مراقبه: تفاوت میان نسخه‌ها

مراقبه در مفهوم عام، واژه ای عربی است که از ماده رقبه به معنای گردن و ورود گرفته شده ‌است. زیرا که انسان هنگام نظارت بر چیزی و مواضبت از آن؛ در حالی که گردن خود را می کشد، اوضاع و احوال آن چیز را زیر نظر می‌گیرد.پس به طور کلی می‌توان گفت که کلمه مراقبه به معنای نظارت و مواظبت و تحقیق و زیر نظر گرفتن چیزی اطلاق شده ‌است. و اما مراقبه به معنای خاص لغوی از واژه‌ی «رَقَبَ» به معنای حفظ کردن است. <ref>ابن منظور، لسان العرب، ج۱، ص۴۲۵.</ref>   

 

 

مُراقبه اصطلاحی مربوط به عرفان اسلامی در حوزه  دین و اخلاق است که قدمتی طولانی دارد و به معنای مواظبت بر تمامی اعمال، گفتار و اندیشه‌ها برای سرپیچی نکردن از دستورهای الهی است. مراقبه، مرحله دوم از مراحل سه‌گانه سلوک (مشارطه، مراقبه و محاسبه) است.در متون اخلاق اسلامی، پیشینه‌ مراقبه به «مرابطه» باز می‌گردد که عبارت است از نگاهبانی و مواظبت عقل از نفس. <ref>بحرالعلوم سیدمهدی، رساله سیر و سلوک (تحفة الملوک)، ص۱۵۰.‏</ref> علمای اخلاق با استناد به برخی از آیات و روایات، مراقبه را از ضروریات سلوک می‌دانند.  علاوه بر این، کلمه مراقبه متعلق به ادبیات عرفانی اسلامی است،  اما در چند دهه اخیر، برخی از علاقه‌مندان به ادیان شرقی، برای اصطلاحاتی همچون مدیتیشن (Meditation) ،چن و یا ذن (Zen)، به غلط از اصطلاح تخصصی مراقبه استفاده می‌کنند. ر.ک. مجله معرفت ادیان، مقاله بررسي تطبيقي مفهوم و حقيقت «مراقبه» در عرفان اسلامي و عرفان بودايي».  

قرآن می‌فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده‌‏اید از (مخالفت) خدا بپرهیزید و هر کسی باید بنگرد تا برای فردایش چه چیزی از پیش فرستاده و از خدا بپرهیزید که خداوند از آنچه انجام می‏‌دهید آگاه است!» <ref>سوره حشر، آیه۱۸.</ref>     

 

یکی از مفسرین در تفسیر آیه مذکور آورده است: این آیه مؤمنین را وادار می‏‌کند که به یاد خدای سبحان باشند و او را فراموش نکنند و مراقب اعمال خود باشند، که چه می‏ کنند، صالح آن‌ها کدام و ناصالحش کدام است و صالح را هم خالص برای رضای خدا به جای آورند و این مراقبت را استمرار دهند؛ همواره از نفس خود حساب بکشند و هر عمل نیکی که در کرده‌‏های خود یافتند خدا را شکر گزارند و هر عمل زشتی را دیدند خود را توبیخ نموده، نفس را مورد مؤاخذه قرار دهند و از خدای تعالی طلب مغفرت کنند. <ref> طباطبایی سید محمد حسین، تفسیرالمیزان، ج‌۱۹، ص۳۷۳-۳۷۴.</ref> خدای متعال که خود دیده‌بان و مراقب انسان و رفتار اوست. سوره نساء، آیه۱. انسان را توبیخ می‌کند که مگر نمی‏‌داند که خدا می‏‌بیند! <ref>سوره علق، آیه۱۴.</ref>     

از رسول خدا صلوات الله علیه نقل شده است که فرمود:احسان آن است که خدا را چنان پرستش کنی که گویی او را می‌‏بینی و اگر نتوانی او را ببینی بدان که او تو را می بیند. <ref>بحار الأنوار، محمد باقر مجلسی، ج۶۷، ص۱۹۶.</ref>     

مولای متقیان علیه السلام سرزنش نمودند کسانی را که مراقبت را ترک کردند.<ref>الکافی، شیخ کلینی، ج۸، ص۲۵۶.</ref>  

و باز مولای متقیان علیه السلام نقل شده است که فرمود:خودت از نفس خودت مراقبت کن. <ref>غرر الحکم و درر الکلم، عبدالواحد بن محمد تمیمی آمدی، ص۲۳۵.</ref>

و می‌فرماید: خدا رحمت کند بنده‌ای که مراقبت الهی را به جای بیاورد. <ref>الکافی، شیخ کلینی، ج۸، ص۱۷۲.</ref>     

 

 

 

 

1. انجام واجبات و ترک محرمات

2. انجام هر کاری که برای رضایت خداوند و پرهیز از امور لهو و لعب باشد

3. ناظر دیدن خداوند در همه حال و اعتراف به این‌که خداوند در همه جا حاضر و ناظر مخلوقات است.

4. عالی‌ترین مرتبه مراقبه آن است که سالک خدا را ناظر اعمال خود ببیند و جمال الهی اش را مشاهده کند.

 

طهرانی، رساله لب اللباب، ۱۴۲۶ق، ص۱۴۴ و ۱۴۵.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

==درجات مراقبه==