فصلنامه اندیشه تقریب شماره 20

فصلنامه اندیشه تقریب شماره بیستم

نام مجله	اندیشه تقریب
صاحب امتیاز	مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
زیر نظر	آیت‌الله محمد علی تسخیری
مدیر مسئول	علی‌اصغر اوحدی
شورای سردبیری	سیدحسین هاشمی، عزّالدین رضا نژاد، مرتضی محمدی
مشاوران علمی	عليرضا اعرافى؛ عباس برومند اعلم؛ سيّداحمدرضا حسينى؛ سيّدمنذر حكيم؛ سيّدهادى خسروشاهى؛ محمّدحسن زمانى؛ محمّدرضا غفوريان؛ ناصر قربان‌نيا؛ نجف لک‌زايى؛ محمدهادى يوسفى غروى.
مدیر اجرایی	محمدعلی ملاهاشم
شمارگان	20
سال نشر	سال پنجم، پاییز، 1388
زبان	فارسی
ISSN	1735-7101

فصلنامه اندیشه تقریب (شماره بیستم) با هدف استحكام بخشيدن به وحدت ميان مسلمانان و نيز طرح مباحث انديشه‌اى در زمينه مشكلات و چالش‌هاى فراروى جهان اسلام، در حوزه‌هاى مختلف فقهى، حقوقى، كلامى، فلسفى، تاريخى و ... منتشر شده است. این شماره در پنجمین سال و در فصل پاییز سال 1388 با اهتمام مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی منتشر شده است.

سرمقاله

• کعبه، ‌محور وحدت مسلمانان

علاوه بر فراگیری رسالت پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) برای توده انسان‌ها در همه اعصار و امصار، در آموزه‌های این دین نیز مرکزیت جهانی و جاودانی قرار داده شده است، چه این که انسان‌های معتقد به دینی جهانی و پیرو پیامبری همگانی و همیشگی، باید دارای مرکزی همگانی و ثابت و تغییر‌ناپذیر نیز باشند تا از دور و نزدیک در کنار آن گرد هم آیند و مسائل علمی و عملی خود را در آن‌جا طرح کنند و مشکلات سیاسی و اجتماعی بازگو و گره‌گشایی شود و روابط فرهنگی و اخلاقی تحکیم گردد و هم‌بستگی و هم‌دلی تجدید شود و کنگره جهانی سالیانه بر محوریت کعبه با حضور نمایندگان همه اقشار و طوایف از همه نژادها و گروه‌ها تشکیل گردد تا همه مسلمانان (بلکه همه جهانیان) از منافع آن بهره‌مند شوند؛ «لِيَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ وَ يَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِي أَيَّامٍ مَعْلُوماتٍ» (حج/28).
کعبه، محور توجه جهانیان، به ویژه مسلمانان جهان، است. خالق کعبه معظم آن را به گونه‌ای قرار داد تا همه مسلمانان در همه سال‌ها، ماه‌ها، ‌ هفته‌ها، ‌ روز‌ها، ساعت‌ها، ‌ دقیقه‌ها و لحظات به مناسبت‌های مختلف در همه شئون زندگی خود با کعبه مکرمه ارتباط برقرار کنند. این ارتباط و پیوند ناگسستنی در ابتدا و انتهای زندگی دنیایی وجود دارد و در هر دو حال (زندگی و مرگ) زبان می‌گشاییم که: «و الکعبة قبلتی...». (ر. ک: مجلسی، بی‌تا، ج6، ص175 و 228ـ229و 237ـ238).
چه رمز و رازی در این بنا وجود دارد که پیوند جهانی مسلمانان با کعبه، لحظه‌ای قطع نمی‌شود، زیرا به سبب کروی بودن زمین و اختلاف جهت قبله بلاد و شهرها و نیز یکسان نبودن وقت نمازها و دعاها و... برای مردم کره زمین، در هر لحظه فردی از سویی به سمت کعبه در حالت نماز و نیایش است. (جوادی آملی، 1384، ص90).
محوریت کعبه با ویژگی‌هایش برجسته‌تر می‌شود؛ کعبه‌ای که طبق روایتی، در محاذات بیت‌المعمور، و بیت المعمور در محاذات عرش واقع است و عرش چهار ضلع و رکن دارد و تربیع کعبه هم از همین روست و راز تربیع عرش در سخنان امام صادق(علیه‌السلام) به این مضمون آمده است که: کلماتی که اسلام بر آن بنیان نهاده شده چهار چیز است و این کلمات همان تسبیحات اربعه است: «سبحان‌الله» و «الحمدلله» و «لا اله الا الله» و «الله اکبر». (مجلسی، پیشین، ج96، ص57). مفهوم این کلام بلند و نورانی این است که تسبیحات اربعه که نظام هستی بر آنها مبتنی است، سبب تحقق عرش مربع است و تکوّن عرش مایه تحقق بیت‌المعمور، و بالاخره بیت المعمور سبب تحقق موجودی طبیعی در عالم طبیعت می‌شود که کعبه است و چهار دیوار دارد؛ یعنی آن‌چه در عالم طبیعت است الگویی از عالم مثال است، عالم مثال خود الگویی از عالم مجردات تام است، و عالم مجردات تام نیز الگویی از اسمای حسنای الهی است که فوق تمام است. (جوادی آملی، پیشین، ص92).
اینک این مرکزیت، که جایگاهش از زمین تا اعماق آسمان است، «قبله» قرار گرفته و همگان را راه نشان است؛ «انّها قبلة من موضعها الی السماء»؛ (حر عاملی، بی‌تا، ج3، ص247). این‌جاست که زائران کعبه، تعالی روح یافته و به عرش الهی راه می‌یابند و از عالم خاک به افلاک معنویت می‌رسند. البته طواف‌کننده ژرف‌نگر کعبه، خویش را برگرد کعبه زمینی محصور نمی‌کند بلکه پروازی از زمین به بیت‌المعمور و عرش الهی دارد و چنان رفعت و جلال می‌یابد که به غیر از خدای کعبه نمی‌اندیشد. هرگاه زائر کعبه با امداد الهی و توفیق حضرت حق به این مقام دست یافت، همه عالم را در حال طواف کعبه می‌بیند و مسلمانان را در سفره وحدت و هم‌بستگی مهمان می‌کند و کینه و عداوت از قلب می‌زداید و خویشتن را در پایگاه توحید محض از هرگونه شرک اعتقادی و دوگانگی رفتار پاک می‌کند و همانند حضرت ابراهیم و اسماعیل(علیهما‌السلام) با خلوص نیت و اعمال پاک رو به خدای کعبه می‌نهد و دست نیایش بلند می‌کند که: «رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ(بقره/127).
حج‌گزاران بر مدار پاکی کعبه، خویشتن را از هر گونه شرک و آلودگی پاک می‌کنند و در چنین جایگاهی با طهارت ظاهر و باطن محبوب خدا می‌گردند؛ «وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرِينَ» (توبه/108) و با کعبه همراه می‌گردند که محور قیام و مقاومت و پایداری توده انسان‌ها برای امتثال دستور حق و پرهیز از باطل و ستیز با ظلم و جور است؛ «جَعَلَ اللَّهُ الْكَعْبَةَ الْبَيْتَ الْحَرامَ قِياماً لِلنَّاسِ» (مائده/97).
مسلّماً تکیه‌گاه این قیام و ستون این مقاومت و پایه این استقامت که عامل قیام مردم و مقاومت آنها در برابر جباران فرومایه است، قوام کعبه و حیات و ادامه امر آن است. طواف‌کنندگان کعبه در صورتی می‌توانند به اهداف بلند و والای الهی دست یابند که دست در دست یک‌دیگر داده، محوریت کعبه را حفظ کنند و با یک‌پارچگی، وحدت و انسجام دینی، تاریکی‌ها را بزدایند. اینک که ایام حج است و میلیون‌ها مسلمان از سراسر جهان به طواف کعبه می‌پردازند، ‌ فرصت بسیار خوبی است که همه مسلمانان از اقشار و طوایف و نژادهای گوناگون بر محور کعبه، قبله مسلمین، ندای توحیدی سر دهند و خویشتن را از هرگونه تفرقه و اختلاف، کینه، کدورت و دشمنی پاک نمایند تا هر چه بیشتر شکوه و جلال اسلام و مسلمانان را در سراسر جهان نظاره‌گر باشیم؛ ان شاء‌ الله.

• منابع و مآخذ:

1. جوادی آملی، جرعه‌ای از صهبای حج، نشر مشعر، تهران، 1384.
2. حر عاملی، وسائل الشیعه، دار الکتب الاسلامیة، تهران، بی‌تا.
3. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ‌مؤسسه الوفاء، بیروت، بی‌تا.

مقالات اندیشه‌ای

1. اقلیت های مسلمان در آفریقا؛ وضع موجود-پیشنهادها (مقاله)/ آیت‌الله محمد علی تسخیری
2. چالش های وحدت و راهبرد رویارویی کنکاشی در تشخیص موانع وحدت و تقریب و راه‌های برطرف ساختن آنها (مقاله)/ دکتر محمد عبدو
3. عدل گستری و ستم ستیزی در قرآن کریم (مقاله)/ سیدمنذر حکیم
4. آرماگدون و مسیحیت صهیونیستی (مقاله)/ حسین سیاح
5. بررسی روایات و آرای بزرگان شیعه و اهل سنت درباره شفاعت (مقاله)/ علی‌اشرف کرمی
6. اندیشه تقریب و امنیت جهان اسلام با تأکید بر اندیشه امام خمینی (مقاله)/ حکیمه عزیزاللهی

پیشگامان تقریب

• شیخ محمد بخیت مطیعی؛ عالم و نویسنده ای تقریبی (مقاله) / ع. ر ـ امیردهى

سرزمین‌هاى جهان اسلام

• مراکش (2) (نظام سلطنتی- دینی) (مقاله) / عزّالدین رضانژاد

گزارشی از یک کتاب

• نقد و بررسی کتاب دیباچه ای بر جامعه شناسی سیاسی ایران در دوره جمهوری اسلامی (معرفى و نقد کتاب) / دکتر مرتضى شيرودى

اخبار فرهنگی

• رهبر انقلاب: حج فرصت کم‌نظیر ارتباط با بدنه عظیم دنیای اسلام است
  

امام بزرگوار ما که انسانی بیدار و آگاه بود، همواره همه زائران خانه خدا را به حضور در نماز‌های جماعت توصیه می‌کردند، زیرا این حضور یکی از مصادق عملی نمایش وحدت است.
به گزارش خبرگزاری مهر: حضرت آیت‌الله خامنه‌ای یکی از امتیازات حج را فرصت کم‌نظیر ارتباط با بدنه عظیم دنیای اسلام برشمرده و افزودند: زائر ایرانی می‌تواند با رفتار، حرکات و منش مبتنی بر آداب اسلامی، اسلام جمهوری اسلامی ایران را به زائران دیگر کشورها معرفی کند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار کارگزاران فرهنگی و اجرایی حج امسال، یکی از نیاز‌های ضروری این مقطع کنونی را اهتمام به وحدت اسلامی دانسته و تأکید کردند: حج باید مظهر عزم راسخ امت اسلامی در مقابل هر اقدام تفرقه‌افکنانه و مخالف وحدت و پیشرفت دنیای اسلام باشد.
رهبر انقلاب اسلامی حج را یک فرصت عظیم و بسیار ارزشمند خوانده و افزودند: از فرصت حضور در کنار مسجدالحرام و مسجد‌النبی و مراقد ائمه هدی و بزرگان صحابه، باید در جهت افزودن سرمایه ایمان، معنویت و خشوع در مقابل پروردگار استفاده کرد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای خاطر‌نشان کردند: زائران باید مراقب باشند که این فرصت گران‌بها، صرف کار‌های کم‌ارزش دنیوی نشود. ایشان یکی دیگر از امتیازات این فرصت کم‌نظیر را ارتباط با بدنه عظیم دنیای اسلام برشمرده و افزودند: زائر ایرانی می‌تواند با رفتار، حرکات و منش مبتنی بر آداب اسلامی، اسلام جمهوری اسلامی ایران را به زائران دیگر کشورها معرفی کند.
رهبر انقلاب اسلامی یک نمونه از آداب اسلامی و تربیت قرآنی را، حضور در نماز‌های جماعت مسجد‌الحرام و مسجد‌النبی بیان و خاطر نشان کردند: امام بزرگوار ما که انسانی بیدار و آگاه بود، همواره همه زائران خانه خدا را به حضور در نماز‌های جماعت توصیه می‌کردند، زیرا این حضور یکی از مصادق عملی نمایش وحدت است.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای برگزاری مراسم دعای کمیل و مراسم برائت از مشرکین را بزرگ‌ترین تبلیغ در حج خوانده و تأکید کردند: مظهر توحید، حج است، زیرا در حج اثبات ولایت خداوند و نفی ولایت غیر پروردگار وجود دارد و این همان برائت است.
ایشان با تأکید بر اهمیت وحدت اسلامی در شرایط کنونی، افزودند: اقدامات خونینی که در برخی کشور‌های اسلامی از جمله عراق، پاکستان و برخی نقاط کشور انجام می‌شود با هدف ایجاد تفرقه و اختلاف میان مسلمانان شیعه و اهل سنت است، بنابراین موضوع اتحاد مسلمانان، باید بسیار مورد توجه قرار گیرد.
رهبر انقلاب اسلامی تأکید کردند: کسانی که این اقدامات تروریستی و خونین را انجام می‌دهند، مستقیم یا غیر مستقیم عوامل بیگانه هستند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای افزودند: حجاج بیت‌الله‌الحرام نمی‌توانند در مقابل آن‌چه که در جهان اسلام، به ویژه در عراق، افغانستان، فلسطین و بخشی از پاکستان روی می‌دهد، بی‌تفاوت باشند.
ایشان تأکید کردند: در حج باید نسبت به کار‌های خلاف وحدت اسلامی و یا تلاش‌هایی که برای ضربه زدن به پرچم برافراشته دنیای اسلام، صورت می‌گیرد، حساس بود.
رهبر انقلاب اسلامی با انتقاد از برخی اهانت‌ها و رفتارها علیه مسلمانان شیعه و حتی جسارت به نوامیس در بقیع و یا مسجد‌الحرام و مسجد‌النبی، خاطر نشان کردند: این‌گونه اقدامات، بر ضد وحدت و در جهت اهداف و خواسته آمریکا و سرویس‌‌های جاسوسی بیگانه است و دولت سعودی باید به وظیفه خود برای مقابله با این‌گونه اقدامات عمل کند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پایان ضمن تشکر از زحمات همه دست‌اندرکاران حج، به ویژه حجت‌الاسلام و المسلمین ری شهری، آقای خاکسار قهرودی و وزرای ارشاد سال‌‌های اخیر، خاطر نشان کردند: باید برنامه‌ریزی‌‌های فرهنگی، سیاسی و مدیریتی کاروان‌ها بر اساس نیاز‌های هر دوره و اقتضائات آن باشد.
در این دیدار، حجت‌الاسلام ری شهری نماینده ولی فقیه و سرپرست زائران ایرانی، گزارشی از اقدامات فرهنگی و پژوهشی انجام گرفته به ویژه برای آموزش کارگزاران حج، روحانیون و زائران خانه خدا و هم‌چنین اطلاع‌رسانی مناسب پیام حج ارائه داد و گفت: حج و انتظار، محور فعالیت‌‌های فرهنگی و تبلیغی حج امسال انتخاب شده است.

• رهبر معظم انقلاب: دشمنان امنیت و وحدت از سوی دولت‌‌های استکباری حمایت می‌شوند
  

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پیامی با تبریک و تسلیت شهادت برادران شیعه و سنّی و تعدادی از فرماندهان سپاه به‌ویژه سرداران شهید شوشتری و محمدزاده تأکید کردند: دست قدرت‌مند نظام اسلامی متجاوزان به جان و مال و امنیت مردم را به سزای اعمال خیانت‌کارانه‌ آنها خواهد رسانید.
به گزارش خبرگزاری مهر، متن پیام به این شرح است.
بسم الله الرحمن الرحیم
جنایت تروریست‌‌های خون‌خوار در بلوچستان چهره‌ اهریمنی دشمنان امنیت و وحدت را که از سوی سازمان‌‌های جاسوسی برخی دولت‌‌های استکباری حمایت می‌شوند بیش از پیش آشکار ساخت.
به شهادت رساندن مؤمنان فداکاری هم‌چون سردار شجاع و با اخلاص شهید نورعلی شوشتری و دیگر فرماندهان آن بخش از کشور و ده‌ها نفر از برادران شیعه و سنّی و فارس و بلوچ، جنایتی در حق ملت ایران و به خصوص منطقه‌ بلوچستان است که این انسان‌‌های شریف همت خود را بر امنیت و آبادی آن نهاده و مخلصانه برای آن تلاش می‌کردند.
دشمنان بدانند که این ددمنشی‌ها نخواهد توانست عزم راسخ ملت و مسئولان را در پیمودن راه عزت و افتخار که همان راه اسلام و مبارزه با جنود شیطان است سست کند و به وحدت و همدلی مذاهب و اقوام ایرانی خدشه وارد سازد.
مزدوران حقیر و پلید استکبار نیز یقین داشته باشند که دست قدرت‌مند نظام اسلامی در دفاع از امنیت آن منطقه مظلوم و آن مردم وفادار لحظ‌های کوتاهی نخواهد کرد و متجاوزان به جان و مال و امنیت مردم را به سزای اعمال خیانت‌کارانه آنها خواهد رسانید.
این‌جانب شهادت جان‌باختگان این حادثه به ویژه سرداران شهید شوشتری و محمدزاده و دیگر پاسداران عزیز را به خانواده‌‌های محترم آنان تبریک و تسلیت گفته، علوّ درجات آنان و شفای عاجل آسیب‌دیدگان را از خداوند متعال مسئلت می‌نمایم.
سیّدعلی خامنه‌ای
27/مهر/1388

• برگزاری سمینار بین‌المللی «تسامح دینی در شریعت اسلامی» در دمشق
  

همایش «تسامح دینی در شریعت اسلامی» از سوی دانشکده شریعت دانشگاه دمشق با حضور تنی چند از اندیشمندان شیعه و سنی از کشورهای مصر، لبنان، ایران، اردن، سوریه، عراق، پاکستان، لیبی، تونس و الجزایر 20 و 21 تیرماه امسال در دانشگاه دمشق برگزار شد.
به گزارش مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، از جمهوری اسلامی ایران، حضرت آیت‌الله تسخیری، دبیر کل محترم مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر رضوان‌طلب، مشاور دبیر‌کل و استاد دانشگاه تهران در این همایش شرکت کردند. مفهوم شهروند در اسلام تسامح، اصل دعوت در اسلام و دلیل انتشار آن، اعتراف به تعدد تمدن‌ها به عنوان در‌های تسامح، موانع تسامح، مظاهر تندروی فکری، مقاومت و تسامح و شیوه‌‌های تربیتی در تسامح دینی، فرهنگ تسامح در غرب و شرق، پایه‌‌های تسامح دینی، مبدأ تسامح در قرآن کریم و رسیدن به نظامی بین‌المللی و انسانی جدید بر پایه تسامح، از موضوعات مورد بررسی در نشست‌‌های این همایش بود.
دکتر وائل معلا رئیس دانشگاه دمشق در مراسم افتتاحیه این همایش طی سخنانی، بر اهمیت تسامح در روابط انسانی بر اساس آموزه‌‌های اخلاقی و اسلامی هم‌چون عدالت، مساوات و تفاهم میان افراد جامعه تأکید کرد. وی از تمامی پژوهش‌گران خواست با عمل به وظایف و مسئولیت‌‌های خود برای ساخت جامع‌های سراسر تسامح و برادری و نیز تقویت این آموزه‌‌های اسلامی در عصر حاضر و آینده تلاش کنند.
وی با اشاره به اهمیت تسامح و تأثیر آن بر روابط سازنده میان افراد و گروه‌‌های مختلف، اظهار داشت: تسامح باید بر اساس اخلاق، احسان، اصول عدالت، تفاهم و تأکید بر حقوق ملت‌ها باشد.
رئیس دانشکده شریعت دانشگاه دمشق از دیگر سخنرانان این سمینار، در بخشی از سخنان خود گفت: سوریه، مهد تمدن‌‌های تاریخی و اسلامی بوده است و در این کشور تمامی پیروان ادیان آسمانی در سایه تفاهم، احترام و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز زندگی می‌کنند.
حکیمه حفیظی، استاد علوم حدیث در دانشکده اصول دین، شریعت و تمدن اسلامی دانشگاه «امیر عبدالقادر» در قسطنطنیه الجزایر نیز با ارائه مقال‌های به‌عنوان «آثار تسامح دینی در شریعت اسلامی»، تسامح در اسلام را در مقایسه با دیگر ادیان و ایدئولوژی‌ها بررسی کرد.
وی تأکید کرد: برگزاری همایش‌‌هایی هم‌چون تسامح دینی در شریعت اسلامی از نیاز‌‌های جامعه امروز است تا به دیگران اعلام کنیم که این همان دین اسلام است که همواره به تسامح و گفت‌وگو دعوت می‌کند.
دکتر علی جمعه، مفتی مصر نیز در حاشیه این همایش اظهار نمود: اسلام، دین تسامح و صلح است و مسلمانان برای تداوم فرهنگ گفت‌و‌گو با هدف پیشرفت جوامع بشری و تحقق صلح جهانی تلاش می‌کنند.
در اولین نشست همایش، آیت‌الله تسخیری طی سخنانی بیان داشت: تلاش‌‌های تخریبی فرهنگ غرب و نفوذ فرهنگی آن در جهان اسلام مهم‌ترین هدف استکبار جهانی و مانعی مهم در برابر تفاهم منطقی و گفت‌وگوی صمیمانه است. وی افزود: استکبار از طریق چندپاره ساختن جهان اسلام و تقسیم آن به واحدهای پراکنده سیاسی، گسترش روحیه ملی‌گرایی تنگ‌نظرانه و دشمنی و کینه‌ورزی نسبت به دیگران و قطع پیوندهای امت با تاریخ درخشان و مشترک خویش، نفوذ خود را در کشورهای اسلامی تقویت کرد.
دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی با اشاره به این‌که خوی استکباری غرب مانع تحقق تفاهم مشترک است، تصریح کرد: مسلمانان وظیفه دارند با تشکیل جمعیت‌ها و گردهمایی‌ها برنامه‌ای برای گسترش همه جانبه اخلاق اسلامی با بیان اهداف آن ارائه دهند.
وی در پایان، اسلام را دین گفت‌و‌گو و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز بر‌شمرد و منویات پلید غرب را عامل قطع گفت‌وگوی اسلام و مسیحیت دانست.
در ادامه این همایش، دکتر «وهبه الزحیلی» استاد فقه اسلامی دانشگاه دمشق در سخنانی گفت: فرهنگ غرب به اختلاف میان مذاهب، ادیان و ملیت‌های عربی و اسلامی دامن می‌زند که باید بسیار مراقب آن بود.
وی تکثرگرایی را از قواعد اصلی اسلام برشمرد و گفت: اسلام بر هم‌زیستی مسالمت‌آمیز میان مسلمانان با یک‌دیگر و مسلمانان و غیرمسلمانان تأکید می‌کند.
وی ادامه داد: اسلام، حق زیستن را برای غیرمسلمانان در سرزمین‌های اسلامی از ابتدا در نظر گرفت.
وی با اشاره به ارزش‌های والای اخلاقی در اسلام، فرهنگ تروریسم را ناشی از فرهنگ منحط غربی دانست.
دکتر محمد رضا رضوان‌طلب، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و مشاور دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی سخنران دیگر این اجلاس بود که در مقاله خود با عنوان «مفهوم تسامح دینی و عرصه‌‌های آن» ضمن تفکیک بین معنای تسامح و تنازل و تسلیم اندیشه غیر شدن، به جایگاه تسامح در فرهنگ دینی ما اشاره نمود و چهارده گام از گام‌هایی را که پیامبر گرامی اسلام به عنوان الگوی تسامح صحیح برداشت از خلال سیره آن بزرگوار معرفی نمود و سپس به پاسخ این سؤال که چگونه ممکن است شریعت مقدس اسلام به عنوان نماد تسامح یا شریعت سمحه معرفی شود و با این حال حکمی هم‌چون جهاد داشته باشد، پرداخت و جهاد را دارای عرصه‌هایی هم‌چون جهاد مالی، علمی، زبانی و سازندگی و نفی سلطه معرفی کرد که در همه آنها مفهوم عطوفت و محبت نهفته است.
در ادامه، دکتر «علی محی الدین القره داغی» استاد شریعت اسلامی دانشگاه «دوحه» قطر طی سخنانی بیان داشت: دشمن همواره می‌خواهد مسلمانان و اعراب را با یک‌دیگر درگیر کند و هم‌زمان، آنان را به تندروی، خشونت و بی‌فرهنگی متهم می‌سازد.
وی افزود: اسلام مبتنی بر قرآن است که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) آن را برای بشریت به ارمغان آورد و نمی‌توان چنین اتهاماتی را به این دین وارد ساخت.
دکتر «علی محی الدین القره داغی» با اشاره به تاریخ اسلام و رنج‌هایی که پیامبر گرامی اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله) برای نشر اسلام متحمل شد، از اسلام به عنوان منادی وحدت، تسامح و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز نام برد.
وی وجود اختلاف‌نظر میان مذاهب اسلامی را امری طبیعی دانست، اما هشدار داد که دشمنان با بزرگ‌نمایی اختلافات مزبور، برای ایجاد تفرقه میان اعراب و مسلمانان تلاش می‌کنند.
این استاد قطری گفت: اسلام منادی صلح واقعی است نه صلح دروغین؛ از این رو می‌بینیم که مردم فلسطین هرگز حاضر نیستند صلح دروغین مورد نظر اسراییل را بپذیرند.
جلسه اختتامیه این سمینار با حضور مفتی بزرگ مصر، دکتر علی جمعه و وزیر اوقاف سوریه، آقای دکتر سید محمد عبدالستار السید و رئیس دانشگاه دمشق، دکتر وائل معلا، برگزار گردید که هر یک طی سخنانی، دیدگاه خود را در مورد تسامح بیان نمودند.

