هیئت کبار العلماء عربستان سعودی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''هیئت کبار العلماء [[عربستان سعودی]]''' مهم‌ترین نهاد مذهبی در این کشور است که وظیفه‌ی [[افتاء]] و جهت‌دهی مذهبی مردم آن را به عهده دارد. این نهاد مذهبی وابسته به نظام سلطنتی در این کشور است. ازاین‌رو اعضا، ساختار و کیفیت فعالیت آن توسط پادشاه تعیین می‌شود. چنان‌که طی چند دهه تغییرات محدودی را تجربه کرده است. در ادامه به معرفی این نهاد مذهبی ـ حکومتی خواهیم پرداخت:

== تأسیس هیئت کبار العلما ==

نهاد افتاء در عربستان نهادی دینی ـ حکومتی است که با عنوان هیئت کبار العلما شناخته می‌شود. این هیئت در 1391ق / 1971م به دستور پادشاه عربستان و با تعیین 17 عضو توسط او تأسیس شد. هیئت کبار العلما را می‌توان شورای افتایی دانست که وظیفه‌ی صدور فتاوای مذهبی را بر عهده دارد. جلسات این شورا با فاصله‌ای طولانی قریب به شش ماه تشکیل می‌شود. ازاین‌رو، گاه جلسات آن با عنوان محل تشکیل و شماره‌ی آن شناخته می‌شوند.  

== کارکردهای هیئت کبار العلما ==

== تشکیلات هیئت کبار العلما ==

=== رئیس ===

رئیس این نهاد افتای مذهبی در حال حاضر، مفتی عربستان سعودی است که همانند دیگر اعضای این هیئت توسط پادشاه نصب می‌شود.  

با صدور فرمان پادشاهی در 1991م عبدالعزیز بن عبدالله بن باز به عنوان مفتی عام مملکت عربی سعودی و رئیس هیئت کبار علما و نیز به عنوان رئیس ادارة البحوث و الإفتاء نصب شد.

ریاست جلسات شش ماه یک‌بار این هیئت معمولا به صورت متناوب بین پنج نفر از مسن‌ترین اعضای هیئت در تغییر بود تا این‌که، عبدالعزیز بن عبدالله بن باز به مناصب مزبور دست یافت.  

در پی فوت عبدالعزیز بن باز، با صدور فرمان پادشاهی در 1999م عبدالعزیز بن عبدالله آل الشیخ به عنوان مفتی عام مملکت عربی سعودی و رئیس هیئت کبار علما و نیز به عنوان رئیس ادارة البحوث و الإفتاء نصب شد.

=== اللجنة الدائمة للبحوث العلمیة و الفتوی ===

بخش مهمی از فعالیت علمی هیئت کبر العلما به عنوان شورای افتای حکومتی در تشکیلاتی موسوم به «اللجنة الدائمة للبحوث و الفتوی» (کمیته‌ی دائمی پژوهش‌ها و افتاء) و زیر نظر رئیس هیئت کبار العلما انجام می‌گیرد.  

اللجنة الدائمة للبحوث و الفتوی (کمیته‌ی دائمی پژوهش‌ها و فتوا) نهاد پژوهشی است که در خدمت شورای افتا (هیئت کبار العلماء) است. بر این اساس، این تشکیلات فرعی وظیفه‌ی بررسی و پژوهش مقدماتی در موضوعاتی را بر عهده دارد که توسط هیئت کبار العلما پس از بررسی در قالب فتاوای مذهبی اعلام می‌شوند. چنان‌که، پاسخ‌گویی مکتوب و شفاهی به استفتائات افراد در امور شخصی اعتقادی، عبادی یا معاملات نیز بر عهده‌ی این نهاد است. چنان‌که، حدود 30 هزار فتوا توسط آن صادر شده است.

‌اعضای این کمیته از طریق دستور پادشاهی (= امر ملکی) و از میان هیئت کبار العلماء انتخاب می‌شوند.

با صدور فرمان مزبور عبدالله بن حسن بن قعود نیز به عنوان عضو هیئت کبار العلما و الجنة الدائمة با رتبه‌ی ممتاز نصب شد.

=== الأمانة العامة لهیئة العلماء ===

بر اساس تصریح دستورالعمل پادشاهی در سال 1971م، بخش اداری هیئت کبار العلما با عنوان «الأمانة العامة لهیئة العلماء» شناخته شد. اشراف بر این مجموعه بر عهده‌ی دبیر کل (= الأمین العام للهیئة) قرار گرفت و وظیفه‌ی تعیین او نیز از اختیارات هیئت دولت (= مجلس الوزراء) معرفی شد.  

وظیفه‌ی گردآوری و ارائه‌ی نتایج پژوهش‌ها و بررسی‌های کمیته‌ی بر عهده‌ی دبیرخانه‌ای موسوم به الأمانة العامة لهیئة العلماء است. در این میان، خروجی‌های این مرکز علمی از طریق توسط دبیر آن به هیئت کبار العلما ارائه می‌شود. چنان‌که، وظیفه‌ی ارتباط با ریاست هیئت کبار العلما نیز بر دوش او قرار گرفت.

== کیفیت تشکیل جلسات هیئت کبار العلما ==

هیئت کبار العلما هر شش ماه یک‌بار تشکیل جلسه می‌دهد. در صورت نیاز این هیئت جلسات استثنایی نیز می‌تواند داشته باشد.

== اعضای هیئت کبار العلما ==

اعضای این شورای فقهی در ادوار مختلف تغییر کرده‌اند. چنان‌که، برخی از این افراد در برخی از ادوار و به خاطر برخی مواضع دینی ـ سیاسی ناهمسو با مواضع حکومتی به ویژه در مخالفت با حضور سربازان آمریکایی در عربستان عزل شده‌اند.  

1. هیئت کبار العلما افزون بر رئیس، حداقل 11 نفر و حداکثر 21 نفر خواهد بود.  

2. مدت عضویت در این هیئت جز در صورت تمدید، حداکثر چهار سال است.

=== اعضای دوره نخست ===

نخستین دوره از هیئت کبار العلمای عربستان در 1971م شکل گرفت. در این دوره، 17 نفر به عضویت هیئت درآمدند. آن افراد عبارتند از:

{{فهرست ستونی|1}}

این نکته نیز نقل شده است که با صدور فرمان پادشاهی در 1980م شیخ عبدالعزیز بن عبدالله بن محمد آل الشیخ به عنوان عضو هیئت کبار العلما نصب شد.

با صدور فرمان پادشاهی در 1987م چهار نفر به عنوان اعضای جدید هیئت کبار العلما منصوب شدند. آنان عبارت بودند از:  

با صدور فرمان پادشاهی در 1980م افراد زیر به عنوان اعضای جدید هیئت کبار العلما نصب شدند:

با صدور فرمان پادشاهی در 26 مارس 2001م افراد زیر به عضویت هیئت کبار علما درآمدند:

هیئت در این دوره هفده عضو داشت که عبارت بودند از:

{{فهرست ستونی|1}}

{{فهرست ستونی|1}}

عبدالسلام بن عبدالله بن محمد السلیمان.  

=== اعضای هیئت در 1442ق / 2020م ===

با فرمان ملک سلمان اعضای هیئت كبار العلما در 18 أكتوبر 2020م به صورت زیر تعیین شدند:

{{فهرست ستونی|1}}

== افراد مستعفی از هیئت ==

در جریان لشکرکشی آمریکا ‏به خلیج فارس در سال 1990م، آمریکا خواهان حضور در عربستان بود و این مسأله با پذیرش دولت سعودی و فتوای ‏موافق هیئت کبار علما مواجه شد. این مسأله به چالشی درونی میان علمای وهابی منتهی شد. سرانجام این درگیری به اخراج چند ‏تن از علمای وهابی نوسلفی از هیئت کبار العلما انجامید.  

سازمان دینی تحت نظر بن باز، یعنی هیئت کبار العلما، پیام می 1991م را به خاطر تعرض و بی‌احترامی به پادشاه محکوم ‏کرد. پس از آن، در سپتامبر 1992م، «یادداشتی توصیه‌آمیز» در 45 صفحه، خطاب به بن‌باز نگاشته شد و ابعادی از پیام می ‏‏1991م را مورد تأکید قرار داد و برخی از ابعاد را بیشتر توضیح داد. این اقدام نیز با محکومیت فوری هیئت کبار العلما مواجه ‏شد و این اقدام تفرقه‌گرایانه خوانده شد. البته هفت عضو از اعضای نوزده‌گانه‌ی نهاد مذکور از تأیید آن خودداری کرده و به ‏همین خاطر از جانب پادشاه برکنار شدند و به جای آنها ده نفر دیگر از افراد طرفدار رژیم به عضویت هیئت کبار العلما منصوب ‏شدند. در مقابل، سه تن از علمای جنبش مخالف (حمد عقله الشعیبی، عبدالله المصعری و عبدالله بن جبرین) طی نامه‌ای ‏سرگشاده خطاب به بن باز، اتهام تفرقه‌افکنی را نفی کرده و تهدید به کشاندن مسأله به دادگاه کردند. ‏  

[[رده:نهادها]]

[[رده:عربستان سعودی]]