جعفریه (پیروان ابوالفضل جعفر بن حرب همدانی): تفاوت میان نسخه‌ها

جعفر مانند سایر معتزله‌، مدافع‌ [[اختیار]] انسان‌ بوده‌ و [[جبر]] را به شدت رد می‌کرد و معتقد بود که رای معتقدان به جبر از همه [[مذاهب اسلامی]] و [[ادیان]] دیگر بدتر است. زیرا که‌ همه فِرق‌ فقط‌ افعال‌ نیک‌ را به‌ معبود خود نسبت‌ می‌دهند و تنها اهل‌ جبر هستند که‌ از نسبت‌ دادن‌ افعال‌ زشت‌ به‌ خداوند ابایی‌ ندارند. <ref>قاضی‌ عبدالجبار بن‌ احمد، شرح‌ الاصول‌ الخمسة، قاهره، نشر عبدالکریم عثمان، سال 1408 قمری و 1988 میلادی، ج۱، ص‌ ۷۷۷ـ ۷۷۸</ref>  

عموم معتزله حسن و قبح عقلی را قبول دارند اما این پرسش وجود دارد که‌ آیا خداوند بر ظلم‌ قدرت‌ دارد. بعضی نقل کرده‌اند که که‌ جعفر بن‌ حرب‌، مانند جعفر بن‌ مبشّر و نیز ابوجعفر اسکافی‌، معتقد بود که‌ خدا قدرت‌ ظلم‌ بر عقلا را ندارد، اما قادر است‌ به‌ کودکان‌ و دیوانگان‌ ظلم‌ کند.  

<ref> شهرستانی‌ محمد بن عبدالکریم، الملل‌ و النحل‌، بیروت، نشر سید محمد کیلانی، سال 1404 قمری و 1984 میلادی، ج‌ ۱، ص‌ ۵۸ ۵۹.</ref>  

<ref>جرجانی میر سید شریف، شرح‌ المواقف، مصر، نشر محمد بدرالدین نعسانی حلبی، سال 1325 قمری و 1907 میلادی، چاپ افست قم، سال 1370 شمسی، ج‌ ۸، ص‌ ۳۸۱.</ref>  

لطف یعنی وجوب فراهم‌ کردن‌ شرایط‌ عمل‌ به‌ طاعت‌ و ترک‌ معصیت‌ بدون‌ مجبور کردن‌ انسان‌، بر خدا، جعفر بن‌ حرب‌ در ابتدا معتقد بود که‌ اگر خدا لطف‌ خود را شامل‌ حال‌ [[کافران‌]] کند، آنان‌ با اختیار خود ایمان‌ می‌آورند، هرچند ثواب‌ [[ایمان]]<nowiki/>‌شان‌ هم وزن کسانی که بدون لطف ایمان آورده‌اند نمی‌شود اما وی‌ بعداً از این‌ عقیده برگشت و همراه اکثر معتزله شد که‌ ایمان‌ آوردن‌ کافران را وابسته‌ به‌ لطف‌ الاهی‌ نمی‌شمردند. همچنین‌ وی‌ توفیق‌ و تسدید را لطف‌ خدا می‌دانسته‌، اما آنها را موجب‌ اجبار انسان‌ به‌ طاعت‌ خدا نمی‌شمرده‌ است‌. <ref> اشعری‌ علی بن اسماعیل، مقالات‌ الاسلامیین‌ و اختلاف‌ المصلّین‌، چاپ هلموت ریتر، ویسبادن، سال 1400 قمری و 1980 شمسی، ج۱، ص‌ ۲۴۶</ref>  

معتقد بود که استطاعت برای‌ افعال‌ مباشری یعنی افعالی که توسط فاعل و بدون واسطه انجام می‌شود، قبل از انجام فعل ضروری است که البته حین انجام فعل نیازی به آن نیست. [[افعال‌ متولده‌]] (افعالی‌ که‌ موجب تولد فعل دیگری می‌شود) نیز می‌تواند با استطاعتِ فعل‌ اول‌ انجام‌ بگیرد. بنابراین استطاعت‌ ممکن‌ است‌ در زمان‌ انجام‌ شدن‌ فعل‌ متولد از بین‌ برود و فعل‌ متولد می‌تواند بر اثر قدرتی‌ که‌ معدوم‌ شده‌ است‌، پدید بیاید.

جعفر بن حرب [[امامت]] را مانند جعفر بن‌ مبشّر، از مصالح‌ دین‌ و شناخت‌ آن‌ را از مجرای عقل‌ می‌دانسته‌ است‌. این‌ دو متکلم بر همین‌ اساس‌ امامت‌ مفضول‌ بر فاضل‌ را جایز می‌دانستند، چرا که‌ امامت‌ با این تعریف برای‌ اجرای‌ اموری‌ چون‌ اقامه حدود و قضاوت‌ و جنگ‌ و سایر مسائل‌ اجتماع‌ است‌. پس قرار گرفتن‌ این‌ کار برعهده مفضول‌ با وجود فاضل‌، بدون اشکال است.

<ref> شهرستانی‌ محمد بن عبدالکریم، الملل‌ و النحل‌، بیروت، چاپ محمد سید کیلانی، سال 1404 قمری و سال 1986 میلادی، ج‌ ۱، ص‌۱۶۰</ref>.