• سومین کنفرانس بین‌المللی «تقریب میان مذاهب اسلامی» در مرکز اسلامی انگلیس
  

سومین کنفرانس یک‌روزه بین‌المللی «تقریب میان مذاهب اسلامی» روز شنبه 24 اکتبر 2009 با حضور شخصیت‌ها و اندیشمندان برجسته مسلمان از کشور‌های مختلف آلمان، ایران، انگلیس، لبنان، عربستان سعودی، عراق، مصر، مغرب و تونس در مرکز اسلامی انگلیس در لندن برگزار گردید.
اولین و دومین کنفرانس بین‌المللی «تقریب بین مذاهب اسلامی» با عناوین: «تقریب بین مذاهب اسلامی ضرورتی برای مسلمین در عصر حاضر» و «تقریب، راه‌کار دفاع از قرآن کریم و پیامبر خاتم حضرت محمد(صلی‌الله‌علیه‌وآله)» در ماه اکتبر سال‌‌های 2007 و 2008 در مرکز اسلامی انگلیس برگزار شده بود. سومین کنفرانس بین‌المللی تقریب بین مذاهب اسلامی با عنوان «تقریب میان مذاهب اسلامی؛ راهی به سوی تکریم انسان وتقویت اتحاد اسلامی» نیز صبح روز شنبه 24 اکتبر 2009 با تلاوت آیاتی از قرآن کریم و با صدای دلنشین قاری بین‌المللی قرآن، آقای مصطفی مرجان، کار خود را آغاز کرد.
حجت‌الاسلام و المسلمین «عبدالحسین معزی» رییس مرکز اسلامی انگلیس در مراسم افتتاحیه این کنفرانس، ضمن خوش‌آمد‌گویی به میهمانان وسخنرانان شرکت کننده در این کنفرانس، با اشاره به دستاورد‌های دو کنفرانس گذشته تقریب بین مذاهب اسلامی که شرکت‌کنندگان بر اهمیت تقریب و نقش آن در هم‌گرایی و وحدت و انسجام اسلامی تأکید کردند، افزود: نشست کنونی اندیشمندان و متفکران مذاهب اسلامی از کشور‌های گوناگون نیز فرصت مغتنمی برای رایزنی درباره مسائل و مشکلاتی است که جهان اسلام با آن روبرو است.
رییس مرکز اسلامی انگلیس هدف برگزاری این‌گونه کنفرانس‌ها را شناخت بیشتر مذاهب اسلامی از هم‌دیگر به منظور هم‌دلی و هم‌فکری و ساختن آیند‌های روشن برای امت اسلامی برشمرد و گفت: امروز ما بر اساس مسئولیت سنگین اسلامی خویش و به پیروی از مصلحان خیر‌اندیش در این همایش گرد آمده‌ایم و بر این باوریم که اندیشمندان جهان اسلام می‌توانند با گفت‌وگو مسیر جامعه اسلامی را به هدف غایی خود؛ یعنی تشکیل «امت واحده»، نزدیک سازند و معتقدیم با استفاده بهینه از چنین فرصت‌‌هایی ارزش‌‌های انسانی بروز نموده و هم‌گرایی و اتحاد تقویت می‌گردد و بر همین اساس در سومین کنفرانس تقریب بین مذاهب اسلامی بر دو موضوع تکریم انسان و تقویت وحدت میان مسلمانان تأکید می‌شود.
سپس حجت‌الاسلام والمسلمین سید فاضل میلانی استاد دانشکده حقوق از لندن محور سخنان خود را «بازسازی گفتمان با غرب در چارچوب هم‌زیستی مسالمت‌آمیز» قرار داد و گفت: قرن حاضر با بیداری اسلامی در جهان متمایز شده و توجه به عقاید و اندیشه و شریعت اسلامی با سرعتی زیاد افزایش یافته و نویسندگان و محققان از جوانب مختلف فقهی، اعتقادی و فلسفی به بررسی دین اسلام می‌پردازند و انتشار کتاب‌‌های علمی متقن به زبان‌‌های مختلف و برگزاری کنفرانس‌‌های علمی گوناگون و پرداختن رسانه‌‌های گروهی و شبکه‌‌های ماهوار‌های و تلویزیونی در سراسر جهان به این مسئله، همه نشان از این بیداری خجسته دارد.
استاد دانشکده حقوق لندن با تأکید بر این‌که این بیداری اسلامی همه معادلات جهانی را برهم زده و دشمنان اسلام را که همواره با آزار و اذیت‌ها و تهمت‌‌های گوناگون خود مسلمانان را در فشار قرار می‌دادند، مأیوس ساخته است، افزود: امروز ثابت شده است که دین اسلام تنها راه عزّت و اقتدار، پیشرفت، انقلاب و تمدن است و بر اساس این، روابط مسلمانان با غرب چهر‌های دیگر به‌ خود گرفته و چهره عزّت و کرامت و توانایی مسلمانان بدون اظهار ضعف در برابر غرب به خوبی آشکار است. از این رو متولیان امور اسلامی با برخورداری از درجه بالای هوشیاری و دقت خود باید افق‌‌های بلندتری را مدنظر قرار دهند و با بهره‌گیری از روش‌‌های نوین در گفتمان با غرب، چالش‌‌های موجود را برطرف سازند.
سپس متن پیام آیت‌الله تسخیری دبیرکل مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی که با عنوان: «توازن در گفتمان اسلامی؛ راه درست مواجهه با چالش‌های تفرقه» تنظیم شده بود توسط آقای شیخ تریکی قرائت شد.
آیت‌الله تسخیری در پیام خود به سومین کنفرانس بین‌المللی تقریب بین مذاهب اسلامی آورده است: طرح کلی ما نقدی درونی بر کارکرد روشن‌فکران و اصحاب رسانه‌ها در چارچوب دعوت به برگزیدن اعتدال، میان سطحی‌نگری و پیچیده‌گرایی، میان گوشه‌نشینی و تأثیرپذیری مفرط، میان تعصب کورکورانه و دست کشیدن از مبانی، میان ارتجاع و پیشرفت ظاهری و میان افراطی‌گری در ارزیابی و بی‌مبالاتی‌هاست.
دبیرکل مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی با برشمردن نمونه‌هایی از مشکلات بر سر راه تقریب بین مذاهب، در پیام خود تأکید کرده است که: ما معتقدیم روح توازن که همان جان گفتمان اسلامی است می‌بایستی دوباره برای توازن بخشیدن به مجموعه مسائل متناقض بازگردانده شود و درخصوص مجموعه مسائلی که در تنظیم زندگی نقش اساسی دارند و جامعه اسلامی را به سوی خیر و نیکی رهنمون می‌سازند، هم‌چون: واقع‌گرایی و آرمان‌گرایی، عقلانیت و شور و هیجان داشتن، هماهنگی میان اعتقادات و عواطف و رفتارها، هم‌خوانی میان سطوح مختلف نظام‌های دینی، بیم و امید، توکل به خدا و اعتماد به نفس، منطقی بودن و افشاگری، تعبّد و دانستن دلیل احکام، مسئولیت فردی و جمعی و پاداش فعالیت و عدالت در توزیع، گفت‌وگو شود.
آقای سید صالح حیدری رییس سازمان اوقاف شیعی عراق دیگر سخنران و میهمان مدعو و ویژه این کنفرانس بود که طی سخنانی با تأکید بر اینکه وحدت و نزدیکی میان مذاهب اسلامی زمانی تحقق می‌یابد که هرکس آن چه را برای خود می‌پسندد، برای دیگران نیز بپسندد و از گفتمان تحریک‌آمیز بپرهیزد، گفت: همه مسلمانان باید بدانند که هرکدام به دیگری نیازمند است و برای کمک به یک‌دیگر و تحکیم وحدت می‌بایستی گفتمان خود را متناسب با واقعیت‌ها تنظیم نمایند و نماد‌های مذهبی یک‌دیگر را مورد توجه قرار دهند و به آنها احترام بگذارند و از روش‌های ناپسند و غلط تکفیر و دشنام نسبت به یک‌دیگر دوری جویند تا بتوانند به وظیفه اسلامی خود عمل نمایند.
رییس سازمان اوقاف شیعی عراق هجوم دشمنان به کشور مسلمان عراق و ایجاد حوادث تلخ و تاسف‌بار در این کشور را که موجب به خاک و خون کشیده شدن جمعی از مردم بی‌گناه شده است فتن‌های از سوی دشمنان اسلام دانست و اظهار داشت: ما در سازمان‌های اوقاف شیعه و سنی در عراق در کنار هم و با همکاری هم توانسته‌ایم در فرو نشاندن آتش فتنه تا حدود زیادی موفق باشیم و بستری را برای اتحاد مسلمین فراهم آوریم.
یکی دیگر از میهمانان ویژه و مدعو این کنفرانس آقای دکتر احمد عبدالغفور سامرایی رییس سازمان اوقاف سنی عراق بود که سخنان خود را با عنوان: «چگونگی حفظ و تقویت وحدت امت اسلامی» آغاز کرد و اظهار داشت: در کشور عراق که دشمنان با فتنه‌‌های خود تصمیم به پاره پاره کردن و ایجاد تفرقه در آن دارند، همه دست‌اندرکاران امور مذهبی برای ایجاد اتحاد و هم‌دلی مردم کرده‌اند.
رییس سازمان اوقاف سنی عراق با تأکید بر این‌که دین اسلام عاملی برای اتحاد و نزدیکی است، گفت: هرکس که دین را دوست دارد، قطعاً در لوای پرچم دین، متحد خواهد بود و از پراکندگی به دور می‌باشد. پیامبر مکرم اسلام می‌فرماید: عزیزترین مردم نزد خدا، سودمندترین آنان هستند؛ این نکته ظریفی است که رسول خداست نفرموده سودمندتر برای شیعه و یا سنی و یا حتی مسلمانان، بلکه فرموده سودمندتر برای مردم. و یا در جایی دیگر می‌فرمایند: مسلمان کسی است که مردم از دست و زبان او در امان باشند. پس اگر ما مسلمان و پیرو رسول گرامی اسلام هستیم باید این پیام‌ها را به مردم انتقال دهیم که بزرگ‌ترین خدمت به یک‌دیگر است.
دکتر عبدالغفور سامرایی با تأکید بر این‌که تقرّب به خدا و خدمت به برادر دینی و هم‌وطن، موجب تقرّب و نزدیکی میان مذاهب است، افزود: جای بسی تأسف است که بعضی افراد نادان با ریختن خون برادران دینی خود می‌خواهند به رضایت پروردگار عالم دست یابند! در چنین وضعیتی مسئولیت همه دست‌اندرکاران امور دینی برای روشن‌گری و هدایت همه مسلمانان با هر مذهبی بسیار سنگین است و تلاش و مجاهدت زیادی را از سوی آنان برای فراهم کردن زمینه اتحاد بیشتر می‌طلبد.
حجت‌الاسلام والمسلمین سید مرتضی کشمیری رییس مؤسسه امام علی لندن و نماینده آیت‌الله سیستانی در انگلیس به عنوان دیگر سخنران این کنفرانس، سخنان خود را با عنوان «راه‌های رویارویی با چالش‌های اختلافی» شروع نموده و با اشاره به این‌که گفتمان در خصوص تقریب میان مذاهب اسلامی، تأثیر به سزایی در روشن‌گری افکار عمومی برای شناسایی توطئه‌‌های دشمنان اسلام در ایجاد تفرقه بین مسلمانان دارد، اظهار داشت: اصرار دشمنان در ایجاد تفرقه و برانگیختن اختلافات غیر‌واقعی، ما را برآن می‌دارد که برای ایجاد نزدیکی به یک‌دیگر و از بین بردن همه موانع بر سر راه اتحاد، اصرار بیشتری بورزیم و عامل اشتراک و ارتباط قوی و محکم میان همه مسلمانان قرآن کریم و سنت پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) است.
رییس مؤسسه امام علی لندن با تأکید بر این‌که همه مسلمانان و مذاهب اسلامی باید به پیروی از شعار قرآنی «واطیعوا الله و رسوله ولا تنازعوا» اطاعت از خدا و رسول او را محترم بشمارند و حرکت خود را به سوی نزدیکی و وحدت سوق دهند، افزود: مسلمانان باید ید واحد‌های در برابر دشمنی‌ها و حیله‌‌های دشمنان اسلام باشند و کلید اصلی هم‌زیستی و برادری و یک‌دستی امت اسلامی جدیت در راه وحدت است.
سخنران بعدی این نشست شیخ خلیفه عزّت، امام مرکز فرهنگی و اسلامی مسجد ریجنتس‌پارک لندن بود که سخنان خود را با عنوان «برخورد قرآن با روش‌های ایجاد تفرقه و اختلاف» آغاز کرد و اظهار داشت: تمسک به اعتقاد توحیدی، قرآن و سنت پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله)، مسلمانان را امتی واحده می‌سازد. از این‌رو تلاش برای ایجاد وحدت و تقریب میان مذاهب اسلامی و همکاری در نقاط مشترک و موارد اتفاق و پرهیز از موارد اختلافی، مسلمانان را به ایجاد امت واحده اسلامی رهنمون می‌سازد.
امام مرکز فرهنگی و اسلامی مسجد ریجنتس‌پارک لندن با اشاره به لزوم دوری گزیدن از تحریکات مذهبی و تعصبات قبیله‌ای و ملیتی که موجب از بین رفتن وحدت مسلمانان می‌شود، بر پاکسازی جامعه اسلامی از بدعت‌ها و خرافه‌‌هایی که به تفرقه و تشتت امت اسلامی می‌انجامد، تأکید کرد.
در برنامه پایانی پیش از ظهر کنفرانس ابتدا پیام آقای شیخ احمد قبلان مفتی اعظم مسلمانان لبنان و مقالات دکتر فؤاد ابراهیم تحلیل‌گر سیاسی از کشور عربستان سعودی و دکتر عبدالعز التویجری مدیر کل سازمان فرهنگی کشور‌های اسلامی (آیسیسکو) که در کنفرانس حضور نداشتند، قرائت شد.
در پیام آقای احمد قبلان به سومین کنفرانس تقریب بین مذاهب اسلامی آمده است: اختلاف در اجتهاد زیانی به وحدت نمی‌رساند و امری طبیعی است ولی نباید عامل تفرقه و تشتّت مسلمانان شود. مسلمانان باید با روشن‌بینی و دانش و عقلانیت به مسائل بنگرند و با تمسک به قرآن و سیره و سنت پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و با استدلال، با یک‌دیگر گفت‌وگو کنند و از تکفیر و دشنام به یک‌دیگر بپرهیزند.
مفتی اعظم مسلمانان لبنان وحدت همه مسلمانان را امری واجب دانست و گفت: در اروپا زمانی جنگ‌های خانمان‌سوز دینی برپا شد ولی آن‌گاه که احساس خطر کردند همه اختلافات را کنار گذاشتند و به سوی وحدت گام برداشتند، پس چرا مسلمانانی که خدای یگانه و قرآن و پیامبری واحد دارند نباید دست اتحاد به هم دهند و امتی واحد شوند و در راه اتحاد همه تلاش خود را به‌کار بندند، و این در حالی است که اسلام اساساً برکلمه توحید و وحدت کلمه بنا شده است.
آقای احمد قبلان در پیام خود از همه متصدیان امور و علما و فضلای مذاهب مختلف اسلامی درخواست نموده است تا برای نشان دادن عظمت مکتب اسلام و توانایی دین اسلام در حل مشکلات خود، اهتمام ورزند و همه مجاهدت خود را در مسیر وحدت به‌کار بندند.
دکتر فؤاد ابراهیم تحلیل‌گر سیاسی از کشور عربستان نیز در مقاله خود با عنوان «مقایسه‌ای تقریبی برای تبیین اختلاف» آورده است: آموزه‌‌های دینی اسلام زمینه مناسبی را برای پیدایش تنوع در آرا و در فهم نصوص دینی به وجود آورده است و این عاملی برای تکفیر دیگران نیست بلکه مفهومی اجتهادی از درک‌های متفاوت است، زیرا در حقیقت، اختلاف‌نظر بین ائمه مذاهب در فضایی علمی و مناظرات دینی امری رایج و شایع است و هر صاحب مکتبی جز در راه اقناع طرف مقابل با دلیل و حجت و پای‌بندی به ادب گفت‌وگو، گام بر نمی‌دارد و اختلاف دیدگاه‌ها راهی برای نشاط علمی بر پایه کتاب خدا و سنت پیامبر جهت فهم و درک بیشتر و بهتر است و همه مراجع مذاهب اسلامی برای استنباط احکام شرعی از راه اجتهاد توان خویش را به صحنه می‌آورند. از این رو نباید گروهی آن را دست‌آویز تفرقه میان مذاهب مختلف اسلامی قرار دهند.
سپس سخنرانان در میزگرد پاسخ به سؤالات حاضرین شرکت کردند و به سؤالات آنان پاسخ دادند.
از نکات جالب توجه این کنفرانس حضور قابل ملاحظه نمایندگان رسانه‌‌های گروهی برای پوشش گسترده خبری و تصویری این کنفرانس بود. شبکه‌‌های تلویزیونی سیمای جمهوری اسلامی ایران، جام جم، العراقیه، العالم، المسار، الفرات، الفیحاء، الحوار، باران و خبر گزاری جمهوری اسلامی ایران، روزنامه اطلاعات بین‌الملل و روزنامه الشرق الاوسط از جمله رسانه‌‌هایی بودند که رویداد‌های این کنفرانس را پوشش می‌دادند.
شرکت‌کنندگان در کنفرانس، دیدگاه‌ها و توصیه‌‌های زیر را به عنوان بیانیه پایانی این کنفرانس تصویب نمودند:

