یونس بن عبدالرحمن: تفاوت میان نسخه‌ها

{{جعبه اطلاعات اصحاب اجماع

| نام کامل = یونس بن عبدالرحمن

| تاریخ تولد = ---

| تاریخ درگذشت = 208 ق در مدینه

| هم عصر امام = اصحاب امام صادق (علیه‌السلام)، امام کاظم (علیه‌السلام) و خصوصا امام رضا(علیه‌السلام)، از اصحاب اجماع  

| اساتید = {{فهرست جعبه افقی |عبدالله بن سنان|عبدالله بن مسکان|هشام بن سالم|هشام بن حکم|حمّاد بن عیسی|حمّاد بن عثمان رواسی|علی بن رئاب|حارث بن مغیره|

| آثار = کتاب السهو، الادب، الزکاة، جوامع الآثار، فضل القرآن، کتاب النکاح، الحدود، الصلوه، العلل الکبیر، التجارات و کتاب یوم و لیلة

 

'''یونس بن عبدالرحمن ''' از یاران [[علی بن موسی (رضا)|امام رضا (علیه‌السلام)]] و از [[راوی|راویان]] [[وثاقت|ثقه]] [[مذهب شیعه|شیعه]] و از [[اصحاب اجماع]] است. وی [[جعفر بن محمد (صادق‌)|امام صادق (علیه‌السلام)]] را ملاقات کرده ولی تنها از [[موسی بن جعفر (کاظم)|امام کاظم (علیه‌السلام)]] و [[علی بن موسی (رضا)|امام رضا (علیه‌السلام]]) روایت نقل کرده است. منابع رجالی او را ستوده‌اند. امام رضا (علیه‌السلام) سه بار بهشت را برای یونس ضمانت کرده است. یونس بن عبدالرحمن آثار مکتوب بسیاری از خود بر جای گذاشته است. وی در سال ۲۰۸ه‍.ق وفات یافت.

کنیه یونس بن عبدالرحمن، ابومحمد<ref>طوسی، اختیار معرفه الرجال، ج۲، ص۷۷۹.</ref> است، وی معروف به «مولی آل یقطین»  بوده<ref>رجال كشی، ج 2ص 777فهرست شیخ طوسی، ص 181رجال نجاشی، ص 311و الانساب سمعانی، ج 13ص 350.</ref>و نسبش، قمّی است<ref>سمعانی، الانساب، ج۵، ص۶۲۹.</ref>.  

جمعی از عالمان رجالی تاریخ ولادتش را نیمه اول از سده دوم هجرت و دوران زمامداری هشام بن عبدالملک(بین سال‌های ۱۰۵ تا ۱۲۵ق<ref>حیوة الحیوان دمیری، ج 1ص 102و فرهنگ معین، ج 6بخش اعلام، ص 2278.</ref>)  ذکر کرده‌اند<ref>نجاشی، رجال، ص۴۴۶ و تنقیح المقال، ج 3ص 338.</ref>.

 

 

 

 

 

 

* بنا بر نقل مرحوم نجاشی، امام عسکری  (علیه‌السلام) فرمود: خداوند به یونس در عوض هر حرفی از این کتاب، نوری در روز قیامت عنایت فرماید<ref>رجال نجاشی، ص 313.</ref>.

 

جعفر بن عیسی این چنین گزارش می‌دهد: ما جمعی از شیعیان در محضر امام رضا  (علیه‌السلام) بودیم. یونس بن عبدالرحمن هم در این جمع حاضر بود. همان موقع چند نفر از اهل بصره، از امام اجازه ورود خواستند. حضرت به یونس اشاره کرد که به داخل اتاق برود، پرده را بیندازد و لحظاتی پشت پرده بماند و مبادا حرکتی کند تا هنگامی که خود به وی اجازه دهد. سپس آن‌ها که از بصره آمده بودند، به خدمت امام رسیدند و درباره یونس سخنان بدین بر زبان راندند و از او بدگویی کردند و تهمت‌هایی به او روا داشتند. امام سر مبارکش را پایین انداخته و ساکت بود.

در این هنگام آن‌ها بلند شدند و رفتند. اینجا بود که حضرت به یونس اجازه داد از پشت پرده خارج شود و به جلسه بازگردد. یونس زمانی که آمد، قطرات اشک از گوشه‌‌های چشمانش جاری بود و گریه می‌کرد. عرض کرد: جانم به فدایت، من از آرمان شما اهل‌بیت دفاع می‌کنم و این است حال من در نزد بعضی از یارانم! حضرت فرمود: ای یونس، وقتی که امام و رهبرت از تو خشنود و راضی است، از این سخنان ناروا ناراحت و اندوهگین مباش. ای یونس! با این مردم به‌اندازه فهم و درک آنان سخن بگو و در آن زمینه‌هایی که بالاتر از درک و استعداد آن‌ها است، ایشان را به حال خود واگذار.

