جعفریه (پیروان ابوالفضل جعفر بن حرب همدانی): تفاوت میان نسخه‌ها

جعفر بن‌ حرب‌ متکلم‌ معتزلی‌ قرن‌ دوم‌ و سوم‌ بود. وی‌ در طبقه هفتم‌ [[معتزله|معتزله‌]] و از رؤسای‌ معتزلیان‌ بغداد و از شاگردان عیسى بن صبیح مردار و [[ابوالهذیل علاف]] به شمار مى ‏رفت و در سال 236 هجری قمری درگذشت. <ref>مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ اول، ص 138</ref> وی را از زمره عابدان و زاهدان معرفی کرده‌اند و دارای روابطی با واثق عباسی (م: 232هـ. ق) بوده است.<ref>زرکلی خیر الدین، الاعلام قاموس التراجم، ج2، ص123</ref> <ref>ذهبی محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج9، ص219</ref> <ref>مقریزی احمد بن علی، المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار، ج2، ص 346</ref>

نوشته اند که: جعفر بن حرب در [[بصره]] نزد [[ابوالهذیل علاف]] کلام معتزلی را آموخت و در بغداد به شاگردی ابوموسی مردار درآمد که به سبب زهدورزی اش به راهب المعتزله شهرت داشت. وی و جعفر بن مبشر، شاگرد دیگر ابوموسی... در دنیاگریزی از مردار پیروی می‌کردند.... از جمله شاگردان جعفر، ابوجعفر اسکافی، عیسی بن هیثم صوفی و ابومجالد بغدادی می‌باشند».<ref>دانشنامه جهان اسلام، ج10، ص 410</ref>

شرح مناظره او با «زادان بخت» ثنوى که ظاهرا مانوى یا زردشتى بوده، در کتاب «المنیه و الامل» آمده است. او مى‏‌گفت که پاره ‏اى از جزء مرکب، غیر از خود مرکب است و نیز کسی را از کاری منع کردند، قادر بر انجام آن کار نیز هست که ممنوع از کردن کارى است، ولى توانایى بر کار دیگر ندارد.عبدالقاهر بغدادى بر کتابى که «جعفر بن حرب» نوشته است ردیه ‏اى به نام «الحرب على ابن حرب» نوشته است.<ref>مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ اول، ص 139</ref>  

عموم معتزله حسن و قبح عقلی را قبول دارند اما این پرسش وجود دارد که‌ آیا خداوند بر ظلم‌ قدرت‌ دارد. بعضی نقل کرده‌اند که که‌ جعفر بن‌ حرب‌، مانند جعفر بن‌ مبشّر و نیز ابوجعفر اسکافی‌، معتقد بود که‌ خدا قدرت‌ ظلم‌ بر عقلا را ندارد، اما قادر است‌ به‌ کودکان‌ و دیوانگان‌ ظلم‌ کند.  

لطف یعنی وجوب فراهم‌ کردن‌ شرایط‌ عمل‌ به‌ طاعت‌ و ترک‌ معصیت‌ بدون‌ مجبور کردن‌ انسان‌، بر خدا، جعفر بن‌ حرب‌ در ابتدا معتقد بود که‌ اگر خدا لطف‌ خود را شامل‌ حال‌ [[کافران‌]] کند، آنان‌ با اختیار خود ایمان‌ می‌آورند، هرچند ثواب‌ [[ایمان]] شان‌ هم وزن کسانی که بدون لطف ایمان آورده اند نمی‌شود اما وی‌ بعداً از این‌ عقیده برگشت و همراه اکثر معتزله شد که‌ ایمان‌ آوردن‌ کافران را وابسته‌ به‌ لطف‌ الاهی‌ نمی‌شمردند. همچنین‌ وی‌ توفیق‌ و تسدید را لطف‌ خدا می‌دانسته‌، اما آن‌ها را موجب‌ اجبار انسان‌ به‌ طاعت‌ خدا نمی‌شمرده‌ است‌. <ref> اشعری‌ علی بن اسماعیل، مقالات‌ الاسلامیین‌ و اختلاف‌ المصلّین‌، چاپ هلموت ریتر، ویسبادن، سال 1400 قمری و 1980 شمسی، ج۱، ص‌ ۲۴۶</ref>  

معتقد بود که استطاعت برای‌ افعال‌ مباشری یعنی افعالی که توسط فاعل و بدون واسطه انجام می‌شود، قبل از انجام فعل ضروری است که البته حین انجام فعل نیازی به آن نیست. [[افعال‌ متولده‌]] (افعالی‌ که‌ موجب تولد فعل دیگری می‌شود)نیز می‌تواند با استطاعتِ فعل‌ اول‌ انجام‌ بگیرد. بنا بر این، استطاعت‌ ممکن‌ است‌ در زمان‌ انجام‌ شدن‌ فعل‌ متولد از بین‌ برود و فعل‌ متولد می‌تواند بر اثر قدرتی‌ که‌ معدوم‌ شده‌ است‌، پدید بیاید.

جعفر بن‌ حرب‌ در تفسیر و [[فقه‌]] نیز آرایی‌ داشته‌ است‌.<ref> علم‌الهدی‌ علی بن حسین، امالی‌ السیدالمرتضی‌، قاهره، چاپ شنقیطی احمد بن امین سال 1325 قمری، ج‌۲، جزء۴، ص‌۱۵۶ </ref><ref> طوسی‌  محمد بن حسن، العدة فی‌ اصول‌ الفقه‌، قم، چاپ انصاری قمی محمد رضا، سال 1376 شمسی، ج‌۲، ص‌۶۰۱ </ref> <ref>طبرسی، تفسیر مجمع‌البیان، سوره اعراف‌: ۸۹، ۱۰۱، سوره آل‌عمران‌: ۱۵۲، .</ref> <ref>اشعری‌ علی بن اسماعیل، مقالات‌ الاسلامیین‌ و اختلاف‌ المصلّین‌، چاپ‌ هلموت‌ ریتر، ویسبادن‌، سال ۱۴۰۰ قمری، ج۱، ص‌ ۲۰۳، </ref> <ref> مفید محمد بن محمد، اوائل‌ المقالات‌ فی‌ المذاهب‌ و المختارات، تهران، چاپ مهدی محقق، سال 1372 شمسی، ج۱، ص‌ ۱۰۲و ۱۰۳</ref> <ref> خیاط‌ عبدالرحیم بن محمد، الانتصار و الرد علی‌ابن‌ الراوندی‌ الملحد،قاهره، سال 1988 میلادی، چاپ محمد حجازی، ج۱، ص‌ ۱۵۳</ref>