1. لزوم پی‌گیری توصیه‌‌های دو کنفرانس پیشین برای تحقق بخشیدن به فرصت‌های وحدت اسلامی بین همه قومیت‌ها و مذاهب و طوایف مسلمانان؛
2. چالش‌هایی که جهان اسلام از زمان‌های دور تا کنون با آن روبه‌رو است، هم‌چنان تعمیق یافته و دایره آن وسعت می‌یابد و پیچیده‌تر می‌شود و نقاط ضعف امت اسلامی را از طریق ایجاد تشتّت و تفرقه، نشانه رفته است. در برابر این مشکل بایستی همه ما با اصرار بیشتر در مسیر وحدت و یک‌دستگی گفتمان و موضع‌گیری‌هایمان حرکت نماییم؛
3. مشکلات زیادی چون فقر، بیماری، ناآکاهی، آلودگی محیط زیست و مانند آنها، کرامت انسان را در جهان امروز به ویژه در کشور‌های اسلامی و برای ملت‌های اسلامی بیش از دیگران مورد تهدید قرار می‌دهد و از این‌رو هیچ راه ر‌هایی برای امت اسلامی از این مشکلات، جز وحدت و نزدیکی و یگانگی در گفتمان با اعتماد و ایمان به خداوند باقی نمانده است و تقریب بین مذاهب اسلامی قطعاً فرصت‌های بی‌شمار و هویت از دست رفته این امت را باز می‌گرداند؛
4. فتاوای تکفیری هم‌چنان از سوی برخی از متحجّرین و عقب‌مانده‌‌های علمی انتشار می‌یابد و متأسفانه جز از سوی تعدادی از روشن‌فکران و مخلصین پاسخی نمی‌یابد. با این‌که رویارویی با این فتنه‌ها، همان‌گونه که پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: «کلکم راع و کلکم مسئول عن رعیته»، مسئولیت مشترک و همگانی است، ولی در عین حال، این مسئولیت هم‌چنان بر عهده علمای امت اسلامی باقی است و می‌بایستی همه جهان و به ویژه مسلمانان صدای وحدت و تقریب را از زبان علمای امت و رهبران دینی بشنوند؛
5. کرامت انسان که مهم‌ترین هدف زندگی اوست؛ باید از طریق اشاعه فرهنگ همیاری وکمک به یک‌دیگر فراگیر شود و از روش‌های روشنی چون برخورد با پراکندگی و تفرقه در این راستا مدد گرفته شود؛
6. بر علما و دانشمندان و مسئولین کشور‌های اسلامی فرض است که تمام تلاش خود را برای بازسازی چهره اسلام در جهان غرب به کار گیرند و این امر جز با استفاده از روش‌های کارآمد و تأثیر‌گذار و جز با تلاش جمعی بین همه مسلمانان میسّر نمی‌شود؛
7. گفتمان تقریب ما در این کنفرانس بر محور‌های اساسی، ترجیح دادن مصلحت عمومی برغیر از آن در هنگام تعارض، اولویت دادن به جنبه‌‌های اجتماعی و عمومی شریعت و این‌که جهانی بودن اسلام در تعارض با خصوصیت‌های فرهنگی ملت‌ها نیست بلکه آنها را پیراسته و منسجم می‌نماید، تأکید دارد و در این راستا بایستی وحدت اسلامی به عنوانی اصلی در موضع‌گیری‌های عملی مورد توجه قرار گیرد.
8. طرد روش‌های مخرّب افراطی و تفریطی، زیرا نتیجه این روش‌ها، یا انزواطلبی و گوشه‌گیری است و یا لاابالی‌گری و سبک شماردن حرام‌‌های خداوند، هم‌چون ریختن خون مسلمانان و کافر دانستن آنان و از این رو لازم است گفتمانی را که گفت‌وگو برای درک متقابل را آموزش می‌دهد، ترویج نماییم؛
9. در خصوص گفتمان با غرب باید گفتمان منسجمی ارائه شود که در عین حفظ ویژگی‌های دینی و اعتقادی ما، بتواند با گفتمان متکبّرانه غرب که می‌خواهد تمدن خویش را به عنوان تمدن برتر و مجموعه فرهنگ و اخلاق خود را که با بسیاری از اعتقادات ما ناسازگار است، برما تحمیل نماید؛ به خوبی مقابله کند؛
10. برخی از نابخردان با گفتمان تقریب بین مذاهب اسلامی برخوردی ناسازگارانه دارند و آن را بی‌فایده و زحمتی هدر رفته می‌پندارند و برخی از آنان متأسفانه ارزش این زحمات و نقش آن را در از بین بردن فاصله‌ها و ایجاد فرصت‌ها برای همکاری، نادیده می‌گیرند. و لی دشمنان امت اسلامی از این برنامه‌ها وحشت دارند و از این‌روست که آنها را بی‌ثمر وانمود می‌کنند. حرکت مذبوحانه و غیر‌انسانی که در شهر سرباز در استان سیستان و بلوچستان اتفاق افتاد و منجر به شهادت جمعی از طلایه‌داران تقریب از شیعه و سنی گردید، چیزی نیست جز این حقیقت که دشمنان اسلام از تقریب در هراس‌اند و از این رو توطئه‌‌های کثیفی را برای برهم زدن صفوف امت برنامه‌ریزی کرده و کسانی را که در این مسیر تلاش می‌نمایند، مورد هدف خود قرار داده‌اند؛
11. این کنفرانس مواضع سازنده مرجعیت دینی در عراق در زمینه تقریب را مورد تقدیر قرار داده و به‌ویژه از مواضع آیت‌الله العظمی سیستانی و هم‌چنین از زحمات سازمان‌های اوقاف شیعه و سنی عراق که در زمینه ایجاد الفت و از بین بردن بسیاری از مشکلات سهم داشتند، سپاس‌گزاری می‌نماید؛
12. هم‌چنان بخش عمد‌ه‌ای از امکانات رسانه‌ای در جهان اسلام در اختیار کسانی است که گفتمان گروهی، دسته‌ای و یا طائفه‌ای را برگزیده‌اند. از این رو از طریق هدایت آنها برای به ظهور رساندن گفتمانی تأثیر‌گذار و واقع‌گرا، این امکانات از وضعیت موجود باید خارج شود؛
13. کنفرانس زحمات مخلصانه همه کسانی را که در مسیر اشاعه فرهنگ تقریب تلاش می‌نمایند، ارج نهاده و به عنوان مثال دو نمونه را ذکر می‌نماید: الف ـ تأسیس شبکه تلویزیونی ماهوار‌ه‌ای تقریب توسط مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی؛ ب ـ تلاش‌های سازمان اسلامی فرهنگ و تربیت و علوم سازمان کنفرانس اسلامی (آیسیسکو)؛ در تألیف کتاب آموزشی تقریب بین مذاهب اسلامی؛
14. ضرورت تأسیس کمیته‌ها و مراکز مشترک برای مبادله معلومات و مشورت در خصوص تعمیق روابط بین فرهنگ‌ها و ملت‌ها در برابر گفتمان برخورد و درگیری و حذف طرف مقابل؛
15. شرکت‌کنندگان در کنفرانس، سپاس و تقدیر خود را از همه دست‌اندرکاران در زمینه تقریب ابراز می‌دارد و تلاش‌های خستگی‌ناپذیر آنان را ستوده و از همه کسانی که به نحوی در موفقیت این همایش نقش داشته‌اند، تشکر نموده و به‌ویژه رسانه‌‌های خبری و خبرنگارانی را که در انعکاس اخبار این نشست تلاش کرده‌اند مورد تقدیر قرار می‌دهد.

• کنفرانس بین‌المللی وحدت مسلمانان با عنوان «جامعه مسلمان و هویت فرهنگی و سیاست جذب» در آتن
  

کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی در شهر آتن با حضور حضرت آیت‌الله تسخیری دبیرکل محترم مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و حضرت آیت‌الله اختری دبیر کل محترم مجمع جهانی اهل بیت علیهم‌السلام و با حضور تعداد کثیری از اندیشمندان اقلیت‌های مسلمان از کشورهای مختلف جهان اسلام و نیز اندیشمندان و صاحب‌نظران و شهروندان یونانی، سه‌شنبه شب 14 مهرماه 1388 با تلاوت آیاتی از کلام‌الله مجید و پخش سرود جمهوری اسلامی ایران و یونان در محل موسسه ملّی تحقیقاتی یونان، در شهر آتن پایتخت این کشور آغاز به کار نمود.
به گزارش سایت مرکز اسلامی انگلیس، کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی در دو بخش کارگاه علمی و کنفرانس عمومی با استقبال بسیار خوب مسلمانان و یونانیان روبه‌رو بود. درکارگاه علمی، شرکت‌کنندگان ضمن ارایه گزارش‌هایی از وضعیت مسلمانان مقیم یونان و مشکلاتی که با آن روبه‌رو هستند، دیدگاه‌های خود را در مورد چگونگی برخورد با این‌گونه مشکلات و وظایف آنان در کشورهای مهاجر‌پذیر ارایه نمودند و خواستار دیدگاه‌های حضرت آیت‌الله تسخیری و حضرت آیت‌الله اختری و راه‌کارهای پیشنهادی آنان برای بهبود وضع زندگی مسلمانان مقیم یونان شدند.
در کنفرانس عمومی که در محل مؤسسه ملی تحقیقات یونان برگزار شد، پس از قرائت قرآن کریم و خیر‌مقدم خانم دکتر طوبی کرمانی رایزن علمی و فرهنگی کشورمان به عنوان میزبان، و سخنرانی آقای«مهدی هنردوست» سفیر جمهوری اسلامی ایران، نمایندگان ارگان‌‌های رسمی مسلمانان از جمله انجمن ایرانیان و دوست‌داران ایران، ضمن بیان دیدگاه‌‌های خود و نکات کارگروه خویش، در مورد ضرورت وحدت بین اقلیت‌های مسلمان در کشورهای غیر‌اسلامی، مشکلات و وضعیت خود در کشور یونان و ضرورت دارا بودن یک زندگی مسالمت‌آمیز و مفید در جامعه میزبان صحبت نموده و از برگزاری چنین کنفرانس‌هایی، اعلام حمایت کردند و بر ضرورت حفظ وحدت، هویت دینی و فرهنگی مهاجران مسلمان در کشورهای غیر‌اسلامی تأکید نمودند.
آیت‌الله تسخیری به عنوان رئیس جلسه طی سخنانی با تأکید بر ضرورت وحدت بین مسلمانان جهان تصریح کرد: مسلمانان باید با احترام و عمل به قوانین کشور میزبان در جهت پیشرفت کشور میزبان، با پرداختن به علوم مدرن و فعالیت‌‌های معنوی، علمی و اجتماعی, در کنار شهروندان کشورهای میزبان، تلاش نمایند.
وی در ادامه ضمن اشاره به وظایف مسلمانان در قبال فرهنگ و مذهب خود در کشورهای غیر‌اسلامی افزود: مسلمانان در کشورهای غیر‌اسلامی دارای وظایف سنگینی هستند و باید برای حفظ مذهب و فرهنگ خویش تمام تلاش خود را به کار گیرند.
آیت‌الله تسخیری با اشاره به گستردگی مسلمانان در کشورهای غیر‌اسلامی تصریح کرد: جمعیت شهروندان مهاجر مسلمان در بعضی از کشورهای غیراسلامی، بیش از جمعیت بعضی از کشورهای اسلامی می‌باشد که از آن جمله می‌توان به جمعیت مسلمانان مقیم روسیه که بیش از 45 میلیون می‌باشند، اشاره کرد، که این مسئله خود ضرورت رسیدگی به مسلمانان مقیم کشورهای غیراسلامی را مضاعف می‌نماید و همه ما موظف هستیم در راستای حفظ وحدت و حل مشکلات آنان اقدام نماییم.
وی با تأکید بر حفظ وحدت، هم‌دلی و تعاون بین مسلمانان جهان و لزوم توجه به مسئله اقلیت‌های مسلمان در کشورهای غیر‌اسلامی، قرآن، اسلام و سنت پیامبر را نقطه مشترک و عوامل اتحاد مسلمانان در کشورها دانسته و گفت: بر اساس آموزه‌های قرآن، تفرقه و جدایی مسلمانان، برابر با کفر است. وی در خاتمه افزود: اگر مسلمانان جهان با هم متحد بودند امروز جهان اسلام گرفتار مسئله‌ای مانند مسئله فلسطین، قدس شریف و دیگر مشکلاتی که گریبان‌گیر کشور‌هایی مانند عراق و افغانستان است، نبود.
سپس آیت‌الله اختری، دبیرکل مجمع جهانی اهل بیت به بیان دیدگاه‌های خویش در این ارتباط پرداخت. وی اجتماع اندیشمندان مسلمان شیعه و سنی در کشور‌های غیراسلامی را تجسم بخشیدن به اندیشه و تفکر وحدت اسلامی دانست و توجه به وضعیت اقلیت‌های مسلمان در این کشورها را از ضرورت‌های مهم مسلمانان ارزیابی کرد. ایشان مهم‌ترین وظیفه اقلیت‌های مسلمان را اتحاد و انسجام بین خود دانسته و بر لزوم دوری از تفرقه و تشتت و هوشیاری در برابر توطئه‌های دشمنان جهت بر هم زدن اتحاد و انسجام مسلمانان تأکید کرد.
آیت‌الله اختری، هم‌چنین تعامل صحیح مسلمانان با غیر‌مسلمانان در کشورهای غیر‌اسلامی را از دیگر وظایف اقلیت‌های مسلمان بر شمرد و رفتار دوستانه و محبت‌آمیز با غیر‌مسلمانان را زمینه‌ساز ایجاد جامعه‌ای همراه با تفاهم و تعامل و محبت دانست.
وی در ادامه، تبلیغ صحیح اسلام توسط مسلمانان در کشورهای غیر‌اسلامی را از دیگر وظایف اقلیت‌های مسلمان در این کشور‌ها دانسته و تأکید کردند: با تبلیغ صحیح اسلام و با روش‌های صحیح، می‌توان زمینه‌ساز رشد و گسترش آن در بین غیر‌مسلمانان شد و این امر با توجه به اقبال به معنویت در سطح جهان اهمیت زیادی دارد.
وی تصریح کرد: اقلیت مسلمان می‌تواند حق قانونی خود را در کشورهای غیر‌اسلامی با انسجام و وحدت طلب نماید و بایستی با احترام و در چارچوب قوانین کشور مهاجر‌پذیر برای داشتن محلی مناسب جهت انجام فرایض مذهبی خود، داشتن روحانی و رهبران مذهبی که آنان را به‌ سوی تقویت و حفظ اعتقادت مذهبی، ‌فرهنگی و اجتماعی هدایت کنند، کوشش نمایند.
دکتر محمد عبدالمقصود حرزالله مفتی اعزامی از مصر، طی سخنانی ضمن مهم قلمداد کردن برگزاری این‌گونه همایش‌ها، تأکید کرد: مسلمانان بدون توجه به فرقه مذهبی که به آن تعلق دارند، بایستی به صورت متحد و امت واحد اسلامی برای حفظ ارزش‌های دینی خود در کشورهای غیر‌اسلامی تلاش نمایند و با این اتحاد در راستای حقوق قانونی خود در کشور مهاجرپذیر اقدام نمایند.
وی با تأکید بر اتحاد مسلمانان، در ادامه سخنان خود گفت: مسئله شیعه و سنی را دشمنان جهان اسلام دامن می‌زنند تا با ایجاد تفرقه بین مسلمانان و ایجاد درگیری بین آنان زمینه را برای سلطه نامشروع خود و لطمه زدن به اساس اسلام، فراهم آورند و به همین دلیل مسلمانان بایستی با هوشیاری کامل و حفظ و حدت در جهت به دست آوردن حقوق قانونی خود تلاش کنند.
حرزالله در ادامه گفت: مهم‌ترین مشکل جهان اسلام و به تبع آن، مسلمانان مقیم کشورهای غیر‌اسلامی، همین تفرقه می‌باشد و مسئله فلسطین، ‌افغانستان، عراق و دیگر کشورهای اسلامی نیز به دلیل عدم اتحاد مسلمانان به وجود آمده است و بایستی از این‌گونه پیش‌آمد‌های ناگوار برای امت اسلامی، درس عبرت گرفته و هوشیارانه عمل کرد و در کنار هم بود.
دکتر یشار شریف دادماگلو معاون مفتی شهر«دیدیموتیخو» از شمال یونان نیز طی سخنانی با اشاره به اهمیت برگزاری این‌گونه کنفرانس‌ها گفت: برگزاری این کنفرانس توسط رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران بیان‌گر آن است که جمهوری اسلامی ایران در فکر مسلمانان مقیم کشورهای دیگر می‌باشد و این جای خوشحالی و امیدواری است و ما را در انجام وظایف خود مصمم‌تر می‌کند.
وی با اشاره به وضعیت مسلمانان شمال یونان گفت: در یونان به علت وجود دموکراسی و عضویت این کشور در اتحادیه اروپا، دولت‌مردان‌ با مسلمانان همکاری خوبی دارند و ما در کنار برادران مسیحی خود در شمال یونان زندگی مسالمت‌آمیزی داریم.
یشار با اشاره به فعالیت‌های مساجد و مراکز مذهبی شمال یونان تصرح کرد: تعدادی از کتاب‌های درسی و مذهبی از کشور ترکیه برای ما ارسال می‌گردد و در کنار دروس یونانی در مدارس ما، تدریس می‌شود. هم‌چنین، تمام امور مذهبی و عقیدتی مسلمانان به مفتی‌های منطقه واگذار شده است ولی اینها بدین معنا نمی‌باشد که ما دیگر مشکلی نداریم. ما مشکلات زیادی داریم که از جمله می‌توان به ارتباط کم با دیگر کشورهای جهان اشاره نمود که امیدواریم با برگزاری این‌گونه کنفرانس‌ها چه در یونان و چه در کشورهای دیگر غیر‌اسلامی و اسلامی، زمینه برای تبادل‌نظر در مورد مشکلات موجود جهان اسلام و راه‌کارهای علمی و عملی برای حل آنها فراهم گردد.
آقای دکتر محمد حسن پاچامان نویسنده کتاب «قطراتی از اسلام» به زبان یونانی و امام جماعت یکی از مساجد شمال و مؤسس مجله «حق‌الدعوه» نیز طی سخنانی در این کنفرانس بین‌المللی گفت: طی نیم قرن اخیر به دلیل وجود مشکلات زندگی، تعداد زیادی از جوانان مسلمان برای یافتن کار مناسبی به منظور تأمین هزینه زندگی خود به کشور‌های غیر‌اسلامی مهاجرت کرده‌اند که با مشکلات فراوانی روبه‌رو هستند که از آن جمله می‌توان، به مشکل مسکن، ‌ یافتن کار مناسب، آموزش دروس معمولی و مذهبی، دریافت اجازه اقامت و کار و از همه مهم‌تر داشتن محل مناسبی برای انجام فرایض دینی خود اشاره نمود.
برادران مسلمان مهاجر مقیم شهر آتن، مسجدی برای انجام فرایض دینی خود و گورستانی برای دفن مردگان خود ندارند و باید به صورت متحد برای حل آنها تلاش شود. ما در شمال تا جایی که بتوانیم در راستای پذیرش مردگان مسلمان کمک می‌کنیم ولی فاصله شمال تا آتن بیش از هشتصد کیلومتر می‌باشد و انتقال مردگان به منطقه شمال، ‌کار آسانی نیست و تعداد کمی از مهاجران مسلمان مقیم شهر آتن که دارای وضع نسبتاً بهتری هستند، اجساد عزیزان خود را به کشورهای مادری خود انتقال می‌دهند.
وی در خاتمه افزود: با برگزاری این‌گونه کنفرانس‌ها و بحث و تبادل‌نظر می‌توان به نتیجه مطلوب و منطقی برای مقابله با این مشکلات دست یافت و به صورت متحد درخواست‌های خود را به دولت‌مردان کشورهای مهاجر‌پذیر و به خصوص یونان ارایه نمود و با گفت‌و‌گو و دیالوگ برای رفع این مشکلات اقدام کرد.
دکتر ابراهیم شریف روحانی شمال یونان و مفتی مردمی شهر«کموتینی»، نیز با استقبال از برگزاری این کنفرانس بین‌المللی و تشکر از رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران، این اقدام را منشأ خیر و برکت دانسته و گفت:‌ مسلمانان مقیم یونان با مشکلات فراوانی روبه‌رو هستند و در کشوری که دموکراسی در آن حاکم می‌باشد، به مسلمانان حتی اجازه داده نمی‌شود آزادانه مفتی مورد نظر خود را انتخاب نمایند و به هیمن دلیل مفتی از طرف دولت منتصب می‌شود که هیچ‌گونه اطلاعی از مسایل شرعی و اجتماعی مسلمانان ندارد. ما بایستی با اتحاد و با روحیه برادری برای دریافت حق قانونی خود اقدام کنیم و این مسئله باید در چارچوب قوانین کشور میزبان باشد و بنابراین ما در همین‌جا اعلام می‌کنیم که در کنار برادران مسلمان خود در آتن هستیم و از حق مسلّم آنان برای داشتن مسجد و گورستان حمایت می‌نماییم.
وی با انتقاد از عملکرد دولت‌مردان یونان در قبال مسلمانان گفت: آتن تنها پایتخت کشور‌های عضو اتحادیه اروپا می‌باشد که فاقد مسجد رسمی است و این در حالی است که تعداد مسلمانان مقیم این شهر بین هشت تا ده درصد جمعیت این کشور است، بنابراین لازمه رسیدن به این هدف، اتحاد بین تمام فرقه‌های مسلمان مقیم این شهر می‌باشد و ما هم به عنوان برادران دینی شما در شمال یونان، حامی شما در رسیدن به این حقوق قانونی خود، می‌باشیم.
دکتر ابراهیم شریف در ادامه، ابراز امیدواری کرد که مسئولان یونانی با احترام به قوانین بین‌المللی مربوط به مهاجران، در صدد حل مشکلات این قشر بزرگ گام بردارند. پروفسور آوانگلیس پسیاس استاد مسیحی دانشگاه پندیو نیز طی سخنانی در مورد مظلومیت مردم فلسطین گفت: اتحاد، لازمه حل مشکلات تمام جوامع است و مسئله فلسطین بیش از هر زمانی اتحاد مسلمانان را در عصر حاضر می‌طلبد.
وی که بینان‌گذار«حرکت غزه آزاد» می‌باشد، گفت: من خود از نزدیک شاهد مشکلات و ستم‌هایی بوده‌ام که رژیم اشغال‌گر قدس بر مردم فلسطین روا می‌دارد و به همراه تعدادی از دوستان یونانی در زمان حمله به نوار غزه آنجا بودیم و کشتی حامل کمک‌های دارویی ما برای مردم جنگ‌زده غزه، مورد حمله نیروهای نظامی ارتش اسرائیل قرار گرفت و من معتقد هستم باید برای کمک به مردم فلسطین، مسلمانان و تمام ملت‌های آزاده، اتحاد خود را حفظ و به صورت یک‌پارچه با عملکرد رژیم اسرائیل مقابله نمایند.
وی در پایان، برگزاری این کنفرانس را مهم توصیف کرد و ابراز امیدواری نمود که این‌گونه تلاش‌ها ادامه یابد.
آقای دکتر تبرائیان استاد دانشگاه و معاون محترم بین‌الملل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی نیز با بیان تجربه‌های کشور ایران اسلامی درباره وحدت، مسلمانان را به درک موقعیت و شرایط زمانی و نیز موقعیت کشور میزبان، فرخواند و حرکت‌‌های منطقی، اصولی و کاربردی مسلمانان را یک رسالت حقیقی دانست. وی بصیرت، هوشیاری، اقدام به موقع اما معقول و غیر شتابزده را، رمز توفیق جمعی مسلمانان و اقلیت‌‌های مسلمان در کشور‌های غیر مسلمان معرفی نمود.
خانم آنانا استامو یونانی مسلمان شده و فعال اجتماعی، طی سخنانی با اشاره به وضعیت مسلمانان مقیم یونان گفت: اگرچه یونان کشور دموکراتیکی است و برای انجام فرایض مذهبی ما مانعی به وجود نمی‌آورد ولی مسلمانان بر اثر بعضی سخت‌گیری‌های دولت‌مردان یونان در مورد حقوق اولیه آنان، دارای مشکلاتی هستند که باید برای حل آنها در چارچوب قوانین این کشور اقدام شود.
وی که خود یونانی می‌باشد در ادامه گفت: مسلمانان در یونان دو دسته هستند: یا یونانی‌الاصل می‌باشند؛ یعنی در این‌جا متولد و بزرگ شده و به اسلام گرویده‌اند و یا این‌که از کشورهای مختلف جهان اسلام به یونان مهاجرت کرده‌اند و این امر باعث گردیده است که مشکلات آنان با هم تفاوت کلی داشته باشد، اما دارای مشکلات مشترکی نیز هستند که باید برای حل آنها به صورت واحد اقدام گردد.
وی برای مثال، مشکلات مشترک مسلمانان در یونان را، نداشتن مسجدی برای انجام فرایض مذهبی در یک محل مناسب، نداشتن گورستانی برای دفن مردگان مسلمان و نداشتن رهبران روحانی برای هدایت جامعه مسلمانان مقیم یونان برشمرد و گفت: اینها مشکلات بزرگی است، زیرا من به عنوان یونانی و شهروند مسلمان این کشور واقعاً نمی دانم پس از مرگم کجا باید دفن شوم. با این توصیف متوجه می‌شوید که این مسئله در یک جامعه اروپایی که دموکراسی نیز در آن حاکم است، غیر‌قابل قبول می‌باشد.
مسلمانان مهاجر نیز دارای مشکلات فراوانی هستند که با مشکلات ما تفاوت دارد، مانند مشکل مسکن، کار، ‌اقامت، حفظ فرهنگ و هویت دینی و مذهبی، که باید با وحدت برای حل آنها اقدام شود و ما مسلمانان یونانی نیز در کنار آنان هستیم و از خواسته‌های به حق آنان دفاع می‌کنیم.
وی در پایان ابراز امیدواری نمود که مسلمانان فریب ظاهر قضایا را نخورند و به جای جذب در جامعه‌ای که دارای روش و فرهنگ زندگی غیر‌اسلامی است، به صورت صحیح و همگام در جامعه مهاجر‌پذیر زندگی کنند و از اصول و اعتقادات خود دست برندارند.
در پایان این کنفرانس، قطعنامه‌ای که در آن بر ادامه تلاش‌ها برای حفظ وحدت پیروان مذاهب اسلامی و تقویت هویت فرهنگی و دینی درکشور‌های مهاجر‌پذیر، تأکید گردیده است، توسط آقای دکتر تبرائیان قرائت شد.
بیانیه پایانی کنفرانس به شرح زیر می‌باشد:
با حمد و سپاس خداوند متعال و سلام و صلوات بر پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و آل پاک و مطهر ایشان و اصحاب برگزیده و مکرم آن حضرت.
با یاری خداوند متعال و با تلاش رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و همکاران مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و رابطه‌المسلمین یونان، اجلاس بین‌المللی«جامعه مسلمان و هویت فرهنگی و سیاست جذب» با حضور علما و اندیشمندان از کشورهای جمهوری اسلامی ایران، ‌یونان و مصر و دیگر کشورها پیرامون محورها و موضوعات زیر برگزار گردید: محور اول :‌ هویت، شامل محورهای:

1. هویت فرهنگی؛
2. هویت دینی؛
3. نقاط اشتراک و افتراق هویت دینی و فرهنگی؛
4. عوامل بقاء و دوام هویت فرهنگی و دینی؛
5. موانع ثبات و بقای هویت فرهنگی و دینی.