بعضی از روایات در مذمّت و انتقاد از یونس وارد شده که البته اسناد آن روایات اعتبار ندارد. با نظر به همین نکته، حضرت رضا  (علیه‌السلام) به یونس توصیه فرمود که باید هر سخنی را برای هر کس نگویی. استعدادها، قریحه‌ها و ظرفیت‌ها مختلف است. حکمت را باید به اهلش یاد داد و از نااهل دریغ داشت؛ لذا پیامبر (صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم) فرمود: ما پیامبران مأموریم که ظرفیت‌های فکری مردم را مراعات کنیم و به‌اندازه فهم و درکشان با آنان سخن بگوییم<ref>(اصول كافی ، ج 1، ص 23.</ref>.

 

گویا یونس گاهی روایات و احادیث عمیق و سنگینی را که درباره مقامات معنوی ائمه دین بود، برای عده ای نقل می‌کرد و طبعاً آنان قدرت قهم و هضم و درک این معانی بلند را نداشتند؛ لذا گاهی امام از او انتقاد می‌فرمود.

 

یونس بن عبدالرحمن با وجود جلالت و عظمت فراوان، مورد طعن و تهمت‏‌های فراوانی از سوی شیعیان واقع شده است که علت اصلی آن همان گونه که امام کاظم و امام رضا علیهماالسلام به وی گوشزد نموده‏اند بیان نابجای معارف بلند اهل‌بیت برای غیر اهلش و کسانی که ظرفیت فهم آن را نداشته‏‌اند، بوده است.

 

امام کاظم علیه‌السلام در روایتی به یونس فرمودند: یَا یُونُسُ ارْفُقْ بِهِمْ فَإِنَّ کَلَامَکَ یَدِقُّ عَلَیْهِم. قال: قلت إنهم یقولون لی زندیق . قال: و ما یضرّک أن تکون فی یدک لؤلؤة فیقول لک النّاس هی حصاة، و ما کان ینفعک اذا کان فی یدک حصاة فیقول النّاس هی لؤلؤة»<ref>رجال الکشی  ج۱ ص۴۸۸؛ نوادر الأخبار  ج۱ ص۵۶؛ بحار الأنوار  ج۲ ص۶۶.</ref> .

 

البته یونس بن عبدالرحمن با روح بلند خود بر اهل ولایت خرده نمی‌گرفت و آنان را بخشیده بود: عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ، قَالَ حَدَّثَنِی الْفَضْلُ، قَالَ حَدَّثَنِی عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا أَنَّ یُونُسَ بْنَ عبدالرحمن قِیلَ لَهُ: إِنَّ کَثِیراً مِنْ هَذِهِ الْعِصَابَةِ یَقَعُونَ فِیکَ وَ یَذْکُرُونَکَ بِغَیْرِ الْجَمِیلِ! فَقَالَ: أُشْهِدُکُمْ أَنَّ کُلَّ مَنْ لَهُ فِی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ‏ علیه‌السلام نَصِیبٌ فَهُوَ فِی حِلٍّ مِمَّا قَالَ<ref>(رجال الكشی- إختیار معرفة الرجال، النص، ص: 488)</ref>.

 

 

روایاتی که بر مذمت ایشان دلالت دارد. برخی دال بر لعن و برائت امام رضا علیه‌السلام از وی و برخی نسبت کذب و غیره به ایشان می‌دهند: مثلاً: روایت ضعیف کتاب مستطرفات چنین است که محمّد بن فضل بصرى می‌گوید:

 

 

مرحوم آیت الله خویی تمامی این روایات را ضعیف می‌‏دانند و تنها دو روایت ذم را صحیح‌السند می‌‏دانند اما می‌‏فرمایند علم آن را باید به اهلش واگذار کرد. علاوه بر این که این دو روایت توان معارضه با روایات مستفیضه متعاضده با تسالم فقها و بزرگان بر جلالت امر یونس را ندارد<ref>معجم ‏رجال‏ الحدیث ج : 20 ص : 215</ref>.

