۸۷٬۱۹۹
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'شاخه ای' به 'شاخهای') |
جز (جایگزینی متن - 'اسلام گرا' به 'اسلامگرا') |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''جریانات اهل سنت در بستر سیاسی لبنان''' <ref>[http://www.payam-aftab.com/fa/doc/news/5416/لبنان-اسلام-گرایان-سنی برای مطالعه بیشتر به سایت پیام آفتاب مراجعه کنید]</ref> موضوعی است که به بحثی جدی در میان خود اهل سنت به خصوص در نتیجه دو تحول کلیدی تبدیل شدهاست: نخست درگیری با «فتح الاسلام» که از سوی رئیس ارتش لبنان به ارتباط با القاعده متهم گردید و دوم رشد فزاینده القاعده در خاک لبنان. مجموعه این تحولات به این ترس دامن زده که مبادا افراطیون مذهبی لبنان را همانند دیگر کشورهای ورشکسته به عنوان سکوی پرش خود انتخاب نمایند. تحقیقات اولیه پلیس دربارهٔ حملات علیه نیروهای سازمان ملل متحد (UNIFILII) در تابستان ۲۰۰۷ و نیز بمبگذاری در اتوبوسی در عین علق، یک منطقه معروف مسیحی نشین، در فوریه همان سال نشان میدهد که هر دو حادثه کار گروهها یا افراد سلفی الهام گرفته از القاعده بودهاست. به گزارش پلیس «فتح الاسلام» در بمبگذاری عین علق دست داشتهاست. ایمن الظواهری نفر دوم القاعده نیز در پیامی ویدئویی حمله علیه نیروهای یونیفل را ستود بدون آن که مسئولیت آن را بپذیرد. افزایش تنشهای قومی و مذهبی در منطقه به دنبال اشغال عراق توسط ایالات متحده توجهات را به نقش ایفا شده از سوی | '''جریانات اهل سنت در بستر سیاسی لبنان''' <ref>[http://www.payam-aftab.com/fa/doc/news/5416/لبنان-اسلام-گرایان-سنی برای مطالعه بیشتر به سایت پیام آفتاب مراجعه کنید]</ref> موضوعی است که به بحثی جدی در میان خود اهل سنت به خصوص در نتیجه دو تحول کلیدی تبدیل شدهاست: نخست درگیری با «فتح الاسلام» که از سوی رئیس ارتش لبنان به ارتباط با القاعده متهم گردید و دوم رشد فزاینده القاعده در خاک لبنان. مجموعه این تحولات به این ترس دامن زده که مبادا افراطیون مذهبی لبنان را همانند دیگر کشورهای ورشکسته به عنوان سکوی پرش خود انتخاب نمایند. تحقیقات اولیه پلیس دربارهٔ حملات علیه نیروهای سازمان ملل متحد (UNIFILII) در تابستان ۲۰۰۷ و نیز بمبگذاری در اتوبوسی در عین علق، یک منطقه معروف مسیحی نشین، در فوریه همان سال نشان میدهد که هر دو حادثه کار گروهها یا افراد سلفی الهام گرفته از القاعده بودهاست. به گزارش پلیس «فتح الاسلام» در بمبگذاری عین علق دست داشتهاست. ایمن الظواهری نفر دوم القاعده نیز در پیامی ویدئویی حمله علیه نیروهای یونیفل را ستود بدون آن که مسئولیت آن را بپذیرد. افزایش تنشهای قومی و مذهبی در منطقه به دنبال اشغال عراق توسط ایالات متحده توجهات را به نقش ایفا شده از سوی اسلامگرایان در کشورهایی چون لبنان که شیعه و سنی تنشهای حادی را تجربه مینمایند، جلب نمودهاست. پویاییهای داخلی لبنان خود همواره بخشی از روابط و اتحادهای خارجی و منطقه ای آن بودهاست؛ همین امر برای اسلامگرایان نیز صادق است. جنگهای غرب در عراق و افغانستان خود از فاکتورهای مهم در شکلگیری بحث بین اسلامگرایان در داخل لبنان و بسیج آنها علیه غرب از ترس مورد حمله قرار گرفتن میباشد. | ||
اگرچه برآورد وزن حقیقی | اگرچه برآورد وزن حقیقی اسلامگرایان در صحنه سیاسی لبنان دشوار است اما مقاله حاضر به چند سؤال مهم پاسخ خواهد داد: درحال حاضر مهمترین گروههای اسلامگرای لبنان چه گروههایی میباشند؟ حوزهها و ابزارهای تأثیرگذاری این گروهها چیست؟ تفاوت برنامههای سیاسی و اجتماعی گروههای مختلف اسلامگرا تا چه حدی میباشد؟ منابع مالی گروههای مذکور چیست و مورد حمایت چه کسانی قراردارند؟ معیارهای بنیادگرایان سنی برای اتحاد سیاسی با دیگران چیست و موضع آنها درقبال مناقشه سیاسی کنونی در کشور چه میباشد؟ و از همه مهمتر این که دیدگاه آنان دربارهٔ تنش قومی و مذهبی چیست و نوع رابطه آنها با مهمترین سازمان شیعی لبنان یعنی حزبالله چگونه است؟ پاسخ به این سوالات درک تغییرات سیاسی را در بین اهل سنت لبنان آسانتر میسازد. | ||
=بازنمایی | =بازنمایی اسلامگرایان سنی لبنان= | ||
اسلامگرایان سنی لبنان یکپارچه و انعطافناپذیر نیستند. آنها طیف گستردهای از نیروها، از گروههای میانهرو نظیر الجماعه الاسلامیه گرفته تا سلفیهای افراطی الهام گرفته از القاعده مانند «گروه دینیه» (مجموعه الدینیه) که در سال ۱۹۹۹ با ارتش لبنان به زد و خورد پرداخت را دربرمی گیرند. برخی از جنبشها نظیر «حرکت التوحید» دیدگاههای سیاسی افراطی دارند که به خوبی در اشغال تریپولی ازسوی آنها در خلال سالهای ۱۹۸۴ تا ۱۹۸۵ نمایان گردید (طی این اشغال مخالفان سیاسی به قتل رسیدند و غیرمسلمانان وادار به ترک شهر شدند). امروزه این گروه رویکردی میانهرو در سیاست دارد و زیر چتر «جبهه العمل الاسلامی» متحد سیاسی حزبالله به حساب میآید. علاوه براین، اسلامگرایان با مخالفت یا مقاومت جدی ازسوی جامعه اهل سنت که حوزه عمل آنها میباشد، روبه رو نشدهاند. استان شمالی لبنان مهد پیدایش اغلب گروههای مذکور است. شهر تریپولی و مناطق روستایی چون دینیه و عکار مراکز اصلی پرورش اسلامگرایان به حساب میآیند. اغلب از فاکتورهای جمعیت شناختی برای توجیه این امر استفاده میشود چراکه نیمی از اهل سنت لبنان در استانهای شمالی این کشور ساکن میباشند. شرایط اقتصادی سخت، انزوای اجتماعی و نارسایی خدمات دولتی از دلایل عمده ای هستند که اغلب از آنها برای توضیح این که چرا اسلامگرایان اعضای خود را در این مناطق مییابند و به کار میگیرند، استفاده میشود. شبکه گستردهای از مدارس مذهبی و خدمات اجتماعی به افزایش نفوذ و تأثیرگذاری اسلامگرایان در بین اهل سنت کمک کردهاست. | |||
حضور نظامی سوریه برای بیش از سی سال در لبنان را نیز باید یکی دیگر از عوامل تکامل جنبشهای اسلامگرای لبنان به حساب آورد. بسیاری از گروههای اسلامگرا به استثنای الاحباش خود را در دوره حضور نظامی سوریه تحت محاصره میدانستند و بسیاری از آنها دیدگاههایی ضد سوری داشتند. ازاین رو شمار زیادی از گروههای مذکور به فعالیتهای پنهانی روی آوردند که در نتیجه اعضای آنها دستگیر شدند و مدارس مذهبی شان تحت نظر قرار گرفت. با عقبنشینی نیروهای سوری از لبنان، فعالیت | حضور نظامی سوریه برای بیش از سی سال در لبنان را نیز باید یکی دیگر از عوامل تکامل جنبشهای اسلامگرای لبنان به حساب آورد. بسیاری از گروههای اسلامگرا به استثنای الاحباش خود را در دوره حضور نظامی