بررسی نظریه قرائات سبعه در قرآن از منظر فریقین (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

2 –ابی بن کعب می‌گوید: درمسجد مردی را دیدم که قرائت نمازش را بشکل خاصی می‌خواند. من به شیوه قرائتش اعتراض کردم. سپس فرد دیگری را دیدم که قرائتش با نفر نخست مخالف بود. همگی بر پیامبر ص وارد شده و ماجرا را برای حضرت نقل کردم. حضرت قرائت هر دو را برغم مخالفتشان با یکدیگر تاییدکرد و چون حال مرا مشاهده کرد دستی بر سینه ام نهاد و فرمود:  قرآن نخست بر یک حرف بر من نازل شد از خداوند درخواست کردم که بر امت من قرائت قرآن بر یک حرف دشواراست از این‌رو  - بتدریج و درطی سه مرحله درخواست  - در مرحله سوم قرآن بر من به هفت قرائت نازل گردید.<ref>صحیح مسلم ج 2ص 203- کنزالعمال ج 2ص 603- عن أبی بن کعب قال: " کنت فی المسجد فدخل رجل یصلی فقرأ قراءة أنکرتها علیه ، ثم دخل رجل آخر فقرأ قراءة غیر قراءة صاحبه ، فدخلنا جمیعا على رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم قال: فقلت یا رسول الله إن هذا قرأ قراءة أنکرتهاعلیه ، ثم دخل هذا فقرأ قراءة غیر قراءة  صاحبه ، فأمرهما رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم فقرءا ، فحسن رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم شأنهما ، فوقع فی نفسی من التکذیب ، ولا إذ کنت فی الجاهلیة فلما رأى رسول الله صلى الله علیه وآله وسلم ما غشینی ضرب فی صدری ، ففضت عرقا کأنما أنظر إلى الله فرقا  فقال لی: یا أبی أرسل إلی أن اقرأ القرآن على حرف ، فرددت علیه أن هون على أمتی ، فرد علی فی الثانیة أن اقرأ القرآن على حرف فرددت علیه أن هون على أمتی ، فرد علی فی الثالثة ان أقرأه على سبعة أحرف ، ولک بکل ردة رددتها مسألة تسألنیها . فقلت: اللهم اغفر لامتی . اللهم اغفر لامتی ، وأخرت الثالثة لیوم یرغب فیه إلى الخلق کلهم حتى إبراهیم علیه السلام</ref>   

حمادبن عثمان می‌گوید از امام صادق ع سئوال کردم: چرا احادیثی که از شما رسیده است با یکدیگر متفاوت است ؟ امام ع فرمود:قرآن بر هفت حرف نازل شده است و نزدیک ترین امر برای امام آن است که بر اساس هفت وجه فتوی بدهد.  <ref>الخصال ص 358عن حماد ابن عثمان قال: قلت لأبی عبدالله علیه السلام: إن الأحادیث تختلف عنکم قال: فقال:إن القرآن نزل على سبعة أحرف وأدنى ما للامام أن یفتی على سبعة وجوه ، ثم قال: " هذا عطاؤنا فامنن أو أمسک بغیر حساب</ref>

در روایتی دیگر از امام باقر ع نقل شده است که: تفسیر قرآن بر هفت حرف می‌باشد که برخی از آن‌ها مربوط به گذشته و برخی از آن‌ها مربوط به اینده است که علم آن نزد ائمه ع می‌باشد.  <ref>بصائر الدرجات ص316 عن زرارة عن أبی جعفر علیه السلام قال تفسیر القرآن على سبعة أحرف منه ما کان و منه ما لم یکن بعد ذلک تعرفه الأئمة </ref>

در روایتی دیگر که از  امام علی ع نقل شده است بجای سبعه احرف، سبعه اقسام ذکر شده است: قرآن از جانب خداوند بر هفت قسم نازل شده که هر یک از آن‌ها کفایت می‌کند و آن عبارتند از:. أمر وزجر وترغیب وترهیب وجدل ومثل وقصص. <ref>التفسیر الصافی ج 1ص59 عن أمیر المؤمنین ( علیه السلام ) أنه قال: إن الله تبارک وتعالى أنزل القرآن على سبعة أقسام کل قسم منها کاف شاف وهی: أمر وزجر وترغیب وترهیب وجدل ومثل وقصص </ref>

