احمد بن ابراهیم بن معلی بن اسد عمی بصری

نام	احمد بن ابراهیم بن معلی بن اسد عمی بصری
درگذشت	332 تا 356
استادان	عبدالعزیز جلودی • محمدبن زكریا غلابی • محمدبن حسن عطار
شاگردان	ابوطالب انباری • محمدبن وهبان دبیلی • احمدبن محمدبن رمیح فسوی • حسین بن حصین عمی
آثار	التاریخ الكبیر و الصغیر • مناقب امیرالمؤمنین علیه السلام • محن الانبیاء و الاوصیاء و الاولیاء • اخبار صاحب الزنج • كتاب الفرق • عجائب العالم • اخبار السید الحمیری • شعر السید الحمیری • مثالب القبائل
دین و مذهب	اسلام • تشیع

احمد بن ابراهیم بن معلی بن اسد عمی بصری، (000 – بعد350) ابوبشر. فقیه، محدث، مورخ و متكلم شیعی كه دارای تألیفات مفید و سودمندی است. از شاگردان ویژه «عبدالعزیز جلودی»(م332ق) می‌باشد. از اساتید او غیر از جلودی، «محمدبن زكریا غلابی»(م298ق) و «محمدبن حسن عطار» هستند. وی نزد برخی از اساتید سنی نیز شاگردی كرده است. التاریخ الكبیر و الصغیر، مناقب امیرالمؤمنین علیه السلام، محن الانبیاء و الاوصیاء و الاولیاء از تالیفات او می‌باشد.

معرفی اجمالی

احمد بن ابراهیم بن معلی بن اسد عمی بصری، ابوبشر. فقیه، محدث، مورخ و متكلم شیعی كه دارای تألیفات نیكو بوده است. ولادت و وفات او در دست نیست. وی از شاگردان ویژه «عبدالعزیز جلودی»(م332ق) بود. همچنین «ابوطالب انباری»(م356ق) از او روایات بسیار دارد، بنابراین وفات او بین سال‏‌های 332 تا 356 بوده است. زركلی در الاعلام به نقل از ابن‌‏ندیم(فن پنجم از مقاله پنجم) سال وفات او را بعد از350هجری تعیین كرده است. نسب او به «مره بن مالك» معروف به «عم» از قبیله بنی‏‌تمیم می‏رسد و نسبت «عمی» نیز از همین‏ روی به او داده شده است. بسیاری از طائفه بنی‏‌تمیم از این قبیله جدا شدند و در ناحیه اهواز مسكن گزیدند. از این‏‌ رو درباره آنها گفته شده: «سیروا بنی العم فالاهواز منزلكم، و بحر جود فما تعرفكم العرب»(فرستاده شدند بنی تمیم پس اهواز منزل شما شد، دریایی از سخاوت كه مردم عرب نشناختند شما را). وی نیز مانند پدر و عمویش اهل بصره بود اما ساكن اهواز شد.

جد او «معلی بن اسد» از دوستان نزدیك «صاحب زنج»(م270ق) در بصره بود. وی در بصره پرورش یافت و در آنجا نزد «عبدالعزیز جلودی بصری» همه كتاب‌‏هایش را فرا گرفت و در نوشتن كتاب‌ها و روایاتش سهم بسزایی داشته است، از این‌‏رو نجاشی وی را از «مستملیان» این استادش معرفی كرده است. (یعنی جلودی املاء می‏‌كرد و او می‏‌نوشت). پس از آن به اهواز آمد و به نشر احادیث اهل‏‌بیت علیه السلام و مناقب امیرالمؤمنین علیه السلام پرداخت. از هم‏ عصران او جعفربن قولویه(م368ق) و ابوعلی صولی بصری(م. ب353ق) هستند كه مشتركاً نزد جلودی بصری شاگردی كرده‌‏اند. وی هم‌چنین روایات بسیاری از اهل‏‌سنت و اخباری‏‌ها دارد و این، نشان می‏‌دهد كه وی نزد برخی از اساتید سنی نیز شاگردی كرده است. هارون بن موسی تلعكبری(م385ق) روایات او را گزارش كرده، اما با خود او ملاقات نداشته است.

استادان

اساتید او عبدالعزیز جلودی(م332ق)، محمدبن زكریا غلابی(م298ق) و محمدبن حسن عطار هستند.

شاگردان

شاگردان زیادی كه او تربیت كرد می‌‏توان ابوطالب انباری(م356ق)، محمدبن وهبان دبیلی، احمدبن محمدبن رمیح فسوی و حسین بن حصین عمی را نام برد.

آثار

تألیفات او التاریخ الكبیر و الصغیر، مناقب امیرالمؤمنین علیه السلام، «محن الانبیاء و الاوصیاء و الاولیاء»، «اخبار صاحب الزنج»، «كتاب الفرق»، «عجائب العالم»، «اخبار السید الحمیری»، «شعر السید الحمیری»، و «مثالب القبائل» هستند. این كتابها را «عبیدالله غضائری» به نجاشی گزارش كرده است.

منبع

1. الاعلام، زركلی، ج1ص85؛
2. جامع الرواه، ج1ص40؛
3. خلاصه الاقوال، ص66شماره 20؛
4. رجال طوسی، صص411 و416، شماره‌‏های 5963 و6019؛
5. رجال نجاشی، ص96شماره 239؛
6. طبقات اعلام الشیعه، ج1ص17؛
7. الفهرست، شیخ طوسی، ص76 شماره 90؛
8. معجم رجال الحدیث، ج2ص21 شماره393؛
9. نقد الرجال تفرشی، ج1ص101 شماره 180.