محور دوم:‌ مسلمانان و کشورهای مهاجرپذیر، شامل موارد:
1-وظایف مسلمانان در کشورهای مهاجرپذیر؛
2-مطالبات مسلمانان از کشورهای مهاجرپذیر؛
3-مشکلات مسلمانان در کشورهای مهاجرپذیر؛
4-سیاست جذب مسلمانان و ضرورت التزام آنها به معتقدات و اخلاق اسلامی.
شرکت‌کنندگان در این اجلاس پس از انجام بحث‌های مفصل و بررسی مواضع مطرح شده، به نتایج زیر دست یافتند:
منظور از هویت، ‌همان ویژگی‌های فرهنگی ثابت است و هنگامی که برای شناساندن هویت دینی و اسلامی تلاش می‌کنیم لازم است به امور زیر تأکید کنیم:
الف- ویژگی‌های اعتقادی که شامل توحید، ‌معاد، نبوت و سایر عناصر ثابت ایمانی است؛
ب- مفاهیم ثابت از قرآن و سنت پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) مانند مفاهیم خلافت انسانی، تقوا، ‌توکل و برادری، وحدت و مانند آنها؛
ج- عواطف و احساساتی که از قرآن و سنت اقتباس می‌شود؛
د- منش‌های فردی و اجتماعی مطابق ویژگی‌ها و جهت‌گیری‌های اسلامی؛
5- اقلیت‌‌های اسلامی در کشورهای مهاجر‌پذیر با مشکلاتی از قبیل عملیات جذب و تلاش‌هایی برای آمیختگی آنان با مسائلی که با شرایط و متقتضیات ایمان به اسلام در تضاد است روبه‌رو هستند و این مشکلات شامل حقوق اجتماعی، ‌اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و غیره می‌باشد.
از این رو بر اقلیت مسلمان لازم است که نسبت به حفظ هویت و التزام به شخصیت اسلامی خویش و تلاش برای تربیت برخواسته از تربیت صالح و نیکوی خویش اهتمام ورزند و هم‌چنین لازم است نسبت به اعمال مثبت با کشور‌های میزبان و فعالیت‌های مشترک برای پیشرفت این کشورها بدون هرگونه افراطی‌گری که اسلام از آن نهی نموده است، ‌تلاش کنند؛
6- همانا برای اقلیت‌های مسلمان خواسته‌های مشروعی در جهت رسیدن به حقوق قانونی‌شان از قبیل حق عبادت و خرید مکانی خاص برای عبادت، ‌حق وجود علمایی که آنان را در امور دینی‌شان هدایت کنند، ‌حق تربیت صحیح فرزندانشان و حق بهره‌مندی از آزادی‌های قانونی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی وجود دارد؛
7- در پایان، شرکت‌کنندگان، از رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران، ‌مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و رابطه‌المسلمین یونان نسبت به برگزاری این اجلاس تشکر و قدردانی می‌نمایند و هم‌چنین تشکر خود را از ملت و دولت یونان نسبت به همکاری‌های مثبت و سازنده آنها برای موفقیت این اجلاس اعلام می‌دارند.

• سمینار حج و اتحاد مسلمانان جهان
  

سمینار حج با عنوان«حج و اتحاد مسلمانان جهان» از سوی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران سوم آبان ماه 1388 در هتل فووینگ بانکوک برگزار شد.
به گزارش اداره کل روابط عمومی و اطلاع‌رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، این مراسم با حضور مجید بیزمارک سفیر ایران، جلال تمله رایزن فرهنگی کشورمان، حجت‌الاسلام امیری نماینده جامعه‌المصطفی العالمیه، پروفسور الیاس رئیس انجمن مطالعات اسلامی تایلند، شریف سری جارون نماینده و معاون شیخ الاسلام و عبدالله مناجیت عبدالحکیم دبیر شورای اسلامی، یحیی تومارای عضو شورای اسلامی شهر بانکوک، شیخ شریف هادی رئیس مدرسه دارالعلم و شیخ عابدین معاون انجمن طلبه‌های فارغ‌التحصیل تایلندی برگزار شد. سمینار با تلاوتی از آیات قرآن کریم توسط استاد هارون مینح لای قاری برجسته تایلند آغاز شد.
سپس شریف سری جارون معاون شیخ الاسلام تایلند گفت: هدف سمینار، وحدت و هم‌دلی بین مسلمانان است و با تکیه به این نیرو و هم‌بستگی، جامعه مسلمین روز به روز شاهد پیشرفت‌های چشم‌گیری خواهد بود.
وی افزود: باید از تمام اختلافات که نیروی مسلمانان را کاهش می‌دهد پرهیز کنیم تا دشمنان نتوانند در درون جامعه مسلمین نفوذ کنند. امروز علما و اندیشمندان درباره فلسفه حج با یک‌دیگر گفت‌وگو می‌کنند.
در ادامه، جلال تمله رایزن فرهنگی ایران به قرائت پیام نماینده مقام معظم رهبری در امور حج، حجت‌الاسلام و المسلمین ری شهری پرداخت.
وی گفت: این پیام دربردارنده تحلیلی از چالش‌های موجود در جهان و شرایط واقعی و جایگاه امت مسلمان در دنیا است و نیز هشداری اساسی است برای دشمن‌شناسی، وحدت و بهره‌گیری از قوت امت اسلامی در راستای توسعه همه جانبه و تأکید بر اتحاد و اشاره تاریخی به عملکرد ائمه شیعه که هیچ‌گاه به سمت تفرقه نرفتند و همیشه پیروان خود را به هم‌دلی و هم‌گرایی دعوت نمودند.
سفیر جمهوری اسلامی ایران نیز در این سمینار با تشریح اهمیت مراسم حج گفت: محفلی که سالیانه برای حل معظلات بین‌المللی جهان اسلام و حل چالش‌های آن به وجود می‌آید بسیار مهم است و همان‌قدر که برای مسلمانان جهان مهم است، برای دشمنان اسلام رنج‌آور می‌باشد.
در ادامه مراسم، محمدی مدیر شرکت هواپیمایی هما در تایلند گزارشی تحلیلی از فعالیت‌های این شرکت در دو ساله اخیر در ایام حج و خدماتی که هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران برای انتقال حجاج منطقه انجام داده است، ارائه نمود.
سپس پروفسور الیاس گیتی تارای استاد دانشگاه، درباره مناسک حج و وحدت مسلمین گفت: کسانی که به مراسم حج مشرف می‌شوند باید دقت داشته باشند که خود را برای خدا خالص گردانیده و بعد از بازگشت از حج کارهای اشتباه گذشته را تکرار نکنند. خانه خدا مکان امنی است که حتی غیر‌مسلمانان نیز وقتی در این مکان مقدس قرار می‌گیرند احساس آرامش می‌کنند.
در انتهای بخش اول این سمینار، سفیر و رایزن فرهنگی کشورمان به رسم یادبود هدایایی را به مهمانان ویژه اهدا نمودند.
در بخش دوم این سمینار، میز‌گرد بررسی حج به عنوان محور وحدت مسلمین با حضور اساتید و علمای برجسته شیعه و سنی، آقایان استاد عبد الحکیم وان اکه، استاد زین‌العابدین فیندی، استاد صالح پومی سوخ، استاد یحیی تومارای، استاد شریف هادی و با مدیریت استاد گارون گویای رئیس سازمان اسلامی تایلند برگزار شد.
در این بخش، استاد عبدالحکیم وان اله مقاله خود را با موضوع قدرت الهی، استاد یحیی تومارای مقاله خود را با موضوع جهاد و حج، استاد شیخ شریف هادی مقاله خود را با موضوع اعمال حج، استاد شیخ صالح پومی سوخ مقاله خود را با موضوع فلسفه وجودی حج و هم‌چنین استاد شیخ عابدین فندی مقاله خود را با موضوع مطهرات درهنگام مراسم حج ارائه نمودند.
نمایشگاه مناسک حج و تاریخ سرزمین وحی و نیز نمایشگاه کتاب که در سالن همجوار سمینار بر پا شده بود مورد استقبال و توجه شرکت‌کنندگان قرار گرفت.

• همایش امام صادق(علیه‌السلام) در کابل پایتخت افغانستان
  

به مناسبت 25 شوال سالروز شهادت امام جعفر صادق(علیه‌السلام)، همایش بین‌‌المللی با عنوان مقام معنوی و علمی امام جعفر صادق(علیه‌السلام)، با حضور تعدادی از اندیشمندان ایرانی، تاجیک و افغان با پیام حامد کرزی رئیس‌جمهور افغانستان در کابل گشایش یافت.
به گزارش مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در پیام کرزی از امام جعفر صادق(علیه‌السلام) به عنوان مدرس و اندیشمند بزرگ جهان اسلام که با علم و دانش خود به گسترش علوم مختلف در جهان کمک کرد و در طول زندگانی پرخیر و برکت خود همواره مشغول تدریس بود و شاگردان زیادی از محافل علمی آن حضرت بهره‌ها بردند، یاد شد.
هم‌چین راشد، رئیس آکادمی علوم افغانستان در این همایش سه روزه گفت: عظمت هر انسانی وابسته به فضایلی مانند بینش علمی، دانش عالی، تحقیق درعلم، مبارزه در راه حق و ایثار در راه خدا است.
وی از امام جعفر صادق(علیه‌السلام) به عنوان یکی از رجال نخبه جهان اسلام یاد کرد و گفت: آن حضرت از لحاظ تبحر علمی و تخصص در علوم اسلامی مانند فقه و احکام، در صدر اندیشمندان عصر خود قرار داشت.
وی ادامه داد: ششمین امام شیعیان، بزرگ‌ترین فیلسوف زمان خود بود و از نظر اطلاعات ادبی، تاریخی، فیزیک، زیست‌شناسی، محیط زیست و فیزیک سرآمد عصر خود بود و دوازده قرن قبل پیدایش شب و روز را معلول گردش زمین می‌دانست.
این محقق افغان از امام صادق(علیه‌السلام) به عنوان یک آگاه در مسایل فیزیک آن عصر یاد کرد و گفت: آن حضرت در مورد حفظ محیط زیست فرموده بودند طوری زندگی کنید که اطراف خود را آلوده نسازید.
وی اظهار داشت: امام صادق(علیه‌السلام) از لحاظ عرفان اسلامی و علم اخلاق نیز سرآمد روزگار خود بود، چنان‌که هزاران شاگرد با تفکر و ایده‌های مختلف از آموزه‌های علمی و دینی آن بزگوار کسب فیض کردند.
در نخستین روز این همایش، صبغت الله مجددی رئیس‌جمهور پیشین، از رهبران جهاد و رئیس کنونی مجلس سنای افغانستان، گفت: امام صادق(علیه‌السلام) شخصیت بزرگی در جهان اسلام است که از نظر معنویت و سیاسی به یک گروه و یا یک مذهب تعلق ندارد، بلکه شخصیت جهانی است.
هم‌چنین، برهان‌الدین ربانی عضو مجلس نمایندگان و از رهبران جهاد افغانستان، از امام صادق(علیه‌السلام) به عنوان یکی از شخصیت‌های بزرگ تاریخ اسلام یاد کرد و گفت: برای صحبت در مورد شخصیت آن حضرت در محیطی که متولد شد و رشد و نمو کرد، لازم است ابتدا تحولات آن عصر را شناخت.
وی اضافه کرد: دوره‌ای که امام در آن زندگی می‌کرد، از نظر سیاسی و فرهنگی، عصری پرآشوب بود و شاید انتظار می‌رفت امام با استبداد سیاسی مقابله کند، اما امام تشخیص داد مشکلات سیاسی که جهان اسلام با آن روبه‌رو است، معضل فکری و فرهنگی می‌باشد و آن حضرت با توجه به تفکر مختلفی که از یونان و محیط پرآشوب عراق به وجود آمده بود، توجه خود را از سیاست به علم، معرفت و تکنولوژی معطوف کرد.
وی ادامه داد: آن حضرت با این اقدام، مکتبی را پی‌ریزی کرد که بزرگ‌ترین مکتب علمی جهان شد. به گفته ربانی، امام صادق(علیه‌السلام) که معارف نبوت را از اجداد خود کسب کرده بود، یک دایره‌المعارف اسلامی بود و در فقه، عرفان، و تصوف تبحر کامل داشت.
وی از ششمین امام شیعیان به عنوان محور و مظهر وحدت میان مسلمانان یاد کرد و گفت: مسلمانان امروز بیش از گذشته به وحدت و یک‌پارچگی نیاز دارند و باید از تفرقه پرهیز کنند، زیرا پیرو ائمه اطهار هستند.
هم‌چنین آیت‌الله محمدعلی تسخیری دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی با قدردانی از برگزار‌کنندگان این همایش گفت: باید خدا را شاکر بود که امت از چنین بزرگانی تکریم می‌کنند.
وی با تأکید بر این‌که باید روحیه انقلابی اهل بیت و بزرگان دین را خوب شناخت، تصریح کرد: امام جعفر صادق(علیه‌السلام) رهبر وحدت اسلامی بود و چهار هزار شاگرد، عاشق حضور در کلاس‌های درس آن بزرگوار بودند. وی اظهار داشت: امام در آن فضای انحراف و جعل احادیث، امت را هدایت کرد و کشتی امت اسلامی را به سلامت به مقصد رساند.
آیت‌الله تسخیری ادامه داد: عده‌ای حتی در زمان آن حضرت احادیث را جعل می‌کردند و امام برای مقابله با این مسئله، فرمودند که احادیث ما را با قرآن مطابقت دهید.
هم‌چنین در ادامه این نشست، آیت‌الله محمد آصف محسنی از آکادمی علوم افغانستان طی سخنانی با اشاره به شخصیت علمی امام صادق(علیه‌السلام) اظهار داشت: امام در سن یازده سالگی به حرکت وضعی زمین اشاره کرد که به نظر می‌رسد این مسئله را از قرآن و یا از زبان امام علی(علیه‌السلام) از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) استنباط کرده باشد.
وی مشکل امروز جامعه اسلامی را دوری مردم از قرآن دانست و اظهار داشت: این مسئله باعث گردید تا میزان خشنوت در افغانستان به‌رغم حضور نیروهای خارجی نسبت به هشت سال قبل بیشتر شود.
وی افزود: امام صادق (علیه‌السلام) نشانه وحدت میان مسلمانان است و باید او را الگوی خود قرار دهیم، زیرا دشمنان سعی می‌کنند میان مسلمانان تفرقه ایجاد نموده و اسلام را در معرض تهاجم مستقیم فرهنگی خود قرار دهند.
از میان 65 مقاله رسیده به دبیرخانه این گردهمایی، 25 مقاله ارائه گردید و بقیه آثار در کتابی چاپ و منتشر خواهد شد.
این همایش به همت مرکز آکادمی علوم افغانستان، با همکاری ایران، مؤسسه خاتم‌النبیین کابل و بنیاد پیامبر اعظم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) این شهر برگزار گردید.

• گزارش همایش اسلام هراسی پس از یازده سپتامبر: علل، روند و راه‌حل‌ها
  

هدف این همایش که در روزهای 14 و 15 مهرماه 1388 برگزار شد توجه محافل علمی، آموزشی، فرهنگی، رسان‌های و سیاست‌گذاری به ابعاد پدیده اسلام‌هراسی در جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشور خط مقدم روند بیداری اسلامی عنوان گردیده است. برگزارکنندگان این همایش عبارت بودند از: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان آیسسکو، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، دانشکده روابط بین‌الملل وزرات امور خارجه و مؤسسه مطالعات ابن سینا.
به گزارش سایت دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه و سایت تقریب، طی دو روز برگزاری همایش، پیام دکتر عبدالعزیز عثمان التویجری مدیر کل آیسسکو نیز قرائت گردید و در شش جلسه جداگانه بیش از بیست تن از اندیشمندان و فرهیختگان با تخصص‌‌های مختلف علوم سیاسی، روابط بین‌الملل، روانشناسی، ارتباطات، تاریخ، فلسفه، علوم اسلامی و حقوق بین‌الملل از نه کشور جمهوری اسلامی ایران، لبنان، بوسنی و هرزگویین، کرواسی، انگستان، نیوزیلند، کانادا و آمریکا، از زوایای مختلف ابعاد موضوع اسلام‌هراسی را بررسی نمودند. هم‌چنین در همین مدت، نظریات و پرسش‌‌های خوبی درباره موضوعات مطرح شده، از سوی حضار مطرح شد.
برخی از مسائل مطرح شده در طی دو روز برگزاری این همایش عبارت است از:

1. در طول تاریخ ارتباط مستقیم بین روند گسترش اسلام و اقدامات اسلام‌ستیزانه و اسلام‌هراسانه وجود داشته است. هرگاه روند گسترش اسلام به ویژه در سرزمین‌‌های غرب شدت گرفته است، در واکنش به آن، تلاش‌ها برای مخدوش کردن چهره اسلام و مسلمانان نیز تشدید شده است؛
2. انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی(رحمة‌الله) احیای اسلامی و بیداری اسلامی در سراسر جهان را در پی داشت که تشدید خصومت‌ها با این انقلاب به عنوان موتور محرک اسلام‌گرایی و معنویت‌گرایی از سوی کشور‌های غربی نشانه مهمی از حقانیت این انقلاب محسوب می‌شود؛
3. بررسی اندیشمندان نشان داد که موضع اسلام‌هراسی در سطوح مختلف فکری، فرهنگی، سیاسی، و رسان‌های مطرح است و از این جهت نیازمند شناخت دقیق هر یک از این ابعاد و ارتباط آنها از جهات مختلف می‌باشد؛
4. در دوران جدید، غرب که با روند جدیدی از گسترش اسلام و روی آوردن مردم غرب به اسلام و معنویت و دین‌گرایی روبه‌رو شد تلاش نمود تا از بهانه‌های مختلف برای مخدوش کردن این روند و مشوه جلوه دادن چهره اسلام و مسلمانان استفاده کند که رویداد یازده سپتامبر در همین راستا ارزیابی می‌شود؛
5. رسانه‌‌های غربی و به ویژه صهیونیستی، از جمله رسانه‌‌های مکتوب هم‌چون کتاب، روزنامه، نشریات و رسانه‌‌های صوتی و تصویری هم‌چون شبکه‌‌های رادیویی و تلویزیونی و فیلم‌‌های سینمایی و نیز رسانه‌‌های مجازی هم‌چون پایگاه‌‌های اینترنتی، نقش عمد‌های در فرایند اسلام‌هراسی غرب و فراهم کردن فضا برای سیاست‌‌های ضد اسلامی ایفا کرده‌است؛
6. نتیجه عملی اسلام‌هراسی غرب برای مسلمانان ساکن در کشور‌های غربی، ایجاد محدودیت‌‌های اجتماعی و برای کشور‌های اسلامی، جنگ و تجاوز خارجی بوده است.

