فصلنامه اندیشه تقریب شماره 19: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۵۳: خط ۱۵۳:




=چکیده مقاله‌ها=
* '''امام خمینی (س)، معمار وحدت: بررسی نقش امام در ایجاد وحدت میان مستضعفین جهان، امت اسلامی و وحدت ملی'''<br>
 
سارا فلاحی ، تهران، انتشارات محراب قلم ، چاپ اول، 1387 ، 98 صفحه، رقعی.<br>
پیروزی انقلاب اسلامی، جهان اسلام را در شرایطی متفاوت با گذشته قرار داد و مسلمانان که از یک سو در چنگال حکومت‌های اقتدارگرا و غیرمردمی گرفتار بودند و از سوی دیگر در مسیر سیلاب سهمگین تهاجم فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و نظامی غرب قرار داشتند، بیدار شدند. آنها، آن زمان یا به واسطه تدبیر دشمن خارجی یا به واسطه جهل خویش به جای تأکید بر اشتراکات دینی و اعتقادی، بر مؤلفه‌های تفرقه‌آفرین مذهبی و فرقه‌ای متمرکز شده بودند، اما اینک به تبعیت از امام خمینی(رحمةالله) در پی رفع این حرمان و دوری خانمان‌سوز، حول محور مؤلفه‌های وحدت‌بخش اسلام برآمده بودند. از طرف دیگر، امام با خلق گفتمانی که در آن مرز میان ما و دیگری، استضعاف و ظلم به انسان بود، در عمل دامنه پیروان خویش را گسترش داد و با ترسیم دنیای ستم‌زده مستضعفین جهان، وسعت ظلم صاحبان قدرت را نشان داد. نوشتار حاضر به نقش وحدت‌آفرینی امام در سه سطح کلان و میانی و خرد پرداخته است. در سطح کلان، امام، رهبری مستضعفین جهان را برعهده داشت. در سطح میانی، امت اسلام حول محور گفتمان دینی امام جمع شد و در سطح خرد، مردم ایران حول محور گفتمان اسلامی ـ ایرانی امام به هم پیوستند و مجال بهره‌برداری از تشتت و تفرقه میان خود را از دشمن خارجی گرفتند. عناوین و موضوعات مطرح شده در این نوشتار عبارت است از: وحدت در قرآن؛ وحدت در سنت نبوی؛ وحدت در نهج البلاغه؛ وحدت مستضعفین جهان حول محور گفتمان امام؛ وحدت اسلامی حول گفتمان دینی امام؛ موانع وحدت اسلامی از نگاه امام (هوای نفس؛ سکولاریسم؛ شکاف های مذهبی و اختلافات قومی؛ حکومت‌های غیر مردمی، اقتدار‌گرا و وابسته به غرب؛ تهاجم فرهنگی غرب به جهان اسلام)؛ نقش امام در شکل‌گیری انسجام اسلامی؛ امام و وحدت ملی؛ تئوریزه کردن ولایت فقیه به عنوان محور وحدت؛ وحدت شیعه و سنی؛ وحدت مسلمین با اقلیت‌های دینی؛ وحدت حوزه و دانشگاه؛ وحدت روحانیون؛ وحدت دانشجویان؛ وحدت نیروهای مسلح، و وحدت ملت و دولت.<br>
 
 
* '''آرمان‌شهر وحدت'''<br>
 
محمدعلی خسروی، تهران، مؤسسه چاپ و نشر عروج، چاپ اول، 1387 ، 132 صفحه، رقعی.<br>
مصلحان بزرگ و انسان‌های برجسته در هر دوره‌ای ابتدا با تسلط بر تمایلات نفسانی و افکار متفرق خود به وحدت در ذات خود نایل شده و سپس دیگران را از کشمکش و جدایی به هم‌بستگی و از اضطراب و نگرانی به آرامش و صلح دعوت کرده‌اند. این افراد همواره به دنبال ایجاد آرمان‌شهر وحدت بوده‌اند. آرمان‌شهر وحدت، شهری است که همه چیز در آن رنگ مهر و صفا به خود می‌گیرد. دورنگی، دورویی، نفاق و دوگانگی در آن راه ندارد و بنیانش بر پایه‌های راستی و درستی استوار شده است. در این شهر مروت و مدارا رایج بوده و از غوغای جنگ، نزاع، ناسزا، تهمت و افترا خبری نیست. در چنین شهری است که استعدادها فرصت رشد و بالندگی می‌یابد و نهال‌های آرزو در تمام فصول سال به بار می نشیند. نگارنده در کتاب حاضر با استناد به آیات، روایات و برخی وقایع تاریخی و نیز استفاده از اندیشه و گفتار امام‌خمینی(رحمةالله) به تعریف وحدت و نقش آن در زندگی در چهار بخش می‌پردازد که مهم‌ترین عناوین آن عبارت‌ است از: جایگاه وحدت در قرآن و سنت؛ سیره عملی پیشوایان دین؛ خانه‌نشینی امیرالمؤمنین(علیه‌السلام)؛ علی(علیه‌السلام) منادی وحدت؛ ریشه‌ها (محبت؛ وحدت حقیقی نه تاکتیکی؛ جود، ایثار و تعاون؛ سعه صدر)؛ روش‌ها (تعظیم شعائر دینی؛ تحکیم روابط اجتماعی؛ تقویت مناسبات ملی؛ توسعه مشارکت‌های مردمی؛ کعبه نماد وحدت)؛ آفات وحدت؛ آفات درونی(خود‌بینی؛ بد‌بینی و تعصب)؛ شیعه یا سنی، کدامیک؟؛ آفات بیرونی؛ چه باید کرد؟؛ تأسیس دارالتقریب؛ مقاله شیخ عبد المجید سلیم؛ مقاله آیت‌الله کاشف‌الغطا؛ آیت‌الله العظمی بروجردی و اندیشه اتحاد مسلمین؛ آیت‌الله العظمی امام خمینی(رحمةالله) و مسئله وحدت؛ مستندات قرآنی وحدت در کلام امام خمینی(رحمةالله)؛ وحدت نعمت است؛ وحدت معجزه است؛ وحدت واجب است؛ ایمان و اتحاد دو رمز پیروزی؛ وحدت تا حد برادری؛ تنازع، مساوی با شکست، و فشل چیست؟ <br>
 
 
* '''امامان شیعه و وحدت اسلامی'''<br>
 
علی آقا نوری، قم، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب،چاپ اول، 1387، 388 صفحه. رقعی.<br>
امروزه کمتر کسی را می‌توان یافت که در ضرورت تفاهم و تقریب مذاهب اسلامی، تردید نماید، زیرا مطالعات تاریخی و مشاهدات کنونی، این حقیقت را ثابت کرده است که تفرق‌ها و تشتت‌ها خواست دشمنان اسلام است. اما با وجود روشن بودن ضرورت تقریب اسلامی و وحدت مسلمانان، هم‌چنان ابهامات بسیاری در معنا و مبنای تقریب و نیز حدود و ثغور آن وجود دارد. بنابراین، این عرصه، چشم انتظار مطالعات و تحقیقات نظری بسیاری است. مطالعه سیره، سخن و نوع رویکرد اهل‌بیت(علیهم‌السلام) نسبت به مخالفان مذهبی از جمله میان‌برهایی است که می‌تواند ما را به تقریب درست و راهبردی، رهنمون شود. گفتار و رفتار امامان شیعه، در نقش الگو‌های برتر دینی، هم اهمیت و مکانت هم‌گرایی اسلامی و هم آفات و لغزش‌گاه‌هایی را که داعیان تقریب، باید از آنها برحذر باشند نشان می‌دهد. در این نوشتار تلاش شده تا میزان اهتمام پیشوایان شیعه به هم‌دلی و وحدت مبنایی مسلمانان و هم‌چنین راه‌کارهای تحقق این هم‌دلی و موانع و آسیب‌هایی که این آرمان اسلامی را تهدید می‌نماید، نشان داده شود. کتاب حاضر در هفت فصل سامان یافته است: فصل اول: کلیات. در این فصل، مؤلف به تعریف و توضیح کلیات مهم برای ورود به بحث از قبیل مراد از وحدت اسلامی، قرآن و وحدت اسلامی، پیامبر و وحدت اسلامی، موانع و مشکلات امامان در عصر حضور و اقسام مخالفان در عصر حضور اهل‌بیت(علیهم‌السلام) پرداخته است.<br>
فصل دوم: ضرورت و جایگاه وحدت سیاسی اجتماعی در سیره و سخنان ائمه. وحدت اجتماعی مسلمانان و دوری از تفرقه و تنازع سیاسی‌ اجتماعی نزد اهل‌بیت(علیهم‌السلام) به مثابه یک هدف و در اولویت نخست بوده است. در این فصل به گوشه‌هایی از تلاش و توجه ائمه(علیهم‌السلام) در قالب سفارش‌ها و سیره عملی به ویژه سیره وحدت‌طلبانه امام علی(علیه‌السلام) و عنصر وحدت‌طلبی در صلح و قیام حسنین(علیهم‌السلام) اشاره می‌شود. <br>
فصل سوم: مبانی نظری و محورهای وحدت از نگاه امامان. گفتنی است که امر مهم اتحاد مسلمانان با سلیقه‌ها و افکار مختلف، با صرف صدور دستور و بدون ملاحظه مبانی و اصول مشترک و ارائه چارچوب و محورهای مورد قبول همگان به هیچ‌وجه میسر نخواهد شد، بنابراین امامان شیعه، مبانی، شرایط و اصول مشخصی را ارائه کردند که توجه به‌ آنها می‌تواند بهترین پایه وحدت‌طلبی، رسیدن به اتحاد یا کاهش و جهت‌مند کردن اختلافات باشد. مجموعه این موارد به پنج اصل محوری و وحدت‌بخش تقسیم می‌شود که عبارت است از: به رسمیت شناختن اختلاف سلیقه و اندیشه، محوریت قرآن، تمسک به سیره و سخن پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله)، توجه به اصول مشترک دینی، اطاعت از رهبری دینی و سنت و سیره اهل‌بیت(علیهم‌السلام) به عنوان روشن‌ترین راه بیان تعالیم قرآن و سنت نبوی.<br>
فصل چهارم: راه‌کارهای تحکیم وحدت از دیدگاه امامان شیعه. مجموعه سخنان و اصول عملی اهل‌بیت(علیهم‌السلام) در مورد راه‌های رسیدن به وحدت اجتماعی و مذهبی را می‌توان در سه محور کلی، تبیین کرد که عبارت است از: الف) گزارش‌هایی که در آن به هم‌بستگی و هم‌گرایی مذهبی و شرکت و حضور اجتماعی در مراسم و شعائر مذهبی و مناسک عبادی دعوت می‌شود؛ ب) گزارش‌هایی که از تلاش اهل‌بیت(علیهم‌السلام) در ترویج محورها، زمینه‌ها، عوامل و راه‌کارهای عملی رسیدن به دوستی، پیوند اجتماعی و اخوت ایمانی، حکایت دارد؛ ج) گزارش‌هایی که در آن تلاش شده تا موانع دوستی و پیوند اجتماعی برطرف شود. سپس به برخی از مهم‌ترین برنامه‌های امامان شیعه برای وحدت اشاره می‌شود.
فصل پنجم: آثار و لوازم فکری پذیرش اختلاف. در این فصل به مواردی از لوازم پذیرش اختلاف که می‌تواند بیشترین تأثیر را در رفع تنازعات دینی و اجتماعی و ایجاد وحدت مبنایی داشته باشد اشاره می‌‌شود. این موارد عبارت است از: تحمل دیگران و عدم تحمیل ایمان، ترک مخاصمه و ستیزه‌جویی در امور دینی، سفارش به رازداری و نهی از افشای اسرار، پرهیز از تکفیر طرفداران فرقه‌های اسلامی که یکی از روشن‌ترین ملزومات پذیرش اختلاف افکار و تعدد برداشت‌ها و اجتهاد‌های ضابطه‌مند است، البته به شرط عدم تخطی از حوزه دین و مشترکات دینی.<br>
فصل ششم: منکران امامت و ولایت، در آیینه احادیث. اختلاف مبانی مذهبی و کلامی یکی از مهم‌ترین عوامل تنازع صاحب‌نظران تقریب و مخالفان آن است. مخالفان بیشتر مبانی فکری خود را با استناد به برخی از روایات و تمسک به ظاهر آنها سامان داده‌اند و با این روش می‌کوشند دلسوزان وحدت اسلامی را خلع‌سلاح کنند. آیا همه این روایات صحیح است و بر فرض صحت سندی، دلالت روشنی بر مقصود و برداشت آنها دارد؟ اینها سؤال‌هایی است که آنان باید پاسخ دهند، اما در مجموع نمی‌توان منکر شد که پذیرش و پای‌بندی به ظاهر برخی از احادیث، پیامدی را جز مبنای مخالفان تقریب در پی نخواهد داشت. در نتیجه، نقد، بررسی و چاره‌جویی از ظواهر حساسیت‌برانگیز این دسته از روایات ضروری می‌نماید. این دسته از احادیث که البته از احادیث آحاد (خبر واحد) نیز می‌باشد، در قالب‌های مختلفی بیان شده و عناوین متعددی را از جوامع روایی به خود اختصاص داده است. نویسنده در این فصل به مضمون کلی برخی از آنها می‌پردازد که عبارت است از: 1) در برخی از روایات، پذیرش یا رد اعمال عبادی مکلفان و ثواب و عقاب برای آنها، به نوع رویکرد آنان به امامت و ولایت اهل‌بیت مشروط شده است؛ 2) در دسته‌ای دیگر از روایات بر وجوب معرفت یا ولایت امام تأکید و گفته شده است که عذر تارکان این مهم به هیچ وجه پذیرفته نیست. آن‌گاه، نویسنده با بررسی و محتوای این روایات به پاسخ‌های متعدد اشاره کرده و برداشت فقیهان از این روایات را بیان نموده و سپس به بیان نمونه‌هایی از مثبت‌اندیشی امامان درباره مخالفان مذهبی پرداخته است.<br>
فصل هفتم: بررسی احادیث افتراق امت. حدیث افتراق از احادیث مشهور منسوب به پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) است که با تعابیر مختلف، در بسیاری از کتاب‌های روایی شیعه و سنی و آثار مربوط به ملل و نحل گزارش شده است. مضمون اصلی و قرائت رایج‌تر این حدیث آن است که پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: از میان امت‌های گذشته، یهودیان به71 فرقه و نصارا (مسیحیان) به 72 فرقه، منشعب شدند و امت من نیز به 73 فرقه منشعب خواهد شد و همان‌گونه که در میان امت‌های قبلی، همه آنها به جز یک دسته، اهل جهنم یا در وادی گمراهی و هلاکت بودند، امت اسلام نیز دچار چنین سرنوشتی خواهد شد.<br>
در بخش پایانی نیز در بیان مصداق گروه ناجیه (راه یافته، یا اهل بهشت و رستگار) گزارش‌های متفاوت و احیاناً متضادی رسیده است. مؤلف کتاب در این فصل به بررسی این گزارش‌ها می‌پردازد و با بیان این نکته که این حدیث به گونه‌های متفاوتی گزارش شده است به بیان گزارش‌ها و تعابیر مختلف حدیث در سه دسته صدر، ذیل و بخش پایانی می‌پردازد. در پایان این فصل، نویسنده به نقد و بررسی محتوایی حدیث پرداخته و مشکلات این حدیث را، از جمله، سازگاری نداشتن محتوا و پیام آن با برخی از آیات و روایات دیگر اهل‌بیت و پیامبر، برمی‌شمارد. در انتهای کتاب نیز پیوست‌هایی که در برگیرنده نامه‌ها و بیانیه‌هایی در نکوهش افراط در تکفیر و نیز رفتار‌های تفرقه‌افکنانه و پیامد‌های زیان‌بار سب و لعن است، ذکر شده است.<br>
 
 
=چکیده مقاله‌ها=
 
در این بخش از فصلنامه مقالات اندیشه‌ای به زبان عربی و انگلیسی ترجمه شده است.<br>
در این بخش از فصلنامه مقالات اندیشه‌ای به زبان عربی و انگلیسی ترجمه شده است.<br>


۱٬۷۴۱

ویرایش