۸۷٬۱۹۹
ویرایش
Wikivahdat (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' های ' به 'های ') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
(۱۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:دعا.jpg|بیقاب|چپ]] | |||
'''دعا''' کلماتی است که در اوقات مختلف در مقام [[استغاثه]] از [[خداوند]] و طلب آمرزش یا درخواست خیر و برکت و برآورده شدن [[حاجت]] خوانده میشود. دعا میل و توجه به سوی [[خدا]] است. این درخواستِ حاجت از خداوند برای خود یا دیگری است. در [[روایات]] و [[قرآن]] این واژه تکرار شدهاست. دعاها خود به گونهای [[تفسیر قرآن]] و شرح معارف اسلامی هستند. بهعنوان مثال کتاب [[صحیفه سجادیه (کتاب)|صحیفه سجادیه]] از [[علی بن الحسین (زین العابدین)|امام سجاد (علیه السلام)]] یک کتاب دعا است. | |||
| | |||
'''دعا''' کلماتی است که در اوقات مختلف در مقام [[استغاثه]] از [[خداوند]] و طلب آمرزش یا درخواست خیر و برکت و برآورده شدن [[حاجت]] خوانده میشود. دعا میل و توجه به سوی [[خدا]] است. این درخواستِ حاجت از خداوند برای خود یا دیگری است. در [[روایات]] و [[قرآن]] این واژه تکرار شدهاست. دعاها خود به گونهای [[تفسیر قرآن]] و شرح معارف اسلامی هستند. | |||
== معنای دعا در لغت == | == معنای دعا در لغت == | ||
دعا در لغت به معنای صدا زدن و یاری طلبیدن است و در اصطلاح [[شرع]] به معنای گفتگو کردن با حق تعالی به نحو طلب حاجت و درخواست حل مشکلات از درگاه اوست<ref>فیومی، احمد؛ المصباح المنیر، قم، انتشارات هجرت، ۱۴۱۴ق، چاپ دوم، ذیل ماده دعا</ref>. در [[روایات]] آداب و شرایطی برای اجابت دعا و موانعی برای عدم اجابت آن بیان شده است. | [[دعا]] در لغت به معنای صدا زدن و یاری طلبیدن است و در اصطلاح [[شرع]] به معنای گفتگو کردن با حق تعالی به نحو طلب حاجت و درخواست حل مشکلات از درگاه اوست<ref>فیومی، احمد؛ المصباح المنیر، قم، انتشارات هجرت، ۱۴۱۴ق، چاپ دوم، ذیل ماده دعا</ref>. در [[روایات]] آداب و شرایطی برای اجابت دعا و موانعی برای عدم اجابت آن بیان شده است. | ||
== جایگاه دعا در قرآن و روایات == | == جایگاه دعا در قرآن و روایات == | ||
[[قرآن کریم]] با تأکید فراوان و با بیانهای گوناگون مردم را بدان فرا میخواند و نسبت به سستی در عدم بهرهبرداری از این کلید رحمت و سعادت هشدار میدهد: | [[قرآن|قرآن کریم]] با تأکید فراوان و با بیانهای گوناگون مردم را بدان فرا میخواند و نسبت به سستی در عدم بهرهبرداری از این کلید رحمت و سعادت هشدار میدهد: | ||
«و هنگامی که بندگان من از تو درباره من سوال میکنند، (بگو) من نزدیکم، دعای هر دعا کننده ای را، به هنگامی که مرا بخواند پاسخ میگویم. پس باید دعوت مرا بپذیرند و به من ایمان بیاورند، تا راه یابند<ref> سوره بقره، ۱۸۶</ref>». | «و هنگامی که بندگان من از تو درباره من سوال میکنند، (بگو) من نزدیکم، دعای هر دعا کننده ای را، به هنگامی که مرا بخواند پاسخ میگویم. پس باید دعوت مرا بپذیرند و به من ایمان بیاورند، تا راه یابند<ref> سوره بقره، ۱۸۶</ref>». | ||