 

== ویژگی‌های یونس بن عبدالرحمن ==

موضع یونس، در دفاع از امامت بسیار صریح بود به‌طوری که از همان آغاز شهادت موسی بن جعفر  (علیه‌السلام) حتی برای یک‌لحظه هم در امامت حضرت رضا  (علیه‌السلام) تردید نکرد. چنان که گفته‏اند یونس بن عبدالرحمان در مجلس عیسی بن سلیمان در بغداد نشسته بود که شخصی وارد شد و خبر از دنیا رفتن امام کاظم  (علیه‌السلام) را به حاضران ابلاغ نمود. یونس تا این خبر را شنید بلافاصله جمع حاضر را مورد خطاب قرار داد و گفت:  «یا معشر اهل المجلس انه لیس بینی و بین‌الله امام الا علی بن موسی  (علیه‌السلام) فهو امامی»<ref>رجال کشی، خ 933، ص 489.</ref>. «ای همه‏ اهل مجلس بین من و خدا امامی جز علی بن موسی‌الرضا  (علیه‌السلام) نیست پس او امام من می‌‏باشد».

دفاع یونس از امامت حضرت رضا (علیه‌السلام) به این شکل بود که او در برابر بدعت‌ها و انحراف‌ها ساکت ننشیند و با شجاعت و قاطعیت به افشاگری پردازد.

 

احمد بن فضل از این محدّث جلیل، نقل می‌کند: وقتی حضرت موسی بن جعفر  (علیه‌السلام) به شهادت رسید و از دنیا رفت، نزد وکلای آن حضرت که در شهرها بودند، اموال فراوانی بود. وجود این اموال در نزد آنان، باعث شد آن‌ها مذهب باطل «واقفیه» را اختراع کنند؛ لذا مرگ امام موسی بن جعفر  (علیه‌السلام) را انکار کردند تا اموال را خود تصاحب کنند؛ زیاد قندی هفتاد هزار دینار و علی بن ابی حمزه سی هزار دینار نزد خود داشتند. هنگامی که من این انحراف آشکار را مشاهده کردم و امامت حضرت رضا  (علیه‌السلام) برای من ثابت و مسلّم شد، به تبلیغ و حمایت از شأن و منزلت و امامت حضرت رضا  (علیه‌السلام) پرداختم و شیعیان را به‌سوی آن وجود گرامی دعوت کردم. آن دو نفر تا مبارزه سخت مرا دیدند، نماینده‌ای به‌سوی من فرستادند و پرسیدند: به چه دلیل مردم را به‌سوی او حضرت رضا  (علیه‌السلام) دعوت می‌کنی؟ اگر پول می‌خواهی، ما تو را بی‌نیاز می‌کنیم. آنان متعهّد شدند که ده‌هزار دینار به من بدهند تا از این تبلیغ و افشاگری دست بردارم. به آنان گفتم: این روایت از امامان شیعه به ما رسیده است که: «هر زمانی که دیدید در جامعه اسلامی انحراف و بدعت به وجود آمد، باید در مقابل آن بایستید، موضع بگیرید و ساکت و خاموش ننشینید وگرنه نور ایمان از شما سلب خواهد شد.» من هرگز جهاد و مبارزه در راه خدا را ترک نخواهم کرد. براین‌اساس بود که آن‌ها کینه مرا در دل گرفتند و مبارزه سختی را بر علیه من شروع کردند<ref>رجال كشی، ج 2، ص 786.</ref>.

 

یونس بن عبدالرحمان سخنان خود را چنین ادامه می‌‏دهد که: چون این حرکت انحرافی را مشاهده نمودم و برای من حقیقت امر مبنی بر انحراف واقفیه و اثبات امامت حضرت رضا آشکار گردید به افشاگری علیه این باند دنیاپرست زبان گشودم و مردم را از افتادن به دام انحراف واقفیه برحذر داشتم و به صراط مستقیم امامت که در شخصیت با عظمت علی بن موسی تجلی یافته بود دعوت کردم.

 

 

یونس می‌‏گوید: در پاسخ آنان گفتم: از امام باقر و امام صادق  (علیه‌السلام) شنیده‏ایم که می‌‏فرمودند:  «اذا ظهرت البدع فعلی العالم ان یظهر علمه فان لم یفعل سلب نور الایمان و ما کنت لادع الجهاد و امر الله علی حال فناصبانی و اظهرا لی العداوة»<ref>رجال کشی، خ 946، ص 493؛ المقالات و الفرق، ص 237.</ref>.

 

 

مرحوم کشی بعد از ذکر اسامی دسته سوم اصحاب اجماع می‏‌فرماید: و أفقه هؤلاء یونس بن عبدالرحمن و صفوان بن یحیى<ref>رجال الكشی – إختیار معرفة الرجال؛ النص؛ ص556</ref>.

از امام جواد  (علیه‌السلام) نیز نقل می‌کند که آن بزرگوار از طرف خود و پدران گرامی اش بهشت را برای یونس بن عبدالرحمن ضمانت کرد<ref>رجال كشی، ج 2ص 779.</ref>.