سوریه تحت محاصره میدانستند و بسیاری از آنها دیدگاههایی ضد سوری داشتند. ازاین رو شمار زیادی از گروههای مذکور به فعالیتهای پنهانی روی آوردند که در نتیجه اعضای آنها دستگیر شدند و مدارس مذهبی شان تحت نظر قرار گرفت. با عقبنشینی نیروهای سوری از لبنان، فعالیت اسلامگرایان در استانهای شمالی لبنان به سرعت شکوفا گردید. آنها عرصه و آزادی عمل بیشتری یافتند هرچند که ادعا میکنند مقامات لبنانی به خاطر میراث خصمانه گذشته و رژیم امنیتی آن همچنان دشمن تمام گروههای اسلامگرای سنی میباشند. | ||
نوعی رابطه دوگانه بین گروههای اسلامگرا و نیروهای امنیتی لبنان یعنی ارتش و نیروهای امنیت داخلی وجود دارد. درحالی که ارتش از سال ۱۹۹۹ با گروههای مذکور درگیر است، «نیروهای امنیت داخلی» طرفدار حریری روابط نزدیکی با | نوعی رابطه دوگانه بین گروههای اسلامگرا و نیروهای امنیتی لبنان یعنی ارتش و نیروهای امنیت داخلی وجود دارد. درحالی که ارتش از سال ۱۹۹۹ با گروههای مذکور درگیر است، «نیروهای امنیت داخلی» طرفدار حریری روابط نزدیکی با اسلامگرایان دارند. درگیری با «فتح الاسلام» را باید آخرین و بزرگترین درگیری در فهرست زدوخوردهای ارتش با اسلامگرایان سنی به حساب آورد. البته چنین درگیریهایی مسبوق به سابقه است. اولین شورش این چنینی در سال ۱۹۹۹ وقتی گروهی به نام «مجموعه الدینیه» متشکل از سلفیها و خلافکاران با ارتش به زدوخورد پرداخت، روی داد. رهبر «مجموعه الدینیه» کشته شد و گروه مذکور متلاشی گردید. این سناریو بار دیگر بارها در اردوگاه آوارگان فلسطینی عین الحلوه در صیدا که واحدهای ارتش در آن مستقر میباشند، رخ داد. درگیری با «فتح الاسلام» به خوبی نشان داد که دستگاه امنیتی لبنان و جریان اصلی جنبش اسلامگرا نتوانستهاند به ظرفیت مناسبی که از بروز چنین شورشهایی جلوگیری کند، دست یابند. بهطور کلی تنش سیاسی و فرقه ای در کنار خلأ امنیتی ناشی از قتل رفیق حریری را دو دلیل عمده افزایش تأثیر گروههای اسلامگرا در دو سال گذشته میدانند. | ||
جنبشهای اسلامگرای سنی لبنان را میتوان به دو دسته تقسیم کرد: الف) جنبشهای اصلی و سنتی و ب) جنبشهای سلفی. | جنبشهای اسلامگرای سنی لبنان را میتوان به دو دسته تقسیم کرد: الف) جنبشهای اصلی و سنتی و ب) جنبشهای سلفی. | ||
خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
===جبهه العمل الاسلامی=== | ===جبهه العمل الاسلامی=== | ||
این گروه در اوت ۲۰۰۶ توسط «[[فتحی یکن]]» از پیشروان | این گروه در اوت ۲۰۰۶ توسط «[[فتحی یکن]]» از پیشروان اسلامگرایان سنی سیاسی لبنان و از بنیانگذاران الجماعه الاسلامیه، تأسیس گردید. یکن همانطور که گفته شد به خاطر اختلاف نظر با الجماعه الاسلامیه بر سر اتحاد با المستقبل از این سازمان جدا گردید. او معتقد است که المستقبل به رهبری سعد حریری در خدمت منافع غرب در لبنان است و به جای اتحاد با اردوگاه مقاومت متشکل از حزبالله، ایران، سوریه و حماس که یکن به شدت از آنها طرفداری میکند به اتحاد با آمریکا و متحدان عربش معروف به کشورهای عربی میانهرو، رو آوردهاست. یکن عقیده دارد که المستقبل اهل سنت را از اصول بنیادینش دور می ذکند و با مقاومت در برابر هژمونی آمریکا و دفاع از هویت عربی لبنانی میانه ای ندارد. در بیانیه تأسیس جبهه العمل الاسلامی ضمن تأکید بر ماهیت مستقل این گروه، تقویت هویت ملی و اسلامی، حفاظت از مقاومت و جلوگیری از هرگونه تلاش فرقه گرایانه به عنوان اهداف اصلی ذکر شدهاست. | ||
به گفته ایدئولوگهای این گروه، «جبهه العمل السلامی» تلاش دارد تا فضای بین هرج ومرج ایجاد شده به رهبری آمریکا ازیکسو و هرج ومرج ایجاد شده توسط القاعده ازسوی دیگر را پر کند و بخشهایی از جامعه اهل سنت که با دو جریان مذکور رابطه ای ندارند را به خود جلب نماید. این جنبش هنوز در مراحل اولیه است و نتوانسته دربارهٔ جایگاه خود در بحران سیاسی کنونی لبنان به نتیجه ای برسد. یکن در سخنان خود بارها اعلام کرده که خواهان ایجاد یک جبهه مقاومت اسلامی ورای مذهب و طایفه است؛ به همین خاطر با مخالفت جدی مخالفان حزبالله و کسانی که فتوا علیه شیعیان صادر میکنند، روبه رو میباشد. بااین وجود، یکن همواره از الجماعه الاسلامیه به نیکی یاد کرده و اقدام آن برای پیوستن به حزبالله در جنگ علیه اسرائیل را تحسین نمودهاست. | به گفته ایدئولوگهای این گروه، «جبهه العمل السلامی» تلاش دارد تا فضای بین هرج ومرج ایجاد شده به رهبری آمریکا ازیکسو و هرج ومرج ایجاد شده توسط القاعده ازسوی دیگر را پر کند و بخشهایی از جامعه اهل سنت که با دو جریان مذکور رابطه ای ندارند را به خود جلب نماید. این جنبش هنوز در مراحل اولیه است و نتوانسته دربارهٔ جایگاه خود در بحران سیاسی کنونی لبنان به نتیجه ای برسد. یکن در سخنان خود بارها اعلام کرده که خواهان ایجاد یک جبهه مقاومت اسلامی ورای مذهب و طایفه است؛ به همین خاطر با مخالفت جدی مخالفان حزبالله و کسانی که فتوا علیه شیعیان صادر میکنند، روبه رو میباشد. بااین وجود، یکن همواره از الجماعه الاسلامیه به نیکی یاد کرده و اقدام آن برای پیوستن به حزبالله در جنگ علیه اسرائیل را تحسین نمودهاست. | ||
خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
بهطور کلی چهار گروهی که از آنها یاد شد، ویژگیهای مشترکی دارند که آنها را میتوان این گونه برشمرد: | بهطور کلی چهار گروهی که از آنها یاد شد، ویژگیهای مشترکی دارند که آنها را میتوان این گونه برشمرد: | ||
۱. تمام آنها یک برنامه کلی | ۱. تمام آنها یک برنامه کلی اسلامگرایانه دارند اما وضعیت خاص لبنان را به خوبی درک کردهاند و میدانند که تحقق برخی از اهداف آنها در کوتاه مدت میسر نمیباشد. | ||
۲. اگرچه اغلب آنها ساختار حزبی ندارند، به جز حزب التحریر تمام آنها در روند سیاسی مشارکت دارند. | ۲. اگرچه اغلب آنها ساختار حزبی ندارند، به جز حزب التحریر تمام آنها در روند سیاسی مشارکت دارند. | ||
۳. سیاست خارجی و وابستگیهای طایفه ای و مذهبی عناصر تعریف کننده اتحادهای سیاسی این گروهها هستند. منطق عملکرد این گروهها بر روی سه هدف اصلی متمرکز است: اتحاد ملی و اسلامی، مقاومت در برابر اسرائیل و مخالفت با غرب و هژمونی آمریکا. | ۳. سیاست خارجی و وابستگیهای طایفه ای و مذهبی عناصر تعریف کننده اتحادهای سیاسی این گروهها هستند. منطق عملکرد این گروهها بر روی سه هدف اصلی متمرکز است: اتحاد ملی و اسلامی، مقاومت در برابر اسرائیل و مخالفت با غرب و هژمونی آمریکا. |