خط ۲۴: | خط ۲۰: | ||
روایات متعددی نیز در باب دعا وجود دارد که بر اهمیت و محبوبیت آن دلالت میکند. در اینجا به تعدادی از آنها اشاره میکنیم. | روایات متعددی نیز در باب دعا وجود دارد که بر اهمیت و محبوبیت آن دلالت میکند. در اینجا به تعدادی از آنها اشاره میکنیم. | ||
در روایتی از [[پیامبر اکرم ( | در روایتی از [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)]] آمده است: در نیازهایتان، دست به دامن خدا شوید و در گرفتاریهایتان به او پناه ببرید و به درگاهش زاری کنید و او را بخوانید؛ زیرا دعا مغز [[عبادت]] است<ref>مجلسی، محمدباقر؛ بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۳ ق، چاپ دوم، ج ۹۳، ص ۳۰۲، ح ۳۹</ref>. | ||
[[حنان بن سدیر]] گوید، پدرم گفت: از [[ | [[حنان بن سدیر]] گوید، پدرم گفت: از [[محمد بن علی (باقر العلوم)|امام باقر (علیه السلام)]] پرسیدم: بهترین [[عبادت]] کدام است؟ فرمودند: هیچ چیز نزد خداوند از درخواست و طلب آنچه نزد خداوند است، بهتر نیست<ref>عاملی، محمد بن حسن؛ وسائل الشیعه، بیروت - لبنان، احیاء تراث عربی، ۱۳۷۰، ج۷، ص۳۰</ref>. | ||
== آداب دعا در قرآن == | == آداب دعا در قرآن == | ||
# دعا باید همراه ایمان و عمل صالح باشد: {{متن قرآن| | # دعا باید همراه ایمان و عمل صالح باشد: {{متن قرآن |یستجیب الذّین آمنوا و عملوا الصالحات |سوره = شوری |آیه = ٢۶ }}. | ||
# از روی اخلاص باشد: {{متن قرآن |فادعوا اللّه مخلصین له الدین |سوره =مؤمن |آیه = ١۴ }}. | |||
# از روی اخلاص باشد: {{متن قرآن| | # همراه با تضرع و مخفیانه باشد: {{متن قرآن |ادعوا ربّکم تضرعاً و خُفیة |سوره = اعراف |آیه = ۵۵ }}. | ||
# توأم با بیم و امید باشد: {{متن قرآن |و ادعوه خوفاً و طمعاً |سوره = عراف |آیه = ۵۶ }}. | |||
# همراه با تضرع و مخفیانه باشد: {{متن قرآن| | # در ساعاتی خاص باشد: {{متن قرآن |یدعون ربّهم بالغداة و العشی |سوره = انعام |آیه = ۵٢ }}. | ||
# توأم با بیم و امید باشد: {{متن قرآن| | |||
# در ساعاتی خاص باشد: {{متن قرآن| | |||
== آداب دعا در روایات معصومان == | == آداب دعا در روایات معصومان == | ||
# یکی از آداب دعا این است که دعا با ثنای خدا و [[صلوات]] آغاز شود. از [[ | # یکی از آداب دعا این است که دعا با ثنای خدا و [[صلوات]] آغاز شود. از [[علی بن ابی طالب|امام علی (علیه السلام)]] روایت شده که اگر دوست داری حاجتت برآورده شود، اینگونه دعا را آغاز کن: «لا اله إلّا الله الحلیم الکریم، لا اله إلّا الله العلی العظیم، سبحان ألله رَبِّ السماواتِ السبعِ و ما فیهنّ و ربِّ العرشِ العظیمِ، والحمد لله رب العالمین، اللهم