=== گره گشا از مسائل پیچیده حدیثی ===

تمام دانشمندان شیعی او را از یاران حضرت موسی بن جعفر و حضرت رضا  (علیه‌السلام) می‌دانند خلاصه علامه، ص 184.. شیخ طوسی در یک مورد او را از یاران امام موسی بن جعفر (علیه‌السلام) و در جای دیگر از یاران و اصحاب حضرت امام رضا (علیه‌السلام)می داند.<ref>رجال شیخ طوسی، ص 343و 395.</ref>همچنین نوشته اند: یونس در دو موقعیت توفیق ملاقات با امام صادق (علیه‌السلام) را یافت؛ اولین بار در کنار قبر رسول کرم(صلی‌الله‌ علیه‌ و‌آله‌ وسلّم) در مدینه و یک‌بار هم هنگام سعی بین صفا و مروه. خودش می‌گوید: برای من ممکن نشد از امام (علیه‌السلام)حدیثی و روایتی بپرسم<ref>رجال كشی، ج 2ص 780و نجاشی، ص 343.</ref>.  

حضرت رضا  (علیه‌السلام) موقعیت یونس بن عبدالرحمان را همانند موقعیت سلمان فارسی می‌‏داند و می‏فرماید:  «یونس بن عبدالرحمن فی زمانه کسلمان الفارسی فی زمانه<ref>رجال کشی، خ 919، ص 486 خ 926، ص 488.</ref> .«یونس بن عبدالرحمان در زمان خودش مانند سلمان فارسی در زمان خودش می‏باشد».

یکی از دلایل رشد و بالندگی این استوانه فقه و حدیث شیعه، داشتن استادانی برجسته بود که در درجه اول، امامان معصوم(علیهم‌السلام) قرار داشتند. وی نهایت بهره و فیض را از وجود بابرکت آنان برد و بعد از امامان، اساتید بزرگی داشته که تعداد آنان حدوداً به 25نفر می‌رسد و نام بردن همه آنان در این نوشتار چندان ثمر بخش نخواهد بود؛ ولی به عنوان نمونه، به ذکر چند نفر از شاخص ترین آنان بسنده می‌کنیم:

# عبدالله بن سنان: محدّث و فقیه فرزانه که به گفته نجاشی: مسئولیت بیت‌المال را در حکومت منصور و مهدی و هادی و هارون الرشید به عهده داشت. او روایتگری مورد اطمینان و از اصحاب و یاران ما و جلیل القدر است که هیچ گونه طعنی بر او روا نیست<ref>رجال نجاشی، ص 148.</ref>.

# عبدالله بن مسکان: از نیکان و ستاره ای درخشان در آسمان علم و روایت و از اصحاب اجماع و محدّثی بسیار بزرگوار و مورد اطمینان است<ref>رجال نجاشی، ص 148.</ref>.

# هشام بن سالم: محدّثی است که به طور کامل مورد توجه و اعتماد است و از یاران حضرت صادق و حضرت موسی بن جعفر (علیه‌السلام) به شمار می‌رود<ref>رجال نجاشی، ص 305.</ref>. 

# هشام بن حکم: همان کسی است که با عمرو بن عُبید در مسجد بصره پیرامون مسئله امامت و رهبری جامعه اسلامی مناظره کرد و او را از نظر استدلال و دلیل محکوم کرد<ref>رجال كشی، ج 1ص 550.</ref> می‌گویند در اصل اهل کوفه بود، ولی در بغداد به شغل تجارت پرداخت. از نظر روایت بسیار مورد اعتماد و از منظر اعتقاد به ولایت ائمه شیعی، بسیار پایبند و معتقد و در حقیقت یک شیعه راستین بود. وی در سال 179ه. ق در کوفه چشم از جهان فرو بست <ref>رجال نجاشی، ص 305و رجال كشی، ج 1ص 526.</ref>

# حمّاد بن عیسی: از راویان امام کاظم و حضرت رضا (علیه‌السلام) و از اصحاب اجماع است<ref>رجال كشی، ج 2ص 830و نجاشی، ص 104.</ref>.

# حمّاد بن عثمان رواسی: از اصحاب اجماع و شخصی مورد اطمینان است<ref>رجال نجاشی، ص 106و رجال كشی، ج 2ص 830.</ref>.

# علی بن رئاب: جلیل القدر و محلّ اطمینان و اعتماد و صاحب کتاب و اصلی بزرگ است<ref>فهرست شیخ طوسی، ص 87.</ref>

# حارث بن مغیره: یار سه معصوم (حضرت امام باقر، امام صادق و امام کاظم (علیه‌السلام)) و صاحب جایگاه رفیع و بلندی نزد رجال نویسان شیعی است<ref>رجال نجاشی، ص 101جامع الروات، ج 2ص 357و تنقیح المقال، ج 3ص 374.</ref>.