• وهابیت، خطرناک‌ترین بلا برای تفکر اسلامی است
  

رییس مرکز تحقیقات مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی گفت: در دورانی که نیازمند نشان دادن چهر‌های شفاف از اسلام ناب هستیم وهابیون و سلفی‌ها در صدد اسلام‌هراسی و اسلام‌ستیزی هستند.
حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی در گفت‌وگو با مرکز خبر حوزه، با اشاره به سالروز تخریب قبور ائمه بقیع(علیهم‌السلام) اظهار داشت: وهابیت، دارای مبانی و بنیاد‌‌های فکری به شدت متحجر، خرافی و غیرمرتبط با دین است، البته هرچند در لباس دین فعالیت می‌کند ولی در طول تاریخ هیچ گروهی به این اندازه به تخریب دین نپرداخته است.
وی افزود: وهابیت، گرایشی شکل‌یافته بر اساس اندیشه‌‌های خشک، به شدت خشن و به دور از منطق و کاملاً خود‌ساخته است و طبیعی است این گونه افکار در سرزمین حجاز توانست به قدرت زیادی دست یابد.
رییس مرکز تحقیقات مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی ادامه داد: تخریب قبور امامان معصوم(علیهم‌السلام) به دست وهابیون که در طول تاریخ امر بی‌سابق‌های بوده و فقط در زمان متوکل عباسی صورت گرفته بود، این بار در لباسی از فکر، مکتب و مذهب اسلامی به میدان آمد و در اوراق تاریخ ثبت شد.
وی گفت: وهابیت پس از این حادثه، هجوم گسترد‌های را به مکان‌ها، مقدسات و اعتقادات دینی مسلمانان شروع کرد و راه تخریب اسلام از راه تخریب قبور امامان گذشت. حجت‌الاسلام والمسلمین مبلغی بیان داشت: وهابیت امروز در جای جای ملوک اسلامی با ایجاد نگاه‌های غلط میان مسلمین، مقدمات اسلام گریزی را در کشور‌های مختلف اسلامی به وجود آورده که خطرناک‌ترین بلا برای تفکر اسلامی است.
وی عنوان کرد: تخریب قبور امامان که مکانی مقدس و محلی برای کسب فیض الهی است بزرگ‌ترین آسیبی بود که بر بدنه اسلام وارد شد و باعث به وجود آمدن اختلاف و جدایی میان مسلمانان گردیده و ضربه‌‌های هولناکی بر وحدت اسلامی وارد کرد.
معاون پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی به رفتار‌های چندگانه وهابیون اشاره و تصریح کرد: این گونه رفتار‌ها آسیب‌‌های زیادی به پیکره اسلام زده و فرصت‌‌های زیادی را از بزرگان اسلامی گرفته است و رنگ و بوی دین اسلام را در نظر جهانیان متفاوت جلوه داده است.
وی گفت: از آن‌جایی که اهل‌بیت عصمت و طهارت(علیهم‌السلام) در برخی سطوح، نقطه مشترک میان تاریخ شیعه و سنی هستند، اقدام وهابیون در تخریب قبور ائمه، هجوم به نقطه اصلی و مرکزی اسلام و حمله به ستون ثقل امت اسلامی بوده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین مبلغی اظهار داشت: سیاسیون امت اسلامی باید وحدت را به عنوان خط قرمز فعالیت‌‌های خود بپذیرند و دیپلماسی‌ها را در چارچوب اقتدار و تقویت وحدت اسلامی شکل داده و حرکت رو به جلو و به دور از تنش و اختلاف را ادامه دهند.
وی به وظیفه علمای بزرگ امت اسلامی در رویارویی با اقدامات غیر‌منطقی وهابیون اشاره کرد و افزود: بسیاری از علمای اهل سنت در بحث‌ها و موضع‌گیری‌ها، اندیشه‌‌های وهابیت را نفی می‌کنند ولی آن‌چه برای مقابله با این اقدامات باید صورت گیرد بسترسازی جهت آگاهی‌بخشی ضد‌ وهابی در میان امت اسلامی و نیز ایجاد روندی منسجم، متحد و متعامل در راستای آشنایی مسلمانان با آسیب‌‌های رفتاری، فکری و اعتقادی وهابیون است.
استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: امروز وهابیت از اختلاف میان مسلمانان سود می‌برد و هر جا که اختلافی میان مذاهب اسلامی رخ دهد، وهابیت بساط نفاق را در آن‌جا می‌گستراند و اصولاً حیات و سرنوشت وهابیت در اختلاف میان مسلمانان بوده و خمیر‌مایه حرکت وهابی با بروز و اختلاف اسلامی شکل می‌گیرد.
وی گفت: رسانه‌‌های داخلی باید وحدت اسلامی را جدی بگیرند، چون رسانه‌هایی که در مسیر وحدت اسلامی گام بر نمی‌دارند و بر عکس در جهت زیاد کردن شکاف و اختلاف قلم می‌زنند خواسته و ناخواسته در راستای اهداف وهابیون گام می‌نهند.

• نشست بین‌المللی اسلام و گردشگری
  

نشست بین‌المللی اسلام و گردشگری توسط وزارت گردشگری یمن و با مشارکت نخبگان، علما، اندیشمندان و کارشناسان از سراسر جهان اسلام در صنعا پایتخت یمن برگزار شد. به گزارش خبرگزاری تقریب، در این همایش موضوعاتی از قبیل مفهوم گردشگری در اسلام، نقش گردشگری در فرهنگ و اقتصاد و هم‌چنین نقش گردش‌گری در ایجاد فرصت‌های شغلی و مبارزه با فقر و بیکاری بررسی شد.
این نشست از نظر حضور تعداد علما، اندیشمندان اسلامی و افراد دعوت شده در نوع خود کم‌نظیر بود.
«علی محمد مجور» نخست وزیر یمن در این همایش با تأکید بر اهمیت توسعه گردشگری اسلامی گفت: بهبود دیدگاه کشورهای اسلامی در مورد گردشگری و نقش آن در نشان دادن چهره حقیقی اسلام به جهانیان از جمله اهداف برگزاری این همایش است.
وی افزود: اندیشمندان و کارشناسان مسلمان باید برای بهبود چهره اسلام و آموزه‌های اسلامی در جهان تلاش کنند که برگزاری این همایش گامی مؤثر در دست‌یابی به این مهم است.

اهمیت ویژه سفر در اسلام

از آن‌جا که تعالیم حیات‌بخش اسلامی مسلمانان را به دیدن سرزمین‌های مختلف و مراودات فرهنگی تشویق نموده است بستر جغرافیایی مناسب جهان اسلام می‌تواند راهگشای رهافت‌های نوینی در عرصه ارتباطات مسلمانان عالم گردد.
رواج گردشگری بر اساس تسهیل رفت و آمد بین کشورهای اسلامی هدف والایی است و توجه به ویژگی‌های محیطی و جغرافیایی جوامع اسلامی می‌تواند انواع جدیدی از گردشگری را بنیان نهد، که هرچند اکنون در غالب‌های سنتی مورد توجه است اما به صورت سیستماتیک و مدرن می‌تواند مورد توجه کارشناسان قرار گیرد.
دین مبین اسلام هم در قرآن و هم در سنت به طور مکرر به بعد تبادل فرهنگی و تعامل صلح‌آمیز ناشی از سفر اشاره نموده است. در بیش از بیست آیه شریفه قرآن مجید به سیر و سفر با صیغه امر سفارش شده است. نماز مسافر هم مشمول تخفیف قرار گرفته و شکسته است و مسافر از امر واجب روزه نیز معاف شده است.
حضرت علی پیشوای شیعیان اسلام برای گردشگری پنج خاصیت را ذکر فرموده است که از آن جمله می‌توان به افزایش علم و آگاهی گردشگر به سبب دیدار از سرزمین‌های گوناگون و آشنایی با دانشمندان و اندیشمندان مختلف اشاره کرد.

سهم ناچیز جهان اسلام از گردشگری

بررسی‌های انجام گرفته در سال 2000 نشان می‌دهد که صنعت گردشگری با ایجاد درآمدی معادل 476 میلیارد دلار، دوازده درصد اقتصاد جهانی را شامل می‌شده است. در این سال صنعت گردشگری دارای نرخ رشد 4/7 درصدی و تعداد گردشگران 699 میلیون نفر بوده است. بر طبق پیش‌بینی انجام گرفته توسط سازمان گردشگری جهانی، در سال 2020 تعداد گردشگران به 56/1 میلیارد نفر خواهد رسید. متأسفانه سهم جهان اسلام در این میان بسیار ناچیز می‌باشد و از این بابت هم در درون خود و هم در عرصه‌های بین‌المللی زیان‌های فراوان مادی و فرهنگی را متحمل شده است.
از دیگر جنبه‌های مثبت جهانگردی تأکید بر تبادل فرهنگ‌ها و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز بین ملت‌هاست. توریسم ابزاری برای ارائه ارزش‌های فرهنگی، اسلامی و انسانی به جامعه بشریت است. در واقع توریسم بستر مناسبی را برای ارزش‌های انسانی فراهم می‌سازد و در صورتی که کشورهای مسلمان به ویژه جمهوری اسلامی ایران در این زمینه آگاهانه قدم بردارند می‌توانند بخشی از پیامدهای انقلاب اسلامی را به ملت‌های جهان که جویندگان حقایق معنوی و فرهنگی هستند انتقال دهند.

• آیت‌الله تسخیری: مسئله فلسطین، سر وحدت اسلامی
  

آیت‌الله تسخیری گفت: سر وحدت امت اسلامی مسئله فلسطین است.
به گزارش صفحه 20 شماره 11 و12 دو هفته‌نامه بعثت، این استاد حوزه و دانشگاه که در هفتمین همایش بین‌المللی مساجد سخن می‌گفت، افزود: اگر بخواهیم به سمت وحدت حرکت کنیم باید مسئله فلسطین را زنده نگه داریم.
وی با بیان این‌که تلاش غرب بر این است که ما را از مقدساتمان، از جمله مساجد، جدا کند، اضافه کرد: استکبار جهانی این موضوع را در دو محور دنبال می‌کرد که جهان اسلام را وادار کند که یا کل دین را در مساجد خلاصه نماید و یا کل زندگی را از مساجد جدا کند.
وی گفت: برای این منظور بر سکولاریسم تأکید کردند اما به گفته یک نویسنده غربی پنجاه سال کار کردند تا جهان اسلام را از مسجد جدا کنند اما انقلاب اسلامی همه نقشه‌ها را نقش بر آب کرد.
آیت‌الله تسخیری ایجاد تفرقه و عقب‌ماندگی جهان اسلام را از نقشه‌‌های استکبار دانست و افزود: انقلاب اسلامی با داعیه برگرداندن اسلام به کل زندگی و وحدت و پیشرفت اسلام، نقشه‌‌های دشمنان را نقش بر آب کرد.
وی اضافه کرد: غرب خیال می‌کند که مقدسات یک وجود مستقل و ما یک وجود مستقل دیگر هستیم، زیرا معنی مقدسات را نمی‌داند.
آیت‌الله تسخیری با بیان این‌که صهیونیست‌ها برای تغییر فرهنگ مردم فلسطین از هیچ کوششی فروگذار نکردند، تصریح کرد: آنها در این مسیر موفق نشدند، مقاومت اسلامی روز به روز بیشتر می‌شود و فلسطینی‌ها با همه مشکلات، بر مقاومت پافشاری می‌کنند.
وی با اشاره به این‌که روز آتش‌سوزی مسجد‌الاقصی به روز جهانی مساجد نام‌گذاری شده است، افزود: آتش‌سوزی این مسجد سبب شد مسلمانان خشمناک شوند و انتفاضه بزرگی ایجاد شود. آیت‌الله تسخیری اضافه کرد: اگر رهبران سیاسی جهان اسلام از این انتفاضه استفاده می‌کردند، می‌توانستند حرکت بزرگی علیه صهیونیست‌ها به وجود آورند.
وی تصریح کرد: سعی می‌کنیم صدای حق را از طریق اجلاس‌‌های سازمان کنفرانس اسلامی به جهانیان برسانیم.

مأخذ شناسی اندیشه تقریب

الف. آثار منتشر شده توسط مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی

• ثقافة التقریب 2
  

تهران، مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی(جمادی الثانی 1428ق) 152 صفحه.
مجموعه مقالاتی است درباره اوضاع فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جهان اسلام و تقریب بین مذاهب اسلامی. در این نوشتار نخست به وجود دو جبهه فکری و اعتقادی به نام شیعه و اهل سنت اشاره شده و اهداف بزرگ اسلامی جهت نزدیکی هر چه بیشتر این دو طایفه و حل مشکلات جهانی اسلام با رفع اختلافات آنان بررسی شده است. آن‌گاه تفسیری کوتاه از سوره حمد ارائه شده و سخنان و دیدگاه‌های آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران در مورد ولادت پیامبر اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و لزوم اتحاد کشورهای اسلامی در برابر قدرت‌های بزرگ جهانی ذکر گردیده و تنها راه نجات انسان‌ها چنگ زدن به تعالیم انبیا دانسته شده و بر لزوم تلاش ملت‌ها برای سرعت بخشیدن به حرکت تکاملی و نهضت اسلامی در ایران به رهبری امام خمینی و پرچم‌داری این حرکت تکاملی تأکید شده است. در بخش بعدی، طی مقاله‌ای با عنوان «موانع تقریب»، به عوامل خارجی موانع وحدت بین مذاهب اسلامی اشاره شده و مسائلی مانند تکفیر فرقه‌های اسلامی توسط یک‌دیگر و اهانت آنان به مقدسات هم و عدم گفت‌وگوی سازنده بین آنها و اختلاف روش استدلال علمای اسلامی از مهم‌ترین موانع تقریب بین مذاهب اسلامی عنوان شده است. در مقاله بعدی که از امام موسی صدر می‌باشد، کرامت انسان در عمل و اعتقاد و مسئولیت ما در قبال تکریم انسان و انسانیت از منظری جامعه‌شناختی بررسی شده و بر اهمیت جامعه در اسلام و مسئولیت‌های اجتماعی تأکید گردیده است.
«وحدت مسلمانان جهان در رویارویی با مادی‌گرایی جدید «عنوان مقاله بعدی است که در آن بر لزوم ایجاد وحدت بین فرقه‌های مسلمان در قبال حرکت ضد مذهبی و ضد دینی شکل گرفته در غرب تأکید شده است. نگارنده در این مقاله، تمدن غرب را از منظر سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بررسی نموده و فلسفه ماده‌گرایی و رواج اومانیسم در غرب را نقد کرده و مدعی شده است که اگر مسلمانان در قبال این موج دین‌ستیزی در غرب متحد نباشند و تعصبات قومی و دینی را کنار نزنند مرعوب تمدن دنیاگرای غرب خواهند شد. در قسمت‌های بعدی این نوشتار سؤالاتی درباره مشکلات فکری و عقیدتی موجود در جهان اسلام و تفرقه مسلمانان مطرح و پاسخ آنها ذکر شده است. هم‌چنین، در پایان این نوشتار، مباحثی درباره بدعت و ریشه‌های آن، ایجاد امت واحده اسلامی در سایه تبادلات فرهنگی، مذاهب اسلامی و بایسته‌ها و نبایدهای آنها، مکتب فکری شهید صدر، لزوم همکاری فکری و فرهنگی بین امت‌های اسلامی، اصلاحات فرهنگی و معنای آن، هم‌زیستی مسالمت‌آمیز بین اعراب و ایران و برخی دیگر از مباحث درباره وحدت و تقریب بین مذاهب اسلامی ارائه شده است.

• ثقافة التقریب 3
  

تهران، مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی(شعبان 1428ق)، 120 صفحه
مجموعه مقالاتی است درباره تقریب بین مذاهب اسلامی و وحدت و تمدن اسلامی. در این نوشتار ابتدا ضمن بررسی ویژگی‌های یک جامعه زنده و با نشاط اسلامی، به ضرورت کنار گذاشتن افکار تعصبی و تکفیر متقابل فرقه‌های اسلامی جهت نزدیک‌تر شدن آنها به هم اشاره شده و بر لزوم بیداری جهان اسلام جهت رشد تمدنی مسلمانان تأکید گردیده است. سپس تفسیری از سوره حمد و آیات 5 تا 7 این سوره مبارکه ارائه و یپام‌های مهم آن بیان شده است. در ادامه، دیدگاه‌های آیت‌الله سید علی خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران درباره همکاری اقتصادی امت اسلامی جهت رسیدن به رشد اقتصادی مطرح شده و نقش اقتصاد در رسیدن به وحدت تمدنی و فرهنگی کشورهای اسلامی از منظر ایشان بررسی گردیده است. در قسمت بعدی مجله، مقاله‌ای با عنوان «مبانی تقریب بین مذاهب اسلامی و ارزش آن» ارائه شده که در آن راه‌کارهای عملی تقریب از قبیل: تعاون و همکاری مذاهب اسلامی با یک‌دیگر، کنار آمدن با اختلاف فتاوای فقهی شیعه و اهل سنت و تعامل و احترام متقابل در گفت‌وگوهای بین مذاهب بیان گردیده است. در ادامه، بحثی تاریخی درباره شکل‌گیری دارالتقریب بین مذاهب اسلامی در قاهره، و عملکرد آن جهت نزدیکی شیعه و اهل سنت مطرح شده و گزارشی از جلساتی که در این دار التقریب بین متفکران اسلامی از کشورهای مختلف جهت نزدیکی آرای آنان نسبت به هم صورت گرفته ارائه شده است. «اجتهاد در شریعت اسلامی از دیدگاه شیعه و اهل سنت» عنوان مقاله‌ای از محمدحسین آل کاشف‌الغطاء است که در آن روش‌های اجتهادی شیعه و اهل سنت و مبانی اجتهاد فقهی آنان و ویژگی‌های هر یک از آنها بررسی شده است.
در ادامه نوشتار، در مقاله‌ای از آیت‌الله محمد واعظ‌زاده خراسانی، روش وی در مباحث فقهی و عقیدتی مطرح شده و استفاده وی از منابع روایی اهل سنت به پیروی از آیت‌الله بروجردی در کنار اهمیت دادن به روایات وارد شده از سوی اهل‌بیت(علیهم‌السلام) و لزوم جمع بین روایات اهل سنت و شیعه بررسی گردیده است. «ضرورت حرکت تقریب» عنوان مقاله بعدی است که در آن علاج حل مشکلات امروزی جهان اسلام، رسیدن به وحدت فکری و عملی عنوان و اختلاف و تفرقه بزرگ‌ترین عامل عقب‌افتادگی جهان اسلام دانسته شده است. طرح مباحثی در مورد تحریف قرآن و انتساب این قول به شیعه و نقد شبهات وارد شده در این مورد، اقبال لاهوری و تفکرات وی در مورد احیای تفکر دینی، معرفی شخصیت‌ علمی شیخ عبدالمجید سلیم و نقش وی در ترویج تفکرات تقریبی، مباحثی درباره وحدت و تمدن اسلامی و تقریب مذاهب اسلامی از نگاه شهید سید محمدباقر صدر، از دیگر مباحث مهم مندرج در این شماره است.

• ثقافة التقریب 4
  

تهران، مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی(رمضان 1428ق)، 160 صفحه
مجموعه مقالاتی است درباره شخصیت و حیات علمی علامه سید مرتضی عسگری و اقدامات علمی و فرهنگی وی. در این نوشتار که به مناسبت وفات علامه سید مرتضی عسگری تدوین شده است، برخی از افکار، نظریات و آثار وی معرفی و ویژگی‌های شخصیتی و علمی او بیان گردیده است. در ابتدای نوشتار حاضر مختصری از زندگانی و اقدامات فرهنگی و علمی سید مرتضی عسگری بیان شده و سپس به تفسیر آیات اول تا پنجم سوره بقره پرداخته شده است. آن‌گاه دیدگاه‌های آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی، درباره اهل‌بیت(علیهم‌السلام) و محوریت آنان در بحث وحدت مسلمانان و لزوم معرفت و ایمان عمیق به آنان مطرح شده است. در ادامه، مقاله‌ای از شهید استاد مرتضی مطهری درباره مفهوم احیای فکر دینی ارائه شده و در آن نقش اهل‌بیت(علیهم‌السلام) در این احیاء بررسی گردیده است. در قسمت‌های بعدی نوشتار حاضر، دیدگاه‌های علامه سید مرتضی عسگری درباره انقلاب اسلامی و دستاوردهای علمی و دینی آن مطرح شده و پس از آن، رابطه عمیق فکری آیت‌الله سید علی خامنه‌ای و علامه سید مرتضی عسگری به تصویر کشیده شده است. در ادامه، مختصری از زندگانی و تلاش‌های علمی علامه سید مرتضی عسگری و تأسیس مدارس و مراکز علمی دینی توسط وی منعکس شده و تأسیس دانشکده اصول دین در بغداد و نشاط علمی و اجتماعی ایشان و حرکت‌های سیاسی وی تشریح گردیده است.
خلاصه‌ای از کتاب یکصد و پنجاه صحابی و عبدالله بن سبأ و رد مسایل طایفه‌گری و قومیت‌گرایی و تعصبات مذهبی، و توجه ویژه آیت‌الله سید مرتضی عسگری به اصطلاحات علمی و دینی، از مباحث بعدی این نوشتار می‌باشد. تأسیس دانشکده اصول دین در قم و دلایل تأسیس آن توسط علامه سید مرتضی عسگری، انتشار مجله رسالة الاسلام توسط این دانشکده، فهم اجتماعی از نصوص در فقه امام صادق(علیه‌السلام) از دیدگاه شهید سید محمدباقر صدر، علل تشریع صلاه (نماز) در مقاله‌ای از بنت‌الهدی صدر و برخی دیگر از مناسبت‌ها و اخبار مربوط به تقریب بین مذاهب اسلامی از گوشه‌ و کنار جهان، از دیگر مندرجات این شماره می‌باشد.

• ثقافة التقریب 5
  

تهران، مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی(شوال 1428ق)، 128 صفحه
مجموعه مقالاتی است درباره مسائل مهم جهان اسلام، به‌ویژه مسئله تقریب بین مذاهب اسلامی. در ابتدای این نوشتار، تصویری از اوضاع غم‌بار عراق و کشته شدن مردم این کشور توسط قوای اشغال‌گر غربی ارائه شده و عزت‌بخشی ایران به کشورهای اسلامی جهت ایستادگی در برابر غرب در موضوع هسته‌ای به تصویر کشیده شده است. سپس به تفسیر آیات ششم تا هشتم از سوره بقره پرداخته شده و پیام‌های این آیات بیان گردیده است. در قسمت بعدی نوشتار حاضر، دیدگاه‌های آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی، درباره بایسته‌های فرهنگ‌پژوهی در جهان اسلام و پیشرفت‌های علمی و فرهنگی ایران و رسیدن به استقلال و بی‌نیازی از بیگانگان منعکس شده است. در ادامه، نگاه شیخ محمود شلتوت رئیس جامعه الازهر درباره ویژگی‌های تفسیر مجمع البیان طبرسی و نقش این تفسیر در تقریب بین مذاهب اسلامی بررسی شده است. مقایسه اخلاق مسلمانان با اخلاق یهودیان و مسیحیان و بیان گوشه‌هایی از اعمال ضد اخلاقی در آمریکا در جریان سخنرانی دکتر احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهوری ایران، در دانشگاه کلمبیای آمریکا و برخورد زشت آنان با وی عنوان بحث بعدی است.
در ادامه، طی مقاله‌ای از محمدحسین کاشف‌الغطاء از موارد اختلاف بین شیعه و اهل سنت به‌ویژه در مسئله امامت و خلافت و اختلاف احکام و فتاوای فقهی بحث و تأکید شده است که این قبیل از مسایل اختلافی نه عقلاً و نه شرعاً مجوزی برای قطع روابط شیعه و اهل سنت نیست. «مبانی تقریب بین مذاهب اسلامی و ارزش آنها» عنوان مقاله‌ای از آیت‌الله محمدعلی تسخیری است که در آن راه‌کارهای علمی و اساسی تقریب و موانع آن و مبانی قرآنی تعامل بین مسلمانان و گفت‌وگوی آنان و کاهش اختلاف شیعه و اهل سنت بررسی شده است. مظاهر جامعه زنده از دیدگاه شهید مطهری از مباحث بعدی این مجله است که در آن تحریک، ارتباطات قوی، تکریم شخصیت افراد، و حل کردن نزاع‌های فکری از نشانه‌های یک جامعه ایده‌آل و بانشاط اسلامی عنوان شده است. عرفان و مباحث مهم مطرح در آن، راه‌های گسترش فتنه طایفه‌گری و قومیت‌گرایی و دیدگاه‌های آیت‌الله بروجردی و اقدامات ایشان جهت نزدیکی مذاهب اسلامی شیعه و اهل‌ سنت، فرهنگ‌پژوهان و بحث از روشن‌فکری، معرفی سعدی و ذوق تربیتی وی، مفهوم فرهنگ اسلامی و مضمون آن، قصه نی مولوی در مثنوی و بیان برخی از اخبار تقریب، از دیگر مندرجات این شماره از مجله است.