إنّی أسألک بأنّک ملِکٌ مقتدرٌ و انت علی کل شئءٍ قدیرٌ، ما تشاءُ مِن کلِ شئءٍ یکُونُ»؛ و آنگاه حاجت خود را بخواه<ref>احمد بن محمد برقی، محاسن، ج ١، صص ٣۵-٣۵</ref>. | ||
# یکی از اموری که موجب [[استجابت]] دعا میشود، عبارت است از چشم امید پوشیدن از تمامی مردم و صرفاً امیدوار بودن به خداست. بر طبق روایتی از [[جعفر بن محمد (صادق)|امام صادق (علیه السلام)]]، «فإذا علم الله ذلک من قلبه، لم یسأل الله شیئاً إلّا أعطاه<ref>(کافی، ج ٢، ص ١۴٨)</ref>». و در روایت دیگر نیز بر «توجه قلبی» تأکید کردهاند: «همانا خدا دعایی را که در آن، روی دل به سوی خدا نیست و توأم با سهو و غفلت است، استجابت نمیکند؛ پس هنگامی که دعا میکنی، فأقبل بقلبک، ثم استیقن بالإجابة<ref>کافی، ج ٢، ص ۴٧٣</ref>». | |||
# یکی از اموری که موجب [[استجابت]] دعا میشود، عبارت است از چشم امید پوشیدن از تمامی مردم و صرفاً امیدوار بودن به خداست. بر طبق روایتی از [[ | |||
# افزون بر این، از حضرت صادق (علیه السلام) روایت شده که قبل از دعا، سوره حمد، سوره توحید، آیةالکرسی و سوره قدر را بخوان که مشتمل بر [[اسم اعظم]] خدا هستند و بعد رو به [[قبله]] دعا کن<ref>المصباح الکفعمی، فصل ٣١، ص ٣٠٨</ref>. | # افزون بر این، از حضرت صادق (علیه السلام) روایت شده که قبل از دعا، سوره حمد، سوره توحید، آیةالکرسی و سوره قدر را بخوان که مشتمل بر [[اسم اعظم]] خدا هستند و بعد رو به [[قبله]] دعا کن<ref>المصباح الکفعمی، فصل ٣١، ص ٣٠٨</ref>. | ||
خط ۵۴: | خط ۴۴: | ||
# همسر شایسته | # همسر شایسته | ||
# فرزند صالح | |||
# فرزند صالح | |||
# این که به مقامی برسد که پیشوا و الگو و راهنمای مردم شوند، یعنی به کیفیت دعا توجه دارند، امور مهم را از خدا میخواهند و برای تحقق آن، سعی مینمایند. | # این که به مقامی برسد که پیشوا و الگو و راهنمای مردم شوند، یعنی به کیفیت دعا توجه دارند، امور مهم را از خدا میخواهند و برای تحقق آن، سعی مینمایند. | ||
آنها میگویند: پروردگارا! همسر و فرزندانمان را نور چشم ما قرار بده، این تعبیر (نور چشم) رمز کمال و سعادت است، چرا که همسر و فرزند نیک موجب آرامش و سعادت انسان شده و روح و روان انسان را شاد نموده و در نتیجه باعث روشنی چشم خواهد شد، و به عبارت روشن تر، همسر و فرزندان شایسته، به زندگی انسان نور و صفا میبخشند و باعث آبرو و روسفیدی و سربلندی دنیا و آخرت خواهند شد. | آنها میگویند: پروردگارا! همسر و فرزندانمان را نور چشم ما قرار بده، این تعبیر (نور چشم) رمز کمال و سعادت است، چرا که همسر و فرزند نیک موجب آرامش و سعادت انسان شده و روح و روان انسان را شاد نموده و در نتیجه باعث روشنی چشم خواهد شد، و به عبارت روشن تر، همسر و فرزندان شایسته، به زندگی انسان نور و صفا میبخشند و باعث آبرو و روسفیدی و سربلندی دنیا و آخرت خواهند شد. | ||
خط ۶۸: | خط ۵۶: | ||
* کسی که در خانه خود نشسته و میگوید: خدایا مرا روزی ده، به او گفته میشود آیا به تو دستور تلاش و کوشش ندادم؟ | * کسی که در خانه خود نشسته و میگوید: خدایا مرا روزی ده، به او گفته میشود آیا به تو دستور تلاش و کوشش ندادم؟ | ||
* کسی که همسری (ناشایسته که دائما او را ناراحت میکند) دارد، و دعا میکند که از دست همسرش خلاص شود، به او گفته میشود مگر حق [[طلاق]] را به تو ندادم. | * کسی که همسری (ناشایسته که دائما او را ناراحت میکند) دارد، و دعا میکند که از دست همسرش خلاص شود، به او گفته میشود مگر حق [[طلاق]] را به تو ندادم. | ||
* کسی که اموالی داشته، و بدون گواه به دیگری وام داده (ولی وام گیرنده منکر آن است وام دهنده دعا میکند که خداوند دل وام گیرنده را نرم کند، و او را به ادای وام وادار نماید) به او گفته میشود مگر به تو دستور ندادم به هنگام وام دادن، شاهد و گواه بگیرید<ref> اصول کافی، ج 2، ص 511</ref>.» | * کسی که اموالی داشته، و بدون گواه به دیگری وام داده (ولی وام گیرنده منکر آن است وام دهنده دعا میکند که خداوند دل وام گیرنده را نرم کند، و او را به ادای وام وادار نماید) به او گفته میشود مگر به تو دستور ندادم به هنگام وام دادن، شاهد و گواه بگیرید<ref> اصول کافی، ج 2، ص 511</ref>.» | ||
* ما وقتی که دعاهای [[پیامبران]]، [[امامان]] و [[اولیاء خدا]] را مورد بررسی قرار میدهیم، میبینیم خواستههای آنها هنگام دعا، بیشتر در محور امور بلندپایه معنوی، اجتماعی و سیاسی بود، | * ما وقتی که دعاهای [[پیامبران]]، [[امامان]] و [[اولیاء خدا]] را مورد بررسی قرار میدهیم، میبینیم خواستههای آنها هنگام دعا، بیشتر در محور امور بلندپایه معنوی، اجتماعی و سیاسی بود، | ||
مثلا دعای [[حضرت ابراهیم | مثلا دعای [[حضرت ابراهیم |حضرت ابراهیم (علیه السلام)]] چنین بود: | ||
{{متن قرآن |ربنا اجعلنی مقیم الصلاة و من ذریتی ربنا و تقبل دعاء |سوره = ابراهیم (14) |آیه = 40 }} پروردگارا! مرا برپا کننده [[نماز]] قرار ده، و از فرزندانم (نیز چنین فرما) پروردگارا دعای مرا بپذیر. | |||
راسخان در علم (امامان) چنین دعا کنند: | راسخان در علم (امامان) چنین دعا کنند: | ||
{{متن قرآن |ربنا لا تزغ قلوبنا بعد اذ هدیتنا و هب لنا من لدنک رحمة انک انت الوهاب |سوره = آل عمران |آیه = 8 }} | |||
پروردگارا! | پروردگارا! دلهایمان را بعد از آن که ما را هدایت کردی (از راه حق) منحرف مگردان، و از سوی خود رحمتی بر ما ببخش، زیرا تو بخشنده ای. دعای [[اصحاب کهف]] چنین بود: | ||
{{متن قرآن |ربنا آتنا من لدنک رحمة و هیی ء لنا من امرنا رشدا |سوره = اعراف |آیه = 10 }} | |||
پروردگارا! ما را از سوی خودت رحمتی عطا کن، و راه هدایت و نجاتی برای ما فراهم ساز. | پروردگارا! ما را از سوی خودت رحمتی عطا کن، و راه هدایت و نجاتی برای ما فراهم ساز. | ||
توجه به دعاهایی که امامان ما داشتند، چنان که در [[صحیفه سجادیه]] و [[مفاتیحالجنان]] آمده ما را به کیفیت دعا کردن آشنا میکند، و نشان میدهد که چگونه دعا کنیم، مثلا | توجه به دعاهایی که امامان ما داشتند، چنان که در [[صحیفه سجادیه (کتاب)|صحیفه سجادیه]] و [[مفاتیحالجنان]] آمده ما را به کیفیت دعا کردن آشنا میکند، و نشان میدهد که چگونه دعا کنیم، مثلا امام حسین (علیه السلام) در فرازی از [[دعای عرفه]] خود چنین به خدا عرضه میکند: | ||
«اللهم اجعلنی اخشاک کانی اراک، و اسعدنی بتقواک، و لا تشقنی من معصیتک<ref>مفاتیحالجنان، دعای عرفه</ref>» | «اللهم اجعلنی اخشاک کانی اراک، و اسعدنی بتقواک، و لا تشقنی من معصیتک<ref>مفاتیحالجنان، دعای عرفه</ref>» | ||
خط ۹۷: | خط ۸۲: | ||
برای توضیح و روشن شدن مطلب، نظر شما را به داستان جالب زیر جلب میکنیم: | برای توضیح و روشن شدن مطلب، نظر شما را به داستان جالب زیر جلب میکنیم: | ||
روایت شده: خداوند به یکی از پیامبران [[بنی اسرائیل]] وحی کرد که به فلان عابد بگو سه دعای تو در نزد ما مورد استجابت است، آن [[پیامبر]] [[وحی]] الهی را به آن عابد ابلاغ کرد، او موضوع را به همسرش خبر داد<ref>در کتاب سیاستنامه، ص 222 نام این شوهر و همسرش با عنوان یوسف و کرسف یاد شده است</ref> همسرش اصرار زیاد کرد که یکی از آن دعاها را در مورد من قرار بده، عابد به این پیشنهاد راضی شد، همسرش به او گفت: «دعا کن خداوند مرا از زیباترین زنان زمان قرار دهد.» عابد همین دعا را کرد، همسرش از زیباترین بانوان جهان گردید. | روایت شده: خداوند به یکی از پیامبران [[بنی اسرائیل]] وحی کرد که به فلان عابد بگو سه دعای تو در نزد ما مورد استجابت است، آن [[محمد بن عبدالله (خاتم الانبیا)|پیامبر]] [[وحی]] الهی را به آن عابد ابلاغ کرد، او موضوع را به همسرش خبر داد<ref>در کتاب سیاستنامه، ص 222 نام این شوهر و همسرش با عنوان یوسف و کرسف یاد شده است</ref> همسرش اصرار زیاد کرد که یکی از آن دعاها را در مورد من قرار بده، عابد به این پیشنهاد راضی شد، همسرش به او گفت: «دعا کن خداوند مرا از زیباترین زنان زمان قرار دهد.» عابد همین دعا را کرد، همسرش از زیباترین بانوان جهان گردید. | ||
زیبایی او باعث شد که شاهان و جوانان ثروتمند و هوسباز به او دل بستند و برایش پیام دادند، شوهر مفلوک و پیر و زاهدت را رها کن، با ما محشور باش، تا از هر گونه لذتهای دنیا، بهرهمند گردی. | زیبایی او باعث شد که شاهان و جوانان ثروتمند و هوسباز به او دل بستند و برایش پیام دادند، شوهر مفلوک و پیر و زاهدت را رها کن، با ما محشور باش، تا از هر گونه لذتهای دنیا، بهرهمند گردی. | ||
خط ۱۰۸: | خط ۹۳: | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:مفاهیم و اصطلاحات]] | |||
[[رده:مفاهیم و اصطلاحات اسلامی]] | [[رده:مفاهیم و اصطلاحات اسلامی]] |