کسانی که سبعه احرف در روایات را به سبعه قرائات حمل کرده‌اند قطع نظر از تکلفی که در تعیین این قرائات مرتکب شده‌اند دیدگاهشان با روایات دیگر که نزول قرآن را به حرف واحد دانسته و منشا اختلاف قرائات را اختلاف روات می‌داند منافات دارد.  <ref>التفسیر الصافی ج 1ص59 والتوفیق بین الروایات کلها أن یقال: إن للقرآن سبعة أقسام من الآیات وسبعة بطون لکل آیة ونزل على سبع لغات . واما حمل الحدیث على سبعة أوجه من القراءات ثم التکلف فی تقسیم وجوه القراءات على هذا العدد کما نقله فی مجمع البیان عن بعضهم فلا وجه له مع أنه یکذبه ما رواه فی الکافی باسناده عن زرارة عن أبی جعفر ( علیه السلام ) قال: إن القرآن واحد نزل من عند واحد ولکن الاختلاف یجیئ من قبل الرواة . وبإسناده عن الفضیل بن یسار قال: قلت لأبی عبدالله ( علیه السلام ) إن الناس یقولون إن القرآن نزل على سبعة أحرف . فقال: کذبوا أعداء الله ولکنه نزل على حرف واحد من عند الواحد ، ومعنى هذا الحدیث معنى سابقه والمقصود منهما واحد وهو أن القراءة الصحیحة واحدة الا أنه ( علیه السلام ) لما علم أنهم فهموا من الحدیث الذی رووه صحة القراءات جمیعا مع اختلافها کذبهم . وعلى هذا فلا تنافی بین هذین الحدیثین وشئ من أحادیث الأحرف أیضا</ref>

و از امام علی ع نیز نقل شده است که مراد از هفت حرف عبارتست از: أمر وزجر وترغیب - وترهیب وجدل ومثل وقصص  <ref>المیزان ج 3ص 74أقول والحدیث -"انزل القرآن على سبعة أحرف"- وإن کان مرویا باختلاف ما فی لفظه لکن معناها مروی مستفیضا والروایات متقاربة معنى روتها العامة والخاصة وقد اختلف فی معنى الحدیث اختلافا شدیدا ربما انهی إلى أربعین قولا والذی یهون الخطب أن فی نفس الاخبار تفسیرا لهذه السبعة الأحرف وعلیه التعویل . ففی بعض الاخبار: نزل القرآن على سبعة أحرف - أمر وزجر وترغیب وترهیب وجدل وقصص ومثل وفی بعضها: زجر وأمر وحلال وحرام ومحکم  متشابه وأمثال وعن علی علیه السلام: أن الله أنزل القرآن على سبعة أقسام - کل منها کاف شاف وهی أمر وزجر وترغیب - وترهیب وجدل ومثل وقصص </ref>

ایشان در این رابطه می‌نویسد: مفاد این احادیث با صحیحه زراره که نزول قرآن را بر حرف واحد دانسته و منشا اختلاف در قرائات را راویان می‌داند مخالف است. در روایتی دیگر امام صادق ع قول به نزول قرآن بر سبعه احرف را به دشمنان اسلام نسبت داده و آنرا دروغ می‌داند و اظهار می‌فرماید:...ولکنه – قرآن -  نزل على حرف واحد من عند الواحد قرآن. <ref>البیان فی تفسیر القرآن  ص177 وهی مخالفة لصحیحة زرارة عن أبی جعفر علیه السلام قال:" إن القرآن واحد نزل من عند واحد ، ولکن الاختلاف یجئ من قبل الرواة " وقد سأل الفضیل بن یسار أبا عبدالله علیه السلام فقال: إن الناس یقولون: إن القرآن نزل على سبعة أحرف . فقال أبو عبدالله علیه السلام: " کذبوا - أعداء الله - ولکنه نزل على حرف واحد من عند الواحد "</ref>

آیةالله خوئی ره در نقد روایت مذکور می‌نویسد: در سئوال و جوابی که در این روایت بیان گردیده است تناسبی وجود ندارد چون اختلاف اصلی بین ابن مسعود و دیگران در تعداد ایات یک سوره می‌باشد در حالی که سئوالشان از پیامبرص در زمینه اختلاف درقرائت و در پاسخ پیامبر ص  نیز به مطلب دیگری پرداخته شده است. در نتیجه بین سئوال و جواب ارتباطی وجود ندارد.<ref>البیان فی تفسیر القرآن ص178 ومن عدم التناسب بین السؤال والجواب ، ما فی روایة ابن مسعود من قول علی علیه السلام إن رسول الله - صلى الله علیه وآله وسلم - یأمرکم أن تقرؤا کما علمتم . فإن هذا الجواب لا یرتبط بما وقع فیه النزاع من الاختلاف فی عدد الآیات </ref>