• ثقافة التقریب 6
  

تهران، مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی (ذی‌قعده 1428ق)، 144 صفحه.
مجموعه مقالاتی است درباره مهم‌ترین مسایل جاری جهان اسلام و مشکلات مسلمانان و لزوم تقریب بین مذاهب اسلامی. در این نوشتار، نخست به بحث درباره مسئله فلسطین و تأخیر حل مشکلات این سرزمین مظلوم به جهت وجود تفرقه بین مسلمانان پرداخته شده و بر لزوم اتحاد کشورهای عربی ـ اسلامی برای حل معضل فلسطین تأکید گردیده است. سپس تفسیری از آیات هشتم تا دوازدهم سوره مبارکه بقره ارائه و پیام‌های این آیات بیان شده است. آن‌گاه دیدگاه‌های آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی، در مورد آزادی و اصالت فرهنگی و مشکل آزادی در کشورهای غربی مطرح و مفهوم آزادی در آموزه‌های اسلامی از منظر ایشان تبیین گردیده است. مفهوم حیات از دیدگاه قرآنی در اندیشه‌های استاد شهید مرتضی مطهری موضوع مقاله بعدی است که در آن تقابل بین مرگ و زندگی در قرآن و مصادیق حیات در قرآن بیان شده است. روش قرآن در گفت‌وگوی بین مذاهب اسلامی و عدم توجه به روش قرآن در نحوه گفت‌وگوی صحیح و ثمربخش، موضوع بحث بعدی این نوشتار است.
در قسمت بعدی این مجله، طی مقاله‌ای با موضوع «مکتب اهل‌بیت»، در مورد تقریب بین مذاهب اسلامی و روش‌های سیاسی، اجتماعی و اخلاقی اهل بیت(علیهم‌السلام) دراین‌باره و هم‌چنین سیره عملی این بزرگواران در نزدیک کردن مذاهب مختلف از دیدگاه شهید سید محمدباقر حکیم بحث شده است. در بخش بعدی این نوشتار، به مصائب و مشکلات مردم عراق در اثر حمله آمریکا به این کشور اشاره شده و بر لزوم تلاش مردم عراق و همسایگان و سایر کشورهای اسلامی برای خارج شدن از این وضع اسفناک تأکید گردیده است. معرفی ابوالاعلی مودودی و شخصیت علمی وی و تفکرات او در مورد جامعه اسلامی و وحدت کشورهای اسلامی از مباحث بعدی این نوشتار است که در آنها دیدگاه‌های ابوالاعلی مودودی در مورد قانون اسلامی و احیای تفکرات جهان‌شمول اسلام و گسترش حکومت اسلامی بررسی شده است. گرامی‌داشت یاد و مقام شهید دکتر فتحی شقاقی از مبارزان فلسطینی و معرفی شخصیت ادبی وی، مقایسه انقلاب اسلامی در ایران و انتفاضه فلسطین، مقاله‌ای از دکتر فتحی شقاقی در مورد اتحاد شیعه و سنی در مقابل اسرائیل، معرفی آثار و تألیفات مولانا جلال‌الدین محمد بلخی و برخی دیگر از مقالات درباره شئون حاکم اسلامی و مسائل فرهنگی جهان اسلام، از مباحث دیگر مندرج در این نوشتار است.

• ثقافة التقریب 7
  

تهران، مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی (ذیحجه 1428ق)، 136 صفحه.
مجموعه مقالاتی است درباره آموزه‌های مختلف اسلامی و تقریب بین مذاهب اسلامی و مسئله حج. در این شماره که به مناسبت موسم حج تدوین شده است، ابتدا به بحث درباره ابعاد وحدت‌بخش حج و اعتقادات مشترک و اعمال مشترک شیعه و سنی درباره حج پرداخته شده است. سپس تفسیر آیات سیزدهم تا هجدهم از سوره مبارکه بقره و پیام‌های این آیات ارائه گردیده و پس از آن، سخنان آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی، و پیام ایشان به کنگره عظیم حج و حجاج بیت‌الله الحرام در حج ذکر شده است. در این سخنان ابعاد عزت‌بخش حج بیان گردیده و عزت مسلمان‌ها در ارتباط گسترده با هم و وحدت آنها دانسته شده است.
در ادامه، مقاله‌ای در معرفی شخصیت علمی سید محسن امین عاملی و روش‌ها و دیدگاه‌های وی در مورد وحدت بین مذاهب مختلف اسلامی ارائه شده است. «هدف از زهد در اسلام» عنوان مقاله‌ای دیگر است که در آن مفهوم و مصادیق زهد در اسلام از منظر استاد شهید مرتضی مطهری بیان شده است. در مقاله بعدی، با عنوان «اهالی فرهنگ و علم اصول فقه»، به ابعاد مختلف علم اصول فقه و اهتمام علمای مسلمان به آن و نقش این علم در معرفت یافتن از زوایای دین پرداخته شده است. در مقاله‌ای دیگر، درباره اختلاف فقهی بین مذاهب مختلف اسلامی بحث شده و اسباب و علل آن تجزیه و تحلیل گردیده و دیدگاه‌ برخی از علمای بزرگ دراین‌باره بیان شده است. به همین مناسبت تقلید از مجتهد و جایگاه ولی‌فقیه برای سر و سامان دادن به اختلاف فتواهای فقهی بررسی شده است. در مقاله بعدی به ضرورت تعامل و تواصل در مباحث عقیدتی بین مذاهب اسلامی اشاره شده و بر دوری از تعصبات مذهبی و لزوم واقع‌گرایی عقیدتی تأکید گردیده و پیشنهادهایی درباره وحدت معرفتی در مسایل اعتقادی ارائه شده است. گفت‌وگوهای داخلی بین ادیان و اولویت آن، بررسی شئون حاکم اسلامی، رویکردی جدید به مسئله تقریب بین مذاهب اسلامی و بررسی شبهاتی درباره روابط جهان عرب با ایران در عصر خلفای عباسی از دیگر مباحث مهم مطرح شده در این نوشتار می‌باشد.

• ثقافة التقریب 8

تهران، مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی(محرم 1429ق)، 120 صفحه. مجموعه مقالاتی است درباره شهید و شهادت و ابعاد حادثه کربلا و نقش آن در وحدت و تقریب بین مذاهب اسلامی. در این شماره از مجله ثقافه‌التقریب که به مناسبت فرا رسیدن محرم 1429ق و سالگرد واقعه عاشورا به نگارش در آمده است، مقالاتی در این خصوص ارائه شده است. در ابتدای مجله، مقاله‌ای درباره نقش امام حسین(علیه‌السلام) در بیدار شدن وجدان امت‌ها به‌ویژه امت‌های اسلامی و ضرورت شناخت پیام حادثه کربلا برای مسلمانان و درس گرفتن از آن و استفاده از آن جهت تقریب بین مذاهب اسلامی ارائه شده و پس از آن تفسیری از آیات نوزدهم تا بیست و یکم سوره مبارکه بقره و پیام‌های این آیات بیان گردیده است. در ادامه، سخنان آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب، درباره نهضت امام حسین(علیه‌السلام) و تبلیغ کردن قضیه عاشورا و وجود سه عنصر مهم عقل و منطق، حماسه و عواطف در حادثه عاشورا بیان شده و ابعاد مختلف تربیتی و سیاسی نهضت حسینی تجزیه و تحلیل گردیده است.
مفهوم نصر و پیروزی با استفاده از پیام‌های عاشورا مضمون مقاله‌ای از سید قطب است که در آن وی مدعی شده است در کربلا ثابت گردیده که گاهی عواطف و احساسات و جوانب اخلاقی مانند محبت، عامل پیروزی یک نهضت مانند نهضت امام حسین(علیه‌السلام) می‌شود و عنصر عقیده و تقویت آن باعث شکست دشمن می‌گردد. در مقاله بعدی با عنوان «شهادت و شهید»، دیدگاه‌های شهید مطهری درباره اهمیت و تأثیر شهید و شهادت بر جامعه اسلامی و منطق شهید و برکات خون شهید و جاودانگی شهید با توجه به واقعه خونبار عاشورا بررسی گردیده است. نقش حضرت زینب(علیها‌السلام) در رساندن پیام کربلا به گوش همه امت‌ها و احیای تمدن اسلامی و نقش آن حضرت در تکمیل رسالت عاشورا و تفسیر کیفیت این رسالت توسط ایشان عنوان بحث بعدی مقاله است که در آن جنبه‌هایی از علم، عقل، شجاعت، عزت‌مداری، و ایمان حضرت زینب(علیها‌السلام) به نمایش گذاشته شده است. نقش تاریخ در شکل‌گیری شخصیت انسان با توجه به نهضت امام حسین(علیه‌السلام)، سالگرد عاشورا، فرصت‌ها و تهدیدها، شناخت تمدن در تاریخ اسلامی، معرفی شخصیت علمی و ادبی سید حمیری و اشعاری درباره کربلا از دیگر موضوعات مورد بحث در این شماره از مجله است.

• ثقافة التقریب 9
  

تهران، مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی(صفر 1429ق)، 120 صفحه.
مجموعه مقالاتی است درباره تقریب بین مذاهب اسلامی و مباحث مرتبط با آن. در این نوشتار ابتدا اوضاع منطقه خاورمیانه و کشورهای اسلامی و فرصت‌ها و تهدیدهای پیش‌روی مسلمانان و ضرورت وحدت همه جانبه آنان بررسی شده است. سپس تفسیر آیات 22 تا 25 از سوره مبارکه بقره و پیام‌های مهم این آیات ارائه گردیده است. در ادامه، سخنانی از آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران، در مورد اصول دعوت و تبلیغ در اسلام بیان و شیوه‌های تبلیغی غرب برای ترویج فرهنگ خویش ارزیابی شده است. در مقاله بعدی تفسیری از امت وسط بودن امت اسلامی و مبانی قرآنی و روایی آن بیان و معنای وسط بودن امت اسلامی و تعادل در رفتار و عقاید و رفع اختلافات و افراط و تفریط‌ها بین مسلمانان از نظر سیاسی و اجتماعی بررسی شده است. شرح مفهوم برخی از اصطلاحات اخلاقی مانند توکل و زهد و تصحیح مفهوم آنها و هشدار درباره برداشت‌های نادرست از مفهوم آنها از دیدگاه شهید مطهری از مباحث بعدی این نوشتار است.
«کرامت انسانی» عنوان مقاله بعدی است که در آن ارتباط بین آزادی و مسئولیت‌های دینی و اجتماعی انسان بیان و معیار کرامت انسان‌ها تقوای الهی عنوان شده است. توصیف کتاب نهج‌البلاغه و ابعاد تربیتی و سایر اوصاف این کتاب جزء مباحث دیگر این نوشتار است که در آن تأکیدهای امام علی(علیه‌السلام) درباره جهاد و کسب فضایل اخلاقی توضیح داده شده است. در مقاله بعدی با عنوان «تقریب بین مذاهب اسلامی و نگاهی جدید به آن»، راه‌کارهای مهم تقریب و وحدت بین فرقه‌های مختلف اسلامی بیان شده و گفت‌وگوی سازنده و همیشگی، پرهیز از تعصب و خشونت و رفع اختلاف‌های عقایدی ضروری دانسته شده است. عناوین و موضوعات برخی دیگر از مقالات این شماره از مجله عبارت است از: فرهنگ پژوهان و بحث تجدید و نوآوری؛ انقلاب امام خمینی(رحمة‌الله) و ابعاد آن؛ تمدن اسلامی؛ اقبال لاهوری و وحدت مسلمانان؛ جنگ تمدن‌ها و ویژگی‌های تمدن اسلامی.

• ثقافة التقریب 10
  

تهران، مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی(صفر 1429ق)، 136 صفحه.
مجموعه مقالاتی است درباره افکار امام خمینی، اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران و مسئله وحدت بین مذاهب اسلامی. در این نوشتار، نخست به تجلیل از مقام و مبارزات شهید عماد مغنیه پرداخته شده و پیام آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی، به سید حسن نصرالله، دبیر کل حزب‌الله لبنان، به مناسبت شهادت عماد مغنیه درج شده است. آن‌گاه تفسیر آیات بیست و ششم تا بیست و نهم از سوره مبارکه بقره و پیام‌های این آیات ذکر و سخنانی از آیت‌الله سید علی خامنه‌ای درباره تبادل فرهنگی بین تمدن‌ها و اصول دعوت از سایر فرهنگ‌‌ها برای گفت‌وگو در اسلام بیان گردیده است. هم‌چنین چگونگی مقابله با تهاجم فرهنگی غرب مطرح و استفاده از ابراز هنر و حفظ وحدت اسلامی راه‌کارهای مهمی برای مقابله با جنگ فرهنگی غرب علیه اسلام عنوان شده است.
«مثلث شاه، آمریکا و اسرائیل در سخنان امام خمینی(رحمة‌الله)» عنوان مقاله بعدی است که در آن اهداف شوم استکبار و صهیونیسم در فلسطین و آلت دست بودن شاه ایران در این مورد منعکس شده و نهضت امام خمینی(رحمة‌الله) در ایران برای برهم زدن این اهداف شوم تجزیه و تحلیل گردیده است. مقاله بعدی به بحث درباره شناخت همیشگی امام خمینی و ابعاد سیاسی و معنوی شخصیت ایشان به ‌ویژه بیداری وی در قضیه فلسطین پرداخته است. در مقاله‌ای دیگر، ماده یازدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران که در آن بر وحدت همه اقوام مسلمان تحت امت واحده اسلامی تأکید شده و وظایف حکومت اسلامی ایران در این مورد مشخص شده است، تفسیر گردیده است. نگارنده در همین مورد به راه‌های ارتباط بین مسلمانان در زمینه‌های فرهنگی و اقتصادی اشاره کرده و تبادل فرهنگی و داشتن ارتباط همه‌جانبه را جزء مسئولیت‌های حاکمان اسلامی و مسلمانان دانسته است.
«وحدت امت اسلامی در سخنان امام خمینی(رحمة‌الله)» عنوان مقاله بعدی است که در آن به دلایل اختلاف بین مسلمانان و نقش منفی حکام اسلامی در این مورد و نیز آثار منفی تفرقه و اختلاف که دشمنان، به‌ویژه آمریکا، آن را دامن می‌زنند پرداخته شده است. اهمیت عمل صالح و مفهوم عمل، محورهای وحدت اسلامی در قرآن و سنت و ابزار وحدت، آثار و برکات وحدت اسلامی از دیدگاه بدیع‌الزمان سعید النورسی، وحدت امت اسلامی از دیدگاه زکی نجیب محمود، وحدت مسلمین از دیدگاه سید جمال‌الدین اسدآبادی، نقش مؤسسات تبلیغاتی و دوستی در تقویت وحدت اسلامی و مقایسه تاریخ اسلام و غرب و آموزه‌های مهم آن از دیگر مباحث مطرح شده در این شماره از مجله می‌باشد.

• الامام البروجردی: آیة الاخلاص (سلسلة روّاد التقریب1)
  

عبدالرحیم اباذری، ترجمه: خلیل زامل العصامی، تحقیق: محمد جاسم الساعدی، تهران، معاونت فرهنگی، مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی، چاپ اول، 1386، 176 صفحه، وزیری. مروری است بر شخصیت علمی و زندگانی آیت‌الله سید حسین طباطبایی بروجردی و نقش وی در ایجاد وحدت اسلامی و نزدیکی مذاهب اسلامی با یک‌دیگر. در این نوشتار، نخست مسائل مختلف زندگانی آیت‌الله بروجردی، از جمله ولادت، نسب و خانواده، دوران تحصیل در حوزه‌های علمیه و هجرت علمی وی از بروجرد به اصفهان بیان گردیده است. رسیدن به درجه اجتهاد و مرجعیت دینی و تلاش‌های علمی وی در حوزه علمیه قم و پرورش طلاب علوم دینی از دیگر مطالبی است که در این نوشتار بررسی شده است. نگارنده در ادامه به مقام و موقعیت علمی آیت‌الله بروجردی پرداخته و نوآوری‌های وی در استنباط احکام شرعی و فقه و روش علمی وی در فقه و اصول فقه و هم‌چنین ابتکارات وی در علم رجال را بررسی نموده و آثار مهم فقهی، اصولی، حدیثی و رجالی ایشان را معرفی کرده است. در بخش دیگری از این نوشتار، نگارنده به بررسی فضایل اخلاقی آیت‌الله بروجردی اشاره نموده و توکل قوی ایشان بر خداوند متعال، تکریم قرآن کریم، محبت به اهل‌بیت(علیهم‌السلام)، اهتمام به امور محرومین، احترام به دیگران، به ویژه طلاب علوم دینی، و سایر سجایای اخلاقی ایشان را برجسته نموده است.
در بخش بعدی کتاب، به تلاش‌های آیت‌الله بروجردی در ایجاد وحدت اسلامی و تقریب بین مذاهب اسلامی و ارتباط وی با علمای برجسته اهل سنت زمان خویش، به ویژه شیخ محمد شلتوت و شیخ عبدالمجید سلیم، اشاره شده است. در ادامه و در بخش پنجم، نگارنده به معرفی برخی از اقدامات فرهنگی اجتماعی آیت‌الله بروجردی، اعم از ایجاد و ساخت مدارس علمیه دینی، مساجد، کتابخانه‌ها و کارهای خیریه و عام‌المنفعه پرداخته و اهتمام ایشان به این امور را تشریع نموده است. در بخش پایانی این نوشتار نیز به سیره سیاسی آیت‌الله بروجردی اشاره شده و موضع‌گیری‌های ایشان در برابر فرقه‌ ضاله بهائیت، حکومت جور زمان خویش، سیاست‌های دینی وی، توجه او به قدس (بیت‌المقدس) و حوادث سیاسی زمان خویش تجزیه و تحلیل شده است.

• الشیخ محمود شلتوت: آیة الشجاعة (سلسلة روّاد التقریب2)
  

علی احمدی، ترجمه: عامر شوهانی، تحقیق: محمد جاسم الساعدی، تهران، معاونت فرهنگی، مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی، چاپ اول، 1386، 144 صفحه، وزیری.
مروری است بر زندگانی و شخصیت شیخ محمود شلتوت، از پیشگامان وحدت اسلامی و تقریب بین مذاهب اسلامی. در این تحقیق سعی شده است با مطالعه زندگی‌نامه و برخی از اقدامات شیخ محمود شلتوت، دیدگاه‌ها و عملکرد وی در مورد نزدیکی علمای شیعه و اهل‌سنت و جلوگیری از تفرقه و دشمنی فرقه‌های اسلامی تجزیه و تحلیل گردد. نگارنده به تولد شیخ محمود شلتوت و دوران تحصیل او و وارد شدن او به جامعة الازهر اشاره نموده و برخی از استادان و شاگردان او را معرفی کرده است. وی در ادامه به دوران ریاست شیخ محمود شلتوت بر دانشگاه الازهر اشاره نموده و نشاط علمی وی در این دوران و برخی از اقدامات وحدت‌بخش او از جمله اقامه عزا در عاشورا را بیان نموده است. در بخش دیگری از این نوشتار به برخی از موضع‌گیری‌های سیاسی شیخ محمود شلتوت، از جمله دیدگاه‌های وی درباره دولت اسرائیل پرداخته شده و در بخش بعدی، برخی از افکار و اقدامات شیخ محمود شلتوت و نقش وی در وحدت بخشی فرقه‌های اسلامی و دور کردن تعصب فرقه‌ای از مسلمانان بررسی گردیده است.
نویسنده، معرفی عوامل وحدت و محورهای آن، مطرح کردن اختلاف‌نظرهای فقهی و دینی در فضایی سالم، مقابله با استعمار جهت حفظ وحدت اسلامی، ارتباط شیخ محمود شلتوت با علمای شیعه، به ویژه آیت‌الله بروجردی و محمدحسین آل کاشف‌الغطاء، و برخی از فتواهای صادر شده از جانب وی درباره وحدت بین مسلمین را از جمله مهم‌ترین ابتکارات و ابداعات شیخ محمود شلتوت برای تقریب بین مذاهب اسلامی عنوان کرده و تأسیس فقه مقارنه‌ای (تطبیقی) و هم‌چنین رویکردی این‌چنینی در تفسیر شیعه و اهل‌سنت را در ایجاد وحدت مؤثر دانسته است.
برخی افکار شیخ محمود شلتوت، مانند آفت بودن یأس از دیدگاه وی، دیدگاه‌های فقهی وی، اجتهاد از منظر شیخ محمود شلتوت، بررسی عوامل بدعت از منظر وی، دیدگاه‌های شیخ محمود شلتوت درباره فقه شیعه و وهابیت و دیدگاه‌های برخی از علمای مسلمان درباره شیخ محمود از مباحث بخش پایانی این نوشتار می‌باشد.

• الامام کاشف‌الغطاء امام الوحدة والاصلاح (سلسلة روّاد التقریب3)
  

محمدجاسم الساعدی، ¬ تهران، معاونت فرهنگی مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی، چاپ اول، 1386، 240 صفحه، وزیری.
مروری است بر زندگانی و اندیشه‌های اسلامی شیخ محمدحسین آل کاشف‌الغطا و نقش وی در ایجاد تقریب بین مذاهب اسلامی. در این نوشتار، نویسنده ضمن معرفی شخصیت علمی شیخ محمدحسین آل کاشف‌الغطا و معرفی شاگردان و آثار علمی و استادان ایشان، به سیره علمی و فکری وی پرداخته و دیدگاه‌های اصلاحی و سیاسی او را در راستای ایجاد وحدت اسلامی و نزدیک کردن فرقه‌های مختلف اسلامی با یک‌دیگر تجزیه و تحلیل نموده است. در همین خصوص، وی به سفرهای علمی شیخ محمدحسین کاشف‌الغطا و نشاط علمی ایشان اشاره نموده و تسلط وی بر ادبیات، فقه، فلسفه، تفسیر قرآن و سایر علوم اسلامی، مانند کلام اسلامی، را توصیف نموده است. در بخش دیگری از این نوشتار، نویسنده به نامه‌نگاری‌های شیخ محمدحسین آل کاشف‌الغطا به برخی از علما و چهره‌های سیاسی کشورهای اسلامی و غربی اشاره نموده و تلاش‌های وی را در خصوص ایجاد وحدت اسلامی و نزدیک کردن جوامع اسلامی به هم به تصویر کشیده است.
در بخش دیگری از این نوشتار، چند مقاله در مورد شخصیت علمی و سیاسی اجتماعی شیخ محمدحسین آل کاشف‌الغطا ارائه شده است. در این مقالات، چگونگی ایجاد وحدت اسلامی و راه‌های نزدیک شدن مذاهب اسلامی به یک‌دیگر، تلاش شیخ محمدحسین آل کاشف‌الغطا در این مورد و موضع‌گیری‌های وی در ایجاد هم‌دلی بین علمای شیعه و اهل‌سنت و ایجاد نشست‌ها و کنفرانس‌هایی دراین‌باره بررسی شده است. نگارنده، شیخ محمدحسین آل کاشف‌الغطا را انسانی زیرک و فقیهی باهوش و جامع‌الشرایط توصیف کرده که با استفاده از انواع ظرایف علمی و دینی موفق به ایجاد چنین وحدتی بین علما و مذاهب اسلامی شده و از این منظر می‌تواند الگوی خوبی برای علمای فعلی باشد.

• الشیخ محمد عبده: رایة الاصلاح (سلسلة روّاد التقریب4)
  

مهدی احمدی، ترجمه: محمد پور صباغ، تحقیق: محمد جاسم الساعدی، تهران، معاونت فرهنگی مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی، چاپ اول، 1386، 192 صفحه، وزیری.
بررسی شرح احوال و اندیشه‌های شیخ محمد عبده، از پیشگامان تقریب بین مذاهب اسلامی است. در این پژوهش، نخست به بررسی دوران مختلف زندگانی شیخ محمد عبده و معرفی خانواده و محیط زندگانی و عصری که وی در آن می‌زیسته پرداخته شده و سپس اندیشه‌های روشن‌فکرانه اجتماعی و سیاسی وی و اقدامات او در اصلاح نظام فرهنگی و آموزشی جهان اسلام و عرب بررسی گردیده است. نگارنده سپس به بیان نشاط علمی شیخ محمد عبده و معرفی استادان و شاگردان معروف ایشان پرداخته و آثار علمی وی را در زمینه تفسیر، شرح نهج‌البلاغه، علوم اجتماعی و اعتقادی، مباحث تربیتی و سایر رشته‌های علوم اسلامی و تاریخی معرفی نموده است. وی هم‌چنین به سفرهای علمی شیخ محمد عبده و تدریس ایشان در رشته‌های مختلف علوم، به ویژه علوم قرآنی، اشاره نموده است.
در بخش دیگری از این نوشتار، وی به توصیف اوضاع علمی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی عصر شیخ پرداخته و نقش او را در شکل‌گیری نهضت عربی ـ اسلامی علیه استعمار غرب و اصلاح روش‌های تعلیم دینی برجسته نموده است. در همین راستا به انتشار روزنامه و مجله و تألیف و چاپ کتاب‌های روشن‌گرانه سیاسی، اجتماعی و تربیتی و هم‌چنین اصلاحات انجام شده در دانشگاه الازهر مصر و تأسیس نهادهای علمی و خیریه توسط شیخ محمد عبده اشاره نموده است.
در بخش مهمی از این نوشتار، نگارنده به نقش شیخ محمد عبده در تقریب بین مذاهب اسلامی اشاره نموده و اصلاح نظام تعلیم و تربیت و اهداف و تلاش‌های وی در خصوص ایجاد وحدت اسلامی را بررسی نموده است. بیان مسائل دوران پایانی زندگی شیخ محمد عبده و کیفیت وفات وی و معرفی اجمالی میراث فرهنگی به جای مانده از این دانشمند اسلامی، از مباحث پایانی این نوشتار می‌باشد.

• الامام موسی الصدر: ملهم الوحدة (سلسلة روّاد التقریب5)
  

عبدالرحیم اباذری، ترجمه: محمد پورصباغ، تحقیق: محمد جاسم الساعدی، تهران، معاونت فرهنگی مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی، چاپ اول، 1386، 200 صفحه، وزیری.
مروری است بر زندگانی و شخصیت علمی، فرهنگی و سیاسی امام موسی صدر و نقش برجسته وی در ایجاد وحدت اسلامی و نزدیک کردن مذاهب و فرقه‌های مختلف اسلامی. در این پژوهش ضمن بحث درباره ادوار مختلف زندگانی امام موسی صدر، به رشد علمی و تربیت دینی وی در خانواده‌های علمی و دیندار اشاره شده و از نشاط علمی وی و سیره علمی و فرهنگی او در ایجاد مدارس علمیه، هجرت علمی او به نجف، تربیت طلاب و تدریس علوم حوزوی و سایر فعالیت‌های فرهنگی وی بحث شده است. در ادامه، نگارنده به اوضاع جغرافیایی، دینی، فرهنگی و سیاسی کشور لبنان پرداخته و وجود احزاب مختلف سیاسی و تنوع قومیتی در آن را بررسی نموده است. وجود محرومیت‌های فرهنگی، مشکلات اقتصادی، تنوع اعتقادات دینی و استعداد کشور لبنان برای به وجود آمدن بحران‌های سیاسی و نظامی، به ویژه به جهت نزدیکی این کشور با کشور فلسطین، از مباحث مهم بخش دوم این نوشتار است.
در بخش سوم کتاب به بحث درباره خصوصیّات اخلاقی و روش فکری امام موسی صدر پرداخته شده و مردم‌دوستی، تواضع، عبادت، تبلیغ با روش جدید و توجه به مقوله فرهنگ و امور اجتماعی و دینی و ایجاد اصلاحات فرهنگی و اجتماعی در جامعه لبنان از ویژگی‌های وی عنوان شده است. در بخش چهارم این نوشتار، نگارنده به بحث درباره نقش امام موسی صدر در ایجاد وحدت بین ادیان و مذاهب مختلف اسلامی و غیراسلامی در لبنان پرداخته و روش وی را در ایجاد این وحدت و نزدیکی بین مسلمانان و مسیحیان و زندگی مسالمت‌آمیز آنان در کنار هم‌دیگر، بررسی نموده است. انعکاس دیدگاه‌های شخصیت‌هایی مانند امام خمینی، آیت‌الله خامنه‌ای، شهید مطهری، هاشمی رفسنجانی، شهید چمران و برخی از شخصیت‌های عربی مانند سید حسن نصرالله، امیرعبدالله پادشاه عربستان، جمال عبدالناصر رئیس‌جمهور سابق مصر درباره شخصیت علمی و سیاسی امام موسی صدر از مباحث پایانی این نوشتار است.

• سید قطب: آیة الجهاد (سلسلة روّاد التقریب6)
  

علی احمدی، تحقیق: محمد جاسم الساعدی، تهران، معاونت فرهنگی مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی، چاپ اول، 1386، 176 صفحه، وزیری.
بررسی احوال و اندیشه‌های سید قطب، از منادیان تفکر تقریب بین مذاهب اسلامی است. در این نوشتار ابتدا به ادوار مختلف زندگانی سید محمد قطب پرداخته شده و اوصاف فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، محل تولد و وضعیت خانوادگی او بیان شده، آن‌گاه تألیفات محمد قطب و افکار و آرای روشن‌فکرانه وی، به ویژه روحیه استعمارستیزی و مجاهدت‌های او و خانواده‌اش در این راه، به تصویر کشیده است. نگارنده به فراست و نبوغ سید محمد قطب از همان ابتدای طفولیت اشاره نموده و سفرهای متعدد وی به کشورهای اسلامی و شهرهای مصر، به ویژه قاهره، را از نظر علمی پربار توصیف نموده و به معرفی برخی از شاگردان مشهور وی در مصر پرداخته است. در ادامه به سفرهای سید قطب به آمریکا و انگلیس پرداخته و اندوخته‌ها و تجربه‌های علمی وی از این سفرها، به ویژه پی بردن به سیاست‌های استعماری آمریکا و انگلیس و دشمنی آنان با کشورهای عربی و اسلامی، را تجزیه و تحلیل نموده است.
در بخش دیگری از نوشتار، به بحث درباره فعالیت‌های روزنامه‌نگاری و نشر مجله و کتاب توسط سید محمد قطب و انتشار مجلات متعدد با خط فکری خاص توسط وی پرداخته شده است. تأثیرگذاری برخی از شخصیت‌های علمی و سیاسی مانند ابوالعلی مودودی و عباس محمود العقّاد بر سید محمد قطب از مباحث بعدی این نوشتار است. در مهم‌ترین بخش از این نوشتار برخی از افکار سیاسی و اجتماعی سید محمد قطب و فعالیت‌های وی در همراهی با جنبش اخوان‌المسلمین مصر، جهت‌گیری‌های سیاسی وی در برابر سیاست‌های استعماری غرب در ایجاد تفرقه بین مسلمانان جهان و روش او در مقابله با انحرافات فکری در جهان اسلام و ترفندهای روشن‌فکران و مستشرقان در ارائه یک نسخه جدید از اسلام به نام اسلام آمریکایی تجزیه و تحلیل گردیده است. ایجاد وحدت اسلامی در برابر دشمن مشترک مانند صهیونیسم و استعمار غرب در کلام و سیره سیدمحمد قطب و توصیف تلاش‌های گسترده وی دراین‌باره و در نتیجه کشته شدن وی در این راه و ایجاد یک نهضت فکری جدید توسط سید قطب از دیگر مباحث این نوشتار می‌باشد.

• الشیخ محمدجواد مغنیه فقیه مجدد (سلسلة روّاد التقریب7)
  

مهدی احمدی، ترجمه: عبدالحسن نجفی بهبهانی، تحقیق: محمد جاسم الساعدی، تهران، معاونت فرهنگی مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی، چاپ اول، 1386، 176 صفحه، وزیری. مروری است بر زندگانی و شخصیت علمی شیخ محمدجواد مغنیه و نقش وی در ایجاد وحدت اسلامی و نزدیکی مذاهب مختلف اسلامی. در این پژوهش ابتدا به معرفی خاندان شیخ محمدجواد مغنیه و مراحل زندگی و دوران تحصیل او پرداخته شده و سپس نشاط علمی ایشان و هجرت‌های علمی وی به نجف اشرف و قم به تصویر کشیده شده است. در همین راستا نگارنده به معرفی استادان شیخ محمدجواد مغنیه و آثار علمی وی و نیز تلاش‌ها و موقعیت‌های وی در مسند قضاوت و ایجاد اصلاحاتی در محاکم قضایی پرداخته است. در قسمت دیگری از این نوشتار، به تلاش‌های شیخ محمدجواد مغنیه در ایجاد وحدت بین مذاهب اسلامی و سفر وی به مصر اشاره شده و معرفی حقیقت تشیع و محبت اهل‌بیت پیامبر اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در آثار و سخنرانی‌های او از ویژگی‌های ایشان عنوان شده است و در هیمن مورد به معرفی کتابی از وی در کسب تجاربی برای نزدیک کردن افکار شیعه و اهل‌سنت پرداخته شده است.
در بخش بعدی، موضع‌گیری‌های شیخ محمدجواد مغنیه در برابر توطئه‌های کشورهای استعماری به ویژه آمریکا و رژیم صهیونیستی علیه جهان اسلام و تلاش ایشان در زمینه نزدیک کردن افکار علمای شیعه و اهل‌سنت در مقابله با این توطئه‌ها تبیین شده است. در بخش دیگری از این نوشتار، به افکار و آرای دینی شیخ محمدجواد مغنیه پرداخته شده و دیدگاه‌های وی در مورد لزوم تحول و اصلاح فکر دینی و حوزه‌های عملیه شیعه، نظریات وی در مورد امام خمینی(رحمة‌الله) و تبلیغ دین اسلام و حکومت اسلامی بیان گردیده است. در پایان نیز به چگونگی وفات شیخ محمدجواد مغنیه و تشییع وی اشاره شده است.

• الشیخ محمد الغزالی رائد الاصلاح (سلسلة روّاد التقریب 8)
  

عبدالرحیم اباذری، ترجمه: عبدالحسین بهبهانی، تحقیق: محمد جاسم ساعدی، تهران، معاونت فرهنگی مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی، چاپ اول،1386، 216صفحه، وزیری.
پژوهشی است درباره شخصیت علمی و زندگانی شیخ محمد غزالی و فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی وی که از اندیشمندان معاصر اهل سنت به حساب می‌آید. در این پژوهش ضمن بررسی گوشه‌هایی از زندگانی و تلاش‌های علمی شیخ محمد غزالی، به نقش وی و هم‌چنین تفکرات او در مورد وحدت بین شیعه و اهل سنت پرداخته شده است. نگارنده نخست به نشو و نمای علمی شیخ محمد غزالی و معرفی ایشان و شاگردان مبرّز وی پرداخته و او را از مفاخر علمی اهل سنت به شمار آورده است. آن‌گاه به جایگاه علمی شیخ محمد غزالی در فن خطابه و ورود وی به مسایل سیاسی اجتماعی به ویژه حرکت اخوان‌المسلمین مصر اشاره نموده و دستگیری و زندانی شدن‌های متعدد وی به جهت فعالیت‌های سیاسی و در نتیجه، جدا شدن او از جماعت اخوان‌المسلمین را شرح داده است. در ادامه، به برخی از موضع‌گیری‌های شیخ محمد غزالی در زمینه‌های مختلف مانند نقد تساوی زن و مرد در همه جهات، انقلاب اسلامی ایران وحزب بعث و صدام حسین و برخی دیگر از دیدگاه‌های علمی و فرهنگی پرداخته شده است.
در بخش دیگری از کتاب، به برخی از سفرهای شیخ محمد غزالی به کشورهای فلسطین، الجزایر و ایران اشاره شده و دیدگاه‌های وی در مورد صهیونیسم، مسئله قضاوت در اسلام، همدستی آمریکا و اسرائیل در منطقه خاورمیانه، قضیه فلسطین اشغالی، تاریخ الجزایر و اهداف نیل تا فرات صهیونیست‌ها منعکس گردیده است.
در بخش بعدی کتاب، برخی از دیدگاه‌های علمی شیخ محمد غزالی در مورد راه‌کارهای ایجاد وحدت بین مسلمانان و هم‌چنین دلایل تفرقه بین آنان و مسئله قومیت عربی تجزیه و تحلیل شده و آثار منفی اختلاف بین مسلمین و عوامل وحدت‌بخشی بین آنها از نظر ایشان تبیین گردیده است. بخش‌های پایانی کتاب نیز به بررسی برخی از آرای سیاسی و فرهنگی شیخ محمد غزالی، مانند تبعیت از غرب، تهاجم فرهنگی غرب علیه اسلام، اهداف استعمار جهت سلطه برکشورهای اسلامی از راه گسترش فحشا، برخی عقاید شیخ محمد غزالی در مورد خداوند، ضرورت تحول فرهنگی در جهان اسلام، تعامل دین و سیاست در اسلام، نقد وهابیت، آزادی اندیشه، تفکرات غزالی در مورد فلسفه و معرفی برخی از آثار و تألیفات وی اختصاص دارد.

• عبدالرحمن الکواکبی: رجل الکفاح والاصلاح (سلسلة روّاد التقریب9)
  

محمد جاسم الساعدی، تهران، معاونت فرهنگی مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی، چاپ اول، 1387، 296 صفحه، وزیری.
پژوهشی است پیرامون شخصیت علمی و افکار عبدالرحمن کواکبی و نقش فرهنگی وی در تقریب بین مذاهب اسلامی. در این نوشتار ابتدا به مطالبی درباره ولادت عبدالرحمن کواکبی و نسب او و سپس به معرفی خاندان، خانواده و شخصیت وی پرداخته شده و در فصل بعدی با اشاره به گوشه‌هایی از حیات وی، برخی از فعالیت‌‌ها و پست‌های مهم او از جمله تلاش برای انحصار شرکت دخانیات در شهر حلب سوریه، ایجاد پست ریاست کاتبان در دادگاه قضایی حلب، ریاست شهرداری حلب، ریاست غرفه تجارت و مصرف محصولات زراعی، وکالت دادگاه قضایی حلب و ریاست گروه خرید و فروش اراضی دولتی حلب بیان گردیده است. نویسنده سپس به بررسی ابعادی از تفکرات و روابط سیاسی و اجتماعی عبدالرحمن کواکبی با سیاست‌مداران و دولت‌مردان عصر خویش پرداخته و نفوذ سیاسی و اجتماعی وی بر اثر ارتباطات گسترده با رجال سیاسی را منعکس نموده است. در فصل دیگری از کتاب، به برخی از سفرهای علمی وی اشاره شده و تألیفات، مباحثات و رساله‌های نگاشته شده توسط وی معرفی گردیده است. برخی از تألیفات عبدالرحمن عبارت است از: امّ القری، طبایع الاستبداد، صحائف قریش، العظمه الله، الانساب، امراض المسلمین و الادویه الشافیه لها، أحسن ما کان في أسباب العمران، ماذا اصابنا؟ و کیف السلامه؟، تجاره الرقیق و احکامه في الاسلام، الرحله الی زنجبار و الحبشه و أواسط جزیره العرب و الهند و...
نگارنده، عبدالرحمن کواکبی را شخصیتی معرفی می‌کند که همواره دغدغه اصلاح امور مسلمانان را داشته و از اختلاف و تعصبات قومی و مذهبی مسلمانان در رنج بوده است. وی درهمین‌باره برخی از افکار و نظریات اصلاحی او در امور اجتماعی و سیاسی را متذکر شده و برخی از مناقشات و شبهات وارد شده بر افکار و دیدگاه‌های او از جانب برخی متفکران را منعکس نموده است. انقلاب در افکار عبدالرحمن کواکبی، زن از دیدگاه کواکبی، دین و دولت از منظر کواکبی، استبداد از دیدگاه کواکبی، اصلاحات اجتماعی توسط کواکبی، برخی از افتراها علیه کواکبی و بررسی صحت و سقم آنها، موضع‌گیری کواکبی درباره اسلام عثمانی، دیدگاه کواکبی درباره اینکه ائمه از قریش هستند و بررسی دیدگاه‌های کواکبی درباره تقریب بین مذاهب اسلامی از برجسته‌ترین مباحث این بخش از کتاب است. در بخش پایانی کتاب نیز چگونگی وفات عبدالرحمن کواکبی و برخی از دیدگاه‌ها و مراثی در شأن وی بیان شده است.

• محمد بخیت المطیعی الفقیه الاصولی المفتی (سلسلة روّاد التقریب10)
  

محمد الدسوقی، تحقیق: محمد الساعدی، تهران، معاونت فرهنگی مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی، چاپ اول، 1388، 191 صفحه، وزیری.
مروری است بر زندگانی و شخصیت علمی شیخ محمد بخیت المطیعی، از علمای دانشگاه الازهر، و نقش اصلاحی وی در این دانشگاه و وحدت بین مذاهب اسلامی. در این پژوهش، ضمن ارایه گزارش اجمالی از زندگی شیخ محمد بخیت المطیعی، به منزلت علمی وی نزد علمای مصر و گوشه‌هایی از افکار و فتاوای او پرداخته شده است. نگارنده، نخست به اوضاع فرهنگی و اجتماعی عصر شیخ محمد بخیت المطیعی اشاره کرده و نظام تعلیم و تربیت حاکم بر دانشگاه الازهر مصر را در عصر قدیم و جدید با هم مقایسه نموده و ویژگی‌های علمی و نظام آموزشی این دانشگاه را بیان کرده است. در همین راستا وی به مواد درسی دانشگاه الازهر اشاره نموده و با تشریح برخی اصلاحات گسترده علمی و آموزشی در آن، دوران تحصیل شیخ محمد بخیت المطیعی در این دانشگاه و نقش اصلاحی وی در نظام آموزش آن را بررسی نموده است.
در قسمت بعدی این نوشتار، مروری کوتاه بر حیات علمی ایشان صورت گرفته و وفات وی و عکس‌العمل‌ علمای عصر از وفات او منعکس گردیده است. در بخش بعدی کتاب، به جنبه‌های مختلف شخصیت شیخ محمد بخیت المطیعی اشاره شده و تقوا، زهد، عفت، صلابت و جدیّت در راه حق و حقیقت، مشارکت گسترده در حل مشکلات اجتماعی عصر خویش، مبارزه و با ظالمان و ستم‌گران و موضع‌گیری شدید در برابر آنان، مشارکت‌های سیاسی و تلاش‌های گسترده برای جلوگیری از خونریزی طایفه‌ای و تواضع و سخاوت نسبت به مردم از ویژگی‌های بارز او عنوان شده است. در فصل دیگری از این نوشتار، جنبه‌های فرهنگی شخصیّت شیخ محمد بخیت المطیعی بیان شده و منزلت اجتماعی و علمی وی در بین علمای زمان خویش بررسی گردیده است. در همین راستا نگارنده به تنوع فرهنگی شخصیت مطیعی و شخصیت تاریخی و ادبی وی اشاره نموده و او را شخصیتی معرفی نموده که از تعصبات مذهبی به دور بوده و همواره دیگران را از آن برحذر می‌داشته است. در بخش پایانی کتاب نیز برخی فتاوا و تألیفات شیخ محمد بخیت المطیعی معرفی شده است.

• جهانی شدن و جهان اسلام
  

جمعی از نویسندگان، تهران، معاونت فرهنگی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، چاپ اول، 1388، 552 صفحه، وزیری.
برگزاری شانزدهمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی با موضوع«جهان‌شمولی اسلام و جهانی سازی» توسط مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی این فرصت را فراهم ساخت که پژوهش‌گران و اندیشمندان جهان اسلام آرا و دیدگاه‌های خود را در قالب مقالات محققانه عرضه کنند و علاوه بر شناساندن موضوع جهانی شدن در عرصه‌های گوناگون اقتصادی، سیاسی و فرهنگی از یک سو و نمایاندن فرصت‌ها و تهدیدهایی که این پدیده نوظهور به همراه آورده است از سوی دیگر، بر این واقعیت تکیه کنند که دین اسلام قابلیت دارد با این پدیده برخورد فعال نموده و سخن نو به میان آورد و از فرصت جهانی شدن ارتباطات بهره جوید و به رسالت جهان‌شمولی رسول مکرم اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله) جامه عمل بپوشاند که فرمود: «هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى وَ دِینِ الْحَقِّ لِیظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کلِّهِ»
اثر حاضر، گزیده‌ای از مقالات منتخب مجموعه سه جلد فارسی و یک جلد عربی مقالات شانزدهمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی است که به دنبال پایان یافتن شمارگان آن، در پاسخ به درخواست مکرر محققان، توسط مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در پنج فصل کلی: مبانی جهان شمولی اسلام؛ راه‌کارهایی برای جهان اسلام؛ جهانی سازی ـ اقتصاد؛ جهانی سازی ـ سیاسی، حقوقی و روابط بین‌الملل، و جهانی‌سازی ـ فرهنگ و ارتباطات، منتشر گردیده است که عناوین مقالات و اسامی نویسندگان آن عبارت است از: اسلام و جهانی شدن/ دکتر عماد افروغ، جهان‌شمولی و جهانی سازی/ محمد علی تسخیری؛ دین و جهانی شدن: چالش‌ها و فرصت‌ها/ دکتر محسن الویری؛ جهانی شدن و ایران: بایدها و نبایدها / دکتر امیر محمد حاجی یوسفی؛ اتحادیه امت اسلامی/ پروفسور حمید مولانا؛ الگوی جهان‌گردی مسلمانان در عصر جهانی سازی/ دکتر محمد هادی همایون؛ وضعیت انسان مسلمان در جهان معاصر/ دکتر مهدی محسنیان راد؛ فقه و جهانی شدن/ حجت الاسلام والمسلمین احمد مبلغی؛ جهانی شدن، فرهنگ جهانی و تجدید فرهنگ / دکتر حسن‌پور احمدی؛ جهانی شدن؛ چه باید کرد؟... / دکتر الیاس نادران؛ مروری بر وجوه اقتصادی حکومت مهدی(علیه‌السلام)/ دکتر حسن سبحانی؛ درآمدی بر شکل‌گیری بازار مشترک اسلامی... / حسن آقا نظری؛ فرامرزی شدن قلمروهای اجتماعی ـ اقتصادی در عصر... / دکتر احمد شعبانی؛ ابعاد سیاسی جهانی شدن و جهان اسلام/ دکتر ابراهیم برزگر؛ جهانی شدن، ملیت و هویت‌های فروملی در .... / دکتر حمید احمدی؛ ناامنی محدود؛ بررسی تهدیدهای جهانی شدن... / دکتر اصغر افتخاری؛ جهانی شدن و تضعیف حاکمیت ملی در جهان سوم/ دکتر حسین دهشیار؛ جهانی شدن‌ها؛ غربی شدن و اسلامی شدن جهان؛ اسلام هراسی و مدرنیته بزرگ شده/ دکتر سعید رضا عاملی؛ جهانی شدن و مسئولیت‌های فرا ملی دولت اسلامی/ سید صادق حقیقت؛ الگوی هنجاری مطلوب برای رسانه‌های جدید اسلامی/ دکتر حسام الدین آشنا؛ ارتباطات دینی و جهانی شدن: رسانه‌های سنتی و جدید/ دکتر ناصر باهنر.

• في طریق التوحید الالهی
  

محمدعلی تسخیری، تهران، معاونت فرهنگی مجمع جهانی تقریب بین مذاهب اسلامی، چاپ اول، 1388، 304 صفحه، رقعی.
پژوهشی است درباره ابعاد توحید اسلامی و زمینه‌ها و راه‌های رسیدن به آن. در این پژوهش، نخست مباحثی درباره فطرت انسانی و اصل و اساس بودن آن در انسانیت انسان مطرح و نظریه معرفت در قرآن بر اساس عقل و فطرت شرح گردیده و سپس نقش فطرت در رسیدن انسان به معرفتی حقیقی و بازتاب فطرت در تصمیم‌گیری‌های بزرگ انسان‌ها و زندگی آنها بررسی شده است. نگارنده در ادامه، به قدرت تفکر و تعقل انسان اشاره کرده و حالات فطری انسان‌ها و کارکردهای فطرت را تبیین نموده است. در فصل دوم این کتاب، از انواع هدایت و رحمت خداوند به انسان‌ها جهت هدایت آنها بحث شده و انواع هدایت، اعم از هدایت غریزی، هدایت عقلی و هدایت تشریعی و هم‌چنین عوامل انحراف انسان‌ها از جاده هدایت و گرایش آنها به مادیات، اعم از عوامل تاریخی، سیاسی، فهم دینی و سیر و سلوک التقاطی بررسی گردیده است.
نگارنده معتقد است اگر فطرت انسان‌ها آلوده نشود، خود هدایت‌کننده آنهاست و احادیث مختلف و دلایل عقلی و فلسفی متعددی بر این امر گواهی می‌دهد. وی در بخش دیگری از کتاب، به ارتباط بین تکامل و ایمان پرداخته و ایمان به تکامل را موجب ایمان به خداوند متعال دانسته است. مسئله ایمان از دیدگاه قرآن و بررسی ابعاد توحید، عنوان مبحث بعدی کتاب است. نگارنده بر این باور است که تمامی انبیا آمده‌اند تا انسان‌ها را به توحید دعوت کنند. وی با بررسی ادله مهم توحید الهی در قرآن، نقش فطرت انسانی در رسیدن به توحید را بیان کرده و ابعاد توحید، اعم از توحید در وجود، توحید در ذات و صفات، عینیت ذات و صفات، اثبات توحید و ادله فلسفی آن را تجزیه و تحلیل می‌نماید. وی هم‌چنین با بیان ادله تجربی، نقلی، قرآنی و فطری اثبات توحید اوصافی از خداوند متعال، مانند نامحدود بودن، قدرت مطلقه داشتن و علم و حکمت را با ادله عقلی و نقلی بررسی نموده و به برخی از صفات سلبیه مبنی بر عدم محدودیت، عدم ترکیب، عدم تجسیم، عدم احتیاج و عدم رؤیت اشاره می‌کند و به تجزیه و تحلیل عدل خداوند و متعلقات آن مانند بحث از حسن و قبح عقلی مسئله شرور، مشکل عقاب و خلود کفار، مسئله شفاعت، مسئله قضا و قدر، مسئله بداء که ظاهراً با عدل الهی منافات دارند، می‌پردازد و ضمن پاسخ‌گویی به شبهات وارد شده در این خصوص، بعضی از نصوص موجود دراین‌باره را شرح می‌نماید.

ب. سایر آثار منشر شده در زمینه اندیشه تقریب؛

• بررسی اندیشه‌های سیاسی عبدالرحمن کواکبی
  

تقوا، غلامرضا، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق(علیه‌السلام)، دانشکده معارف اسلامی و علوم سیاسی، استاد راهنما: علی اصغر حلبی، استاد مشاور: حمید بهرامی احمدی، رضاقلی نظام مافی، 1372.
هدف این پایان‌نامه، بررسی اندیشه¬های سیاسی عبدالرحمن کواکبی است. تحقیق حاضر با استفاده از روش کتابخانه‌ای انجام یافته و مباحث آن در سه بخش تنظیم شده است: بخش اول، به بررسی تاریخی شرایط حاکم بر سرزمین‌های عرب در روزگار کواکبی اختصاص دارد. در بخش دوم، زندگی‌نامه کواکبی ارائه شده است و در بخش سوم، اندیشه‌های سیاسی کواکبی بر اساس دو کتاب «طبایع الاستبداد و مصارع الاستعباد» و «ام‌القری» نقد و بررسی گردیده است. بر اساس نتایج تحقیق، کواکبی در کتاب نخست خود به نقد حال حاکمان و امرای سرزمین‌های اسلامی می‌پردازد و کتاب دوم خود را به انتقاد از وضع مسلمین اختصاص می‌دهد. وی در کتاب طبایع، دشمن اصلی مردم را استبداد معرفی و از آن به ام الفساد یاد می‌نماید و اساس و پایه استبداد را تقلید و اقتباس‌های کورکورانه مسلمانان از مقامات مسیحی می‌داند. او حکومت خلفای راشدین را نمونه بارز اصول دموکراسی و شورایی معرفی می نماید. کواکبی مالکیت را درحد اعتدال آن مطلوب انسان‌ها ذکر می‌کند و معتقد است همانا ثروت‌های کلان به استبداد منجر شده و اخلاق را تباه و ضایع می‌کند.
از دیگر عقاید سیاسی، احترام به حق بیان و آزادی قلم است. او در تعیین حدود و ثغور اختیارات حاکم سیاسی، به شیوه غربی‌ها قائل به تشکیل پارلمان و به تعبیر خاص خود، مجلس نواب، می‌باشد. کواکبی ترس موهوم در دل‌های مردم را حاصل بسیاری از ادیان می‌داند، که این امر، سبب تمسک جستن حاکمان مستبد به دین گردیده و آن را دستمایه حکمرانی بر مردم قرار می‌دهند. وی استبداد را به حکومت خاصی منحصر نمی‌داند و معتقد است حتی حکومت‌های جمعی نیز در صورتی که خود را از قید بازرسی و حساب‌رسی مردم برهانند، ممکن است به استبداد بینجامد. با این همه، وی در قواعد رفع استبداد و درمان آن به هیچ وجه راه خشونت را جایز نمی‌شمرد. کواکبی در کتاب «ام‌القری» معتقد است عوامل متعددی سبب سستی و فتور در مسلمین می‌گردد که همه آنها ریشه در سیاه‌کاری‌ها و تدلیس مردان در لباس دین و صوفیان غالی دارد که به تحریف دین و آثار آن پرداخته‌اند. نهایت این‌که: وی در هر دوکتاب خود، ریشه اصلی پیدایش و نضج استبداد و دوام آن را در جهل و ناآگاهی توده مردم می‌داند.

• بررسی اندیشه‌های سیاسی شیخ محمد عبده
  

صالحی نجف‌آبادی، ناصر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق(علیه‌السلام)، دانشکده معارف اسلامی و علوم سیاسی، استاد راهنما: علی اصغر حلبی، استاد مشاور: داود باوند، عبدالعلی بیگدلی، 1374. هدف این رساله، بررسی اندیشه‌های سیاسی شیخ محمد عبده به عنوان یک اصلاح‌طلب دینی می‌باشد. تحقیق حاضر با استفاده از روش کتابخانه‌ای انجام یافته و مباحث آن در چهار فصل تنظیم گردیده است: فصل اول، به کلیات تحقیق اختصاص دارد. در فصل دوم، اندیشه‌های دینی ـ فلسفی محمد عبده بررسی شده است. اندیشه‌های اجتماعی شیخ در فصل سوم و اندیشه‌های سیاسی وی در فصل چهارم تجزیه و تحلیل گردیده است. بر اساس نتایج حاصل از تحقیق، شیخ محمدعبده، به عنوان یک تئوریسین و مدرنیست اسلامی، تمام افکار و اندیشه‌های اصلاحی خود را بر محور عقل‌گرایی و اخلاق‌گرایی اسلامی متمرکز کرده بود، از این رو برخی از پژوهش‌گران اهل سنت او را مؤسس نهضت نو معتزله‌گرایی قلمداد کرده‌اند. وی در جهان اسلام، بیشتر به عنوان یک مصلح دینی و اخلاقی مطرح است تا یک مصلح سیاسی. از دیدگاه¬ وی مهم‌ترین دلیل ضعف و انحطاط مسلمین رسوخ کج‌اندیشی‌ها و کج‌فهمی‌ها ¬در مبانی عقلی، دینی و سیاسی آنها است که خرافات و بدعت‌های دینی را به همراه آورده است.
وی در باب سیاست، معتقد بود که خلافت باید از آنِ اعراب باشد و باید در برابر سیاست ترک کردن اعراب و حاکمیت ترکان عثمانی بر کشور مصر مقاومت کرد. به اعتقاد او، اقتدارات حاکم اسلامی، مفتی، مجتهد و امثال آنها خصلتی مدنی دارد نه شرعی و امتیازات آنها از شرع نشأت نمی‌گیرد، بلکه شرع، میزان تکالیف و اقتدارات آنها را معین می‌کند. این امر نه به جهت جدایی دین از سیاست، بلکه برای جلوگیری از استبداد دینی خلیفه، مفتی و امثال آنها می‌باشد و سلطه دینی، به خدا و رسول او اختصاص دارد. بنابراین حکومت اسلامی با تئوکراسی (خداسالاری) متفاوت بوده و حاکم اسلامی در صورت از دست دادن شرایط و ترک وظایف باید امر و نهی و نصیحت شود و در صورت عدم اصلاح، بنابر مقتضای مصالح عامه برکنار شود. هم‌چنین بهترین نوع حکومت ازدیدگاه عبده، مشروطه سلطنتی (دموکراسی پارلمانی) است، مشروط بر این که عامل پیشرفت ملت در جهت اصلاح دینی، اخلاقی و سیاسی آنها گردد و اگر مانع آن بود باید آن حکومت را نادرست و یا دست‌کم زودرس دانست و اگر حکومت استبدادی یا حتی بیگانه به احراز این هدف کمک کند باید آن‌را تحمل کرد.
خلاصه آنکه، عبده قبل از تبعید، در قالب لژ فراماسونری، حزب‌وطنی مصر، مجمع تقریب بین المذاهب، جمعیت عروه در سودان، مطبوعات و امثال آن فعالیت‌های سیاسی داشت و بر روی اصلاح دینی و سیاسی علما و... تاکید می‌کرد و تشکیل امت واحده را جزء اصول و اهداف اسلامی خود قرار داده بود. ولی پس از تبعید و جدا شدن از سید جمال، روشی محافظه‌کارانه و اعتدالی در پیش گرفت و به دلیل وجود سیاست سوء کشورهای اسلامی، سیاست را مترادف با فریب‌کاری، نفاق‌انگیزی و دشمنی با دین و دانش می‌دانست و بیشتر بر روی اصلاح دینی و اخلاقی طبقه عوام و بی‌سواد کشور مصر تأکید می‌نمود و جهان وطنی اسلامی را امری پوچ و غیر ممکن قلمداد می‌کرد.

• الشیخ محمود شلتوت؛ قراءة في تجربة الاصلاح و الوحدة الاسلامیة
  

حسن سلهب، بیروت، مرکز الحضاره لتنمیه الفکر الاسلامی، چاپ اول، 2008م،304 صفحه، رقعی.
بررسی شخصیت و تفکرات شیخ محمود شلتوت، از فعالان تقریب بین مذاهب اسلامی است. در این نوشتار، ابعاد فکری، دینی و علمی شیخ محمود شلتوت بررسی و اقدامات وی در زمینه نزدیک کردن مذاهب اسلامی شیعه و اهل سنت منعکس گردیده است. نگارنده ابتدا به بحث درباره محیط فرهنگی و سیاسی مصر در عصر زندگی شیخ محمود شلتوت پرداخته و سپس اعمال و اقدامات وی در زمینه احیای تفسیر قرآن و عقاید اسلامی و تحصیل و تدریس وی در زمینه‌های علوم دینی و ایجاد اصلاحات گسترده در دانشگاه الازهر مصر را به تصویر کشیده و تلاش‌های وی در نزدیک کردن افکار علمای شیعه و اهل سنّت و تدوین مجله «رسالة الاسلام» و انتشار افکار تقریبی خویش در این مجله را تشریح نموده است. در بخش دیگر کتاب، آرا و موضع‌گیری‌های شیخ محمود شلتوت به‌عنوان رئیس دانشگاه الازهر منعکس گردیده و دیدگاه‌های وی در مورد اجتهاد، وحدت اسلامی، اسلام و علم، اسلام و انسان، حقوق انسان، دین و زندگی، دین و دولت، مسایل سیاسی و اجتماعی اسلام شرح داده شده است.
نگارنده در ضمن بیان افکار و عقاید شیخ محمود شلتوت، شیوه‌های وی برای نزدیکی مذاهب و فرقه‌های اسلامی را نیز بررسی نموده و برخی از فتاوای وی را درباره تقریب، از جمله فتوای او درباره جواز تعبّد بر مذهب شیعه امامیه و عدم کفر آنها و رسمیت بخشیدن به آن، بیان کرده است. نگارنده هم‌چنین به دیدگاه‌های وی درباره محدوده علم و دین، اشتراکات دین و علم، ارتباط بین علم و تربیت دینی، شروط کفر، اصالت اسلام، شروط جنگ، مسلمان و جنگ‌هایی که در عصر کنونی در حال وقوع است، حقوق بشر، حقوق زن، جایگاه عقل در دین و فهم آن، نظام سیاسی و اجتماعی اسلام، استعمار و مسئله قومیت عربی، ابعاد اجتماعی عبادت و امر به معروف و نهی از منکر اشاره نموده و در پایان نیز خلاصه‌ای از زندگی‌نامه او را ذکر کرده است.

• کتابشناسى تفصیلى مذاهب اسلامى
  

محمد رضا ضمیری، قم، مؤسسه آموزشی ـ پژوهشی مذاهب اسلامی، چاپ اول، 1382، 564 صفحه، وزیری. (آشنایی با دیدگاه های مذاهب اسلامی14)

تلاش در جهت شناسایى، گردآورى و ارائه کتاب‌ها و پژوهش‌هاى انجام شده در عرصه مذاهب اسلامى، از گام‌هاى مهم به شمار مى‌آید که مى‌تواند اطلاع رسانى پژوهشى و هدایت تحقیقات در این حوزه را به عنوان دو راه‌کار بنیادین فرا روى پژوهش‌گران قرار دهد. بر پژوهش‌گران در زمینه مذاهب اسلامى پوشیده نیست که بیش از 1400 سال است که اندیشوران اسلامى در علوم مختلف دینى، اعم از فقه، اصول، تفسیر، کلام، تاریخ، حدیث و رجال، پژوهش‌هاى ارزشمند و عمیقی را تقدیم جامعه علمى و اسلامى مسلمانان نموده و براى گسترش معرفت دینى و روش تطبیقى و مقایسه‌اى میان دیدگاه‌هاى مختلف در مذاهب، بسیار تلاش کرده‌اند. طبیعى است که شناخت و احاطه نسبت به دیدگاه‌هاى گوناگون در یک موضوع، در روشن شدن زوایاى پنهان یک اندیشه نقش به سزایى دارد. از این رو، براى پژوهش گران مذاهب اسلامى ضرورى است که با آثار انتشار یافته و مطالب مطرح شده در حوزه مذاهب اسلامى آشنایى پیدا کنند. تا از این رهگذر، راه‌هاى پیموده، میزان موفقیت‌ها و ناکامی‌ها و خلأها و مشکلات را به خوبى بشناسند و راه ناپیموده و پر پیچ‌وخم پیش رو را با گام‌هایى استوار و با استفاده از تجارب پیشینیان بپیمایند.
کتاب حاضر تلاشى است براى شناسایی و تسهیل دست‌یابى به کتاب‌هاى مذاهب اسلامى در عرصه‌هاى مختلف پژوهشى. این کتاب می‌تواند راهنماى مناسبى براى مأخذشناسى مذاهب اسلامى باشد و پیروان مذاهب مختلف را از دستاوردهاى علمى یک‌دیگر مطلع سازد. کتاب حاضر از هفت فصل: فقه، قواعد فقه، کلام، تاریخ اسلام، حدیث و تفسیر تشکیل شده است که در هر فصل مهم‌ترین و ارزشمندترین کتاب‌ها از مذاهب پنج گانه شیعه، حنفى، مالکى، شافعى، حنبلى به تفصیل معرفی گردیده است. روش کار در این مجموعه چنین است که در هرکتابى، عناوین زیر به طور مختصر بررسى شده است: عنوان کتاب، مشخصات مؤلف، زندگی‌نامه و اظهارنظرها، معرفى اجمالى کتاب و وضعیت نشر.

=چکیده مقاله‌ها=

در این بخش از فصلنامه مقالات اندیشه‌ای به زبان عربی و انگلیسی ترجمه شده است.

چکیده مقالات به زبان عربی

• الاقلية المسلمة في افريقيا الوضع الحالي والاقتراحات
  
• آية‌الله محمدعلي التسخيري
  

تناول هذا المقال وضع الاقليات المسلمة في القارة الافريقية، ومتطلباتها والتحديات التي تواجهها، وقد اشار الكاتب الى الخلفيات التاريخية للحركة الاسلامية وادوار ازدهارها وانتشارها عبر قرون متمادية في افريقيا ومن ثم تأسيس حكومة اسلامية في بعض البلدان لاسيما بلدان شمال افريقيا ثم عرج على التحديات المصيرية التي تواجه الاقليات التي منها النفوذ الواسع والمقتدر للمسيحية من خلال بناء مؤسسات تبشيرية لاحصر لها وصرف مبالغ طائلة في هذا السبيل وانشاء مراكز اذاعية وتلفزيونية تبث حملات دعائية مغرضة ضد الاسلام والمسلمين، هذا الى جانب ضعف البرامج التبليغية والتثقيفية وغياب الانسجام وظهور نعرات طائفية مذهبية

الكلمات الدليلية: الاقليات المسلمة، القارة الافريقية، المسيحية، الاختلافات الطائفية والمذهبية، الحركات الصوفية.

• تحديات الوحدة واستراتيجية المواجهة التنقيب في موانع الوحدة والتقريب وسبل ازاحتها
  
• الدكتور محمد عبدو
  

قام الاسلام على دعامتين كلمة التوحيد وتوحيد الكلمة، وقد دعا الى ضرورة الوحدة في محاور خمسة، وهي تشكل هوية المسلمين الجامعة والثابتة: الوحدة في العقيدة والشريعة والامة والحضارة وارض الاسلام،
وفي الوقت نفسه أتاح الاسلام المجال لاختلاف وجهات النظر كي يتم تاسيس نهضة فكرية في المجتمع الاسلامي، وقد قام الكاتب بتنظيم المقال في قسمين: تعرض في القسم الاول الى موانع الوحدة والتقريب التي منها الطائفية والفتن التي يثيرها الكفار بين صفوف المسلمين، وفي القسم الثاني تحدث عن سبل ازاحة الموانع والعراقيل التي تعترض سبيل التقريب والوحدة.

الكلمات الدليلية: اسلام، وحدة، كلمة التوحيد، توحيد الكلمة، الوحدة في العقيدة، الشريعة، الامة، الحضارة وارض الاسلام، عراقيل التقريب والوحدة.

• نشر العدل ومناهضة الظلم في القران الكريم
  
• السيد منذر الحكيم
  

لقد طرح الاسلام نظاما عادلا في السلوك يعتمد على سلسلة اصول اخلاقية جديرة بالانسان ويشكل النظام الاخلاقي الجامع معين لهذا النظام، من هنا طرح اتمام مكارم الاخلاق في النظام السلوكي للاسلام باعتباره هدفا اسمى لبعثة خاتم الانبياء.
وبهذا النحو تتضح العلاقة الوثيقة القائمة بين التكامل الاخلاقي والتكامل السلوكي وعدم انفكاك احدهما عن الاخر كمبدأ لاغبار عليه
وقد اقيم نظام العدل الالهي على اساس نظرية جامعة للعدل، ومن جملة اهداف هذا النظام هداية الانسان الناشد للعدل نحو العدالة ومن ثم تربيته واعداده في مسرح العدل وارشاده الى مجتمع انساني يسوده العدل والتقوى كي يتأصل في وجود الانسان المؤهل للقيام بالقسط والعدل في ربوع العالم كافة وتحقيق الوعد الالهي.

الكلمات الدليلية: العدل، القسط، الحق، الحد، الميزان، الصراط المستقيم، القوام، الوسط، القصد، الظلم، الجور، العوج، البغي، الطغيان.

• ارمجدون والمسيحية المتصهينة
  
• حسين سياح
  

ارمجدون هي المعركة الفاصلة - حسب اعتقاد المسيحية المتصهينة - في اخر الزمان والتي تنشب في مجدو بين قوى المسيح التي تمثل الخير و قوى غير المسيح التي تمثل الشر، ويكون النصر النهائي حليف قوى المسيح وعندئذ يكون اليهود حكام الارض ويكون سائر الامم عبيدا لهم، وباعتقاد الكاتب ان يد الاستعمار قد زورت هذه العقيدة الدينية واظهرت ان العالم باسره سيمتلئ بالفتن والنار، وفي هذا الخضم اذا تقاعس الجمهور عن نصرة دولهم ستعجز الدولة عن الوصول الى‌اهدافها، من هنا ولاجل كسب شعوبهم الى جانبهم والتسلط على العالم فهم مضطرون الى خوض معركة نووية عظمى ذات طابع ديني ويلقون هذه الفكرة في روع المسيحيين واليهود.
ان المسيحية المتصهينة التي تعود الى العبرية هي فرقة منحرفة عن المسيحية تبذل الدعم الى اليهود باعتبارهم شعب الله المختار ومن مكتسباتها قيام الحزب الصهيوني وافتراف المجازر البشعة بهدف اقامة حكومة عالمية لليهود تتسلط على سائر بقاع العالم، واستنادا الى‌ ادعاءاتها فان الالفية الثالثة هي محل وقوع معركة ارمجدون الفاصلة بين قوى‌المسيح وغير المسيح، عندها سوف ينزل المسيح من السماء ويقضي على الدجال ثم ينصب نفسه ملكا ويسود السلام والوئام كافة ربوع المعمورة حقبة طويلة، وتعتقد المسيحية المتصهينة ان قيام اسرائيل يمهد لعودة المسيح، من هنا فان من جملة الاعