخ الامام ملک الادبا؛

# جمال‌الدین ابوجعفر محمد بن علی کاشی؛

# مختصرالدین محمد حلی پسر علامه حلی؛

# رضی‌الدین علی بن یوسف حلی برادر علامه حلی؛

# شیخ جلال‌الدین محمد بن شمس‌الدین محمد کوفی؛

در میان شاگردان محقق، علامه حلّی از برجستگی خاصی برخوردار است. وی که خواهرزاده محقق است از دوران کودکی به تحصیل علوم اسلامی و کسب کمالات معنوی پرداخت و هنوز به سن تکلیف پا ننهاده بود که به درجه [[اجتهاد]] نائل گشت<ref>عباس قمی، فوائدالرضویه، ص۱۲۶</ref>. او علاوه بر شاگردی محقق<ref>حسن بن یوسف حلی، مختلف الشیعه، ج۱، ص۲۱ - ۲۵</ref> مدت‌ها از پدر بزرگوارش سدیدالدین یوسف و [[خواجه نصیرالدین طوسی]] کسب فیض کرده است.

آثار «محقق حلّی» هر یک ستاره‌ای تابناک در آسمان علم و معرفت است که تا ابد خواهد درخشید و کتاب‌هایش گل‌های باغ بی‌خزانِ جاودانی است که غبار کهنگی و افسردگی بر آنها ننشسته است. خداوند متعال به او ذوق و استعداد سرشاری داده بود و او نیز از این نعمت بزرگ الهی توانست بخوبی بهره‌مند شود.  

# شرائع الاسلام: این کتاب یکی از کتب مهمّ فقه استدلالی است و قرن‌هاست که در حوزه‌های علمیه شیعه و چندی است در دانشگاه‌های کشورهای مختلف تدریس می‌شود. در طی قرون متمادی حدود یکصد، بلکه بیشتر، بر این اثر نفیس شرح نوشته شده است از جمله: جواهرالکلام، مسالک الافهام و مدارک الاحکام. هم‌چنین ده‌ها حاشیه (حاشیه و تحشیه عبارت است از شرح و توضیح و رفع ابهام از برخی کلمات، بخش‌ها و عبارت‌های یک کتاب.) از بزرگان شیعه بر این کتاب نوشته شده است، از جمله: حاشیه محقق کرکی، حاشیه آقاجمال‌الدین محمّد خوانساری و دیگران. کتاب «شرائع الاسلام» یکی از شاهکارهای جهان دانش است که سزا نبود در قالب زبان عرب محصور و محبوس باشد و غیر عرب زبانان از محتوای حیاتبخش آن محروم گردند. به همین سبب این کتاب به زبان‌های مختلف از سوی اهل فن و دانش ترجمه شده است. از جمله: ترجمه به زبان روسی، فرانسه، انگلیسی، استانبولی و فارسی<ref>جعفر بن حسن حلی، مقدمه شرائع الاسلام، ج۱، مؤسسه اسماعیلیان قم، ۱۴۰۹</ref>.

 

# استحباب التیاسر لاهل العراق؛

# تلخیص الفهرست که ملخص فهرست [[محمد بن حسن طوسی|شیخ طوسی]] است.

# شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام؛

# شرح نکت النهایه (در فقه امامیه)؛

# الکهنه در منطق؛

# مختصر المراسم، تلخیص «مراسم» سلار؛

# المسائل الغریه؛

# المسائل المصریه؛

# المسلک فی اصول الدین؛

# معارج الاحکام در اصول فقه؛

# المعتبر فی شرح المختصر؛

# النافع فی مختصر الشرائع؛

# نکت النهایه؛

# نهج الاصول الی علم الاصول؛

http://ahsanalhadis.com › item › 114...</ref>.

محقق حلّی این دانشمند بزرگ و نامی، مرجع عالم تشیّع، عارف وارسته، شاعر متعهد، نویسنده نوآور و خدمتگذار صادق [[اسلام]] و [[مسلمان|مسلمانان]]، چراغ دیده دانش‌پژوهان و مرزبان فقاهت، سرانجام پس از عمری پربار در ۱۳ [[جمادی الثانی|جمادی‌الاخر]] روز پنجشنبه سال ۶۷۶ ق. در سن هفتاد و چهار سالگی، در شهر حلّه دار فانی را وداع گفت و به جوار حق شتافت و سبب مرگ این فقیه را سقوط از پشت بام خانه‌اش نوشته‌اند.

{{شعر}}{{ب |نهان شد گوهری از گنجِ دانش |زباغ دین گرامی باغبان رفت }}{{پایان شعر}}

{{شعر}}{{ب |ندای ارجعی بشنید از غیب |شتابان روح او سوی جنان رفت }}{{پایان شعر}}

{{شعر}}{{ب |خبردادند چون از رحلت او |سرشک از دیده پیر و جوان رفت }}{{پایان شعر}}<ref>شیخ عباس رسولی تبریزی، شاعر معاصر</ref>.