حسن حسن زاده آملی: تفاوت میان نسخه‌ها

۱۱٬۱۷۸ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱ مهٔ ۲۰۲۲
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۰۶: خط ۱۰۶:


=تدریس=
=تدریس=
برخی از دروسی که حضرت استاد علامه حسن زاده تدریس فرمودند، به شرح ذیل می باشد:
برخی از دروسی که حضرت استاد علامه حسن زاده تدریس فرمودند، به شرح ذیل می‌باشد:


تدریس چهار دوره اشارات با شرح خواجه که در هر دوره ای با تصحیح دقیق و تعلیقات و شرحی محققانه همراه بوده است.
* تدریس چهار دوره اشارات با شرح خواجه که در هر دوره‌ای با تصحیح دقیق و تعلیقات و شرحی محققانه همراه بوده است.
 
* تدریس مصباح الانس به مدت هشت سال در حوزه علمیه قم.
تدریس مصباح الانس به مدت هشت سال در حوزه علمیه قم برای چندین نفر از عزیزان به خصوص جناب عارف واصل حجة الاسلام سمندری نجف آبادی و جناب عارف واصل آقای دکتر امامی نجف آبادی و دوره دوم تدریس آن نیز در تاریخ ۲۴/۷/۱۳۷۰ (برابر هفتم ربیع الثانی ۱۴۱۲ قمری) آغاز شد که تا صفحه ۴۹ این کتاب در طی ۱۸۴ جلسه ادامه یافت و در تاریخ ۲۶/۱۱/۷۱ با کسالت حضرت علامه تعطیل شد.
* تدریس شرح فصوص الحکم قیصری چهار دوره که برای شاگردان املاء می فرمود و آنان می نوشتند.
 
* تدریس یک دوره کامل شفا شیخ رئیس که در ضمن تدریس از روی چندین نسخه تصحیح شده و تعلیقات و حواشی نمودند.
تدریس شرح فصوص الحکم قیصری چهار دوره که برای شاگردان املاء می فرمود و آنان می نوشتند.
* تدریس چهار دوره تمهید القواعد در حوزه علمیه قم که هر دوره اش حدود چهار سال به طول انجامید.
 
* تدریس «اُکَر مانالاؤس» که مدت سه سال در حوزه علمیه قم بطول انجامید.
تدریس یک دوره کامل شفا شیخ رئیس که در ضمن تدریس از روی چندین نسخه تصحیح شده و تعلیقات و حواشی نمودند.
* تدریس دو کتاب «اُکَر ثاوذوسیوس و مساکن» به تحریر خواجه طوسی.
 
* تدریس اصول اقلیدس.
تدریس چهار دوره تمهید القواعد در حوزه علمیه قم که هر دوره اش حدود چهار سال به طول انجامید.
* تدریس دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی.
 
* همچنین ایشان در مدت اقامت در تهران در طی سیزده سال یا بیشتر همراه با اشتغال به تحصیل علوم از آن محاضر عالیه طبق روش معهود و سیره جاریه بین علمای روحانی به تعلیم و تدریس در حوزه علمیه نیز اشتغال داشتند و کتابهای ذیل را تدریس فرمودند:
تدریس «اُکَر مانالاؤس» که مدت سه سال در حوزه علمیه قم بطول انجامید.
 
تدریس دو کتاب «اُکَر ثاوذوسیوس و مساکن» به تحریر خواجه طوسی.
 
تدریس اصول اقلیدس.
 
تدریس دروس هیئت و دیگر رشته های ریاضی.
 
همچنین ایشان در مدت اقامت در تهران در طی سیزده سال یا بیشتر همراه با اشتغال به تحصیل علوم از آن محاضر عالیه طبق روش معهود و سیره جاریه بین علمای روحانی به تعلیم و تدریس در حوزه علمیه نیز اشتغال داشتند و کتابهای ذیل را تدریس فرمودند:


معالم الاصول، مطوّل تفتازانی، که شش دوره به تدریس آن توفیق داشت، کشف المراد در علم کلام، قوانین در اصول، شرح محقق طوسی بر اشارات شیخ رئیس در حکمت مشائیّه، شرح لمعه در فقه، ارث جواهر در فقه، لئالی منتظمه، جوهر نضید، حاشیه ملاعبدالله، شرح شمسیه در علم منطق، تشریح الافلاک شیخ بهایی، اصول اقلیدس و... .
معالم الاصول، مطوّل تفتازانی، که شش دوره به تدریس آن توفیق داشت، کشف المراد در علم کلام، قوانین در اصول، شرح محقق طوسی بر اشارات شیخ رئیس در حکمت مشائیّه، شرح لمعه در فقه، ارث جواهر در فقه، لئالی منتظمه، جوهر نضید، حاشیه ملاعبدالله، شرح شمسیه در علم منطق، تشریح الافلاک شیخ بهایی، اصول اقلیدس و... .
خط ۱۳۲: خط ۱۲۳:
=شاگردان=
=شاگردان=
از جمله شاگردان ایشان عبارتند از:
از جمله شاگردان ایشان عبارتند از:
* مهدی شب‌زنده‌دار؛
* مهدی شب‌زنده‌دار؛
* سید محمدرضا مدرسی یزدی؛
* سید محمدرضا مدرسی یزدی؛
خط ۱۴۲: خط ۱۳۲:
* نورالله طبرسی؛
* نورالله طبرسی؛
* سید حسن شجاعی کیاسری.
* سید حسن شجاعی کیاسری.
=آثار و تألیفات=
علامه حسن‌زادۀ آملى خود در این رابطه می‌گوید: براى اینکه نفس را مشغول باید داشت که حکما فرموده‌‏اند: «نفس را مشغول بدار وگرنه او تو را مشغول مى‏ کند»، تعلیقات و حواشى بر کتب درسى از معقول و منقول و رسائل و جزوات در موضوعات و فنون گوناگون نوشته‌ام:
* ۱- تکمله منهاج البراعه، شرح نهج البلاغة به عربى در پنج جلد، که تکمیل «منهاج البراعة فى شرح نهج البلاغة» میرزا حبیب اللّه خویى است و مقدمه آن بقلم استاد علامه، میرزا ابو الحسن شعرانى -رضوان اللّه تعالى علیه- در تقریظ کتاب مزّین است.
* ۲- رساله‏ اى در ولایت و امامت.
* ۳- رساله ‏اى در رؤیت و عدم آن، بر مشرب حکمت و کلام.
* ۴- رساله ‏اى در لقاء اللّه، بر منهل عرفان.
* ۵- رساله‏ اى به نام «فصل الخطاب فى عدم تحریف کتاب رب الأرباب»، که با عنوان «قرآن هرگز تحریف نشده»، ترجمه شده است.
* ۶- رساله‏ اى در صبح و شفق و تحقیق در صبح صادق و کاذب و بیان طایفه ‏اى از آیات و روایات در این موضوع.
* ۷- تصحیح و اعراب اصول کافى ثقة الاسلام شیخ کلینى که در دو جلد طبع شده است.
* ۸- اضبط المقال فى ضبط اسماء الرجال، رساله ‏اى در ضبط اسماء روات احادیث که در آخر جلد اول کافى بطبع رسیده است.
* ۹- تصحیح خلاصه منهج الصادقین در تفسیر قرآن تألیف مرحوم ملافتح اللّه کاشانى.
* ۱۰- رساله ‏اى در قرائت حفص بن سلیمان و ابوبکر بن عیاش، راویان عاصم ابن ابى النجود بهدلة که در آخر تفسیر منهج مذکور بطبع رسیده است. علت تألیف این رساله این بود که تفسیر منهج چه کبیر آن و چه خلاصه آن، بقرائت ابوبکر از عاصم ترجمه بفارسى شده است و قرائت متداول قرآن بقرائت حفص از عاصم است و قرائت عاصم همان قرائت امیر المؤمنین على -علیه السلام- است مگر در ده کلمه قرآن چنانکه امین الاسلام طبرسى قدّس سرّه در تفسیر مجمع البیان بدان تصریح فرموده است. و این مطلب را در رساله فصل الخطاب فى عدم تحریف کتاب ربّ الأرباب نقل کرده ‏ایم که: ان قراءة عاصم هى قراءة امیر المؤمنین على بن ابى طالب -علیه السلام- الّا فى عشر کلمات ادخلها ابوبکر فى قراءة عاصم حتى استخلصت قراءة على علیه السلام. و علامه حلّى -رضوان اللّه علیه- در منتهى فرمود: اضبط هذه القراءات السبع عند ارباب البصیرة هو قراءة عاصم المذکور بروایة أبى بکر بن عیاش. و در تذکره فرمود: ان هذا المصحف الموجود الآن هو مصحف على -علیه السلام-. راقم سطور در تدوین این رساله بسیار زحمت کشیده است. ولى ناگفته نماند که تصحیح تفسیر و رساله ما در قرائت که بانضمام آن چاپ شده است در ظهر کتاب بنام استاد علامه شعرانى- رضوان اللّه علیه- نوشته شد و این بنده بپاس احترام استاد متعرض ناشر نشد و خود آنجناب از این عمل ناشر ناراحت شده بود و علّت عمل ناشر استفاده از شهرت مرحوم استاد بود- اللهم لا تجعل الدنیا اکبر همّنا-.
* ۱۱- تصحیح «خزائن» ملا احمد نراقى با مقدمه و حواشى و تعلیقات اینجانب بعربى و فارسى.
* ۱۲- تصحیح کلیله و دمنه فارسى بقلم ابوالمعالى نصراللّه منشى با مقدمه و حواشى و مآخذ اشعار و امثال و ترجمه دو باب آخر آن بفارسى بقلم اینجانب.
* ۱۳- انسان کامل از دیدگاه نهج البلاغه.
* ۱۴- خلاصه رساله «انسان کامل از نظر نهج البلاغه». این دو رساله بمناسبت هزاره نهج البلاغه بساحت مبارک اهل ولایت آن بنیاد خیر نهاد اهدا شد و بطبع رسید.
* ۱۵- تصحیح نصاب الصبیان با مقدمه و تحشیه آن، مزین به تقریظ مرحوم استاد شعرانى.
* ۱۶- دروس معرفة الوقت و القبله، به عربى. در این کتاب جمیع مسائل وقت و قبله و هلال را بصورت چندین درس بر مبناى ریاضى بوجوه و طرق عدیده آورده ‏ایم و بسیارى از آیات و روایات درباره آنها را شرح کرده ‏ایم و به اقوال کتب فقهیه متعرض شده ‏ایم و آنچه را که احتیاج بشرح داشت بیان کرده ‏ایم و بر آنچه که نظر داشته ‏ایم نظر داده ‏ایم و مباحث متفنّنه بسیارى در آن کتاب آورده ‏ایم که هر درس آن خود رساله ‏اى جداگانه است.
* ۱۷- شرح زیج بهادرى بفارسى.
* ۱۸- تعلیقات بر اسفار صدر المتالهین بخصوص از اول جواهر و اعراض تا آخر آن بتفصیل.
* ۱۹- تعلیقات بر اول تا آخر شرح خواجه طوسى بر حکمت اشارات ابن سینا. و بتصحیح کامل آن از روى چندین نسخه شرح اشارات که در اثناى سه دوره تدریس آن بتمام و کمال تاکنون اشتغال داشتم، توفیق یافتم.
* ۲۰- تعلیقات بر دوره منطق منظومه متأله سبزوارى.
* ۲۱- رساله ‏اى در مناسک حج و پاره ‏اى از مسائل فقهیه در موضوعات عدیده.
* ۲۲- تعلیقات بر هشت باب معانى شرح مطول تفتازانى.
* ۲۳- شرح فصوص فارابى یکدوره کامل آن بفارسى.
* ۲۴- رساله ‏اى در تجرد نفس ناطقه که در اثبات این مدّعى تاکنون بیش از هفتاد دلیل از کتب پیشینیان نقل کرده‏ ایم و به ذکر آیات و روایات و مطالب مفید بسیار در این باب تبرّک جسته ‏ایم.
* ۲۵- رساله ‏اى در توقیفیت اسماء.
* ۲۶- رساله ‏اى در ردّ جبر و تفویض و اثبات امر بین الامرین بر مبناى حکمت متعالیه.
* ۲۷- رساله ‏اى در مراتب و درجات قرآن مجید.
* ۲۸- دیوان اشعارم که ابتداى آن مزین به تقریظ استاد حکیم میرزا مهدى الهى قمشه ‏اى -قدّس سرّه- بخطّ خود آنجناب است.
* ۲۹- تعلیقات و حواشى بر دوره اصول اقلیدس و شرح صدور آن بتحریر خواجه طوسى. در تصحیح این کتاب از روى چندین نسخه خطّى، که سه دوره بتدریس آن در حوزه علمیه قم توفیق یافته ‏ام، زحمت بسیار کشیده ‏ام.
* ۳۰- تعلیقات و حواشى بر اکرمانالاؤوس بتحریر خواجه طوسى، از آغاز تا انجام آن بتفصیل که خود بمنزله شرحى بر آنست. این کتاب در مثلثات کروى و بخصوص در شکل قطاع کرّى (شکل مانالاوس) بحث کرده است. و در ترتیب کلاسیکى ریاضیات باصطلاح دانشمندان ریاضى ما از متوسطات است. این کتاب گرانقدر را در مدّت سه سال تحصیلى در حوزه علمیه قم یکدوره تدریس و آنرا از روى چندین نسخه خطى تصحیح کامل نموده ‏ایم و در تعلیق و تحشیه آن بسیار زحمت کشیده ‏ایم و در اینکار اثرى قیم بجا گذاشته ‏ایم.
* ۳۱- تعلیقات بر اکرثاوذوسیوس از بدو تا ختم آن.
* ۳۲- تعلیقات بر مساکن از اول تا آخر آن.
* ۳۳- رساله ‏اى در میل کلّى و مسائل متعدد هندسى و نجومى که در اقبال و ادبار معدل النهار و منطقة البروج در بیان بعض از آیات قرآنى بحث کرده ‏ایم.
* ۳۴- رساله ‏اى در علم اوفاق، که بیش از هفتاد درس است و بصورت دروس تنظیم شده است.
* ۳۵- رساله ‏اى در ظلّ (تانژانت).
* ۳۶- رساله ‏اى در تفسیر «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ‏».
* ۳۷- رساله ‏اى در سیر و سلوک.
* ۳۸- الهى نامه.
* ۳۹- کتابى در نکات علمیه به نام هزار و یک نکته.
* ۴۰- رساله ‏اى در تکسیر دائره و بیان نسبت محیط بقطر دائره یعنى بحث از پى.
* ۴۱- رساله ‏اى در تحصیل بعد بین المرکزین که شرح مقاله‏اى از مجسطى بطلیموس است.
* ۴۲- دروس معرفت نفس بفارسى که تاکنون در حدود یکصد و پنجاه و پنج درس نوشته شده است.
* ۴۳- رساله ‏اى مفصل و مبسوط در اتحاد عقل و عاقل و معقول.
* ۴۴- رساله ‏اى در مثل (مثل افلاطونى) و عالم مثال و مثل معلقه.
* ۴۵- وجیزه ‏اى در تجدد امثال عارف و حرکت جوهرى حکیم.
* ۴۶- تعلیقات بر آغاز تا انجام «تحفة الأجلّة فى معرفة القبلة»، تالیف مرحوم سردار کابلى.
* ۴۷- رساله ‏اى در تضاد.
* ۴۸- رساله ‏اى در علم.
* ۴۹- رساله‏ اى در جعل.
* ۵۰- تعلیقات بر شرح قیصرى بر «فصوص» محیى الدین عربى.
* ۵۱- تعلیقات بر قبله ملا مظفر.
* ۵۲- مآخذ و مصادر نهج البلاغة و استدراکات بر آن.
* ۵۳- تعلیقات بر شرح علامه حلى بر تجرید خواجه طوسى قدس سرهما.
* ۵۴- رساله ‏اى به نام مفاتیح المخازن که در حقیقت تکمله مقدمات دوازده‏گانه علامه قیصرى بر شرح فصوص شیخ اکبر است.
* ۵۵- شرح فصوص محیى الدین بفارسى یکدوره کامل آن.
* ۵۶- رساله انه الحق.
* ۵۷- نهج الولایه.
* ۵۸- دروس اتحاد عاقل بمعقول.
* ۵۹- وحدت از دیدگاه عارف و حکیم.
* ۶۰- سى فصل در معرفت وقت و قبله.
* ۶۱- شرح باب توحید حدیقه سنائى غزنوى، و شرح ابیاتى از غزلیات خواجه حافظ، و حواشى بر شرح نیشابورى بر مجسطى و رسائل و جزوات و تعلیقات دیگر.