الاقتصاد فی الاعتقاد (کتاب)
| نام نویسنده | ابوحامد غزالی |
|---|---|
| موضوع | اسلام ـ کلام |
| زبان کتاب | عربی |
| ناشر | دار الکتب العلمیه |
| سال نشر | 1409 ق |
| تعداد جلد | تک جلدی |
| مکان چاپ | بیروت - لبنان |
الاقتصاد فی الاعتقاد از تألیفات امام محمد غزالی در موضوع علم کلام برای بیان عقائد در مورد توحید، نبوت، معاد و امامت است. ایشان این کتاب را در قرن پنجم و در حدود سال‌های 488 و 481 نوشته است.
معرفی اجمالی
غزالی در این کتاب را با چهار مقدمه شروع کرده است که بیان اهمیت علم کلام و جایگاه عقل در شریعت اسلامی از آن جمله می‌باشند. در این مقدمه ایشان به همسویی عقل و دین اشاره می‌کند و این را از ویژگی‌های اسلام می‌شمارد، می‌گوید: شرع منقول و عقل معقول در راستای هم هستند. ابوحامد غزالی در مقدمه دوم از کتاب، انسان‌ها را به لحاظ اعتقادی به چهار دسته تقسیم می‌کند که عبارتند از:
- جماعتی که به خدا ایمان دارند و رسالت پیامبر خاتم(ص) را پذیرفته‌اند.
- عده‌ای که از اسلام اعراض کرده‌اند و کافر گشته و اهل بدعت‌اند.
- کسانی که اعتقادات تقلیدی دارند که شبهات بوجود آمده در دین اینها که انسان‌هایی سالم و معتقد هستند، باید با علم کلام حل شود.
- گمراهان و اهل ضلالتی که زمینۀ پذیرش حق را دارند و می‌شود با علم کلام اینها را به راه راست هدایت نمود.
ایشان می‌گوید: امام باید دارای ویژگی‌هایی چون کفایت، علم، ورع و قریشی بودن باشد. او آخرین ویژگی؛ یعنی قریشی بودن را از این حدیث نبوی که می‌فرماید: الائمة من قریش بدست آورده است. او معتقد است که امام به یکی از سه صورت انتخاب می‌شود:
- تنصیص از سوی پیغمبر اکرم(ص).
- تنصیص از سوی امام قبلی.
- تفویض از سوی کسی که صاحب منزلت است که موجب می‌شود، دیگران از او پیروی کنند.
البته ابوحامد غزالی با این که تنصیص از سوی پیامبر(ص) را یکی از راه‌های شناخت امام می‌داند؛ ولی قائل است که از سوی پیامبر(ص) هیچ نصی راجع به امامت خلفای راشدین و امیرالمؤمنین علی(ع) نرسیده است و بدین ترتیب در اینجا غزالی جانشینی علی بن ابی‌طالب(ع) را با نص پیغمبر اکرم(ص) را رد می‌کند.
منبع
کتاب الاقتصاد فی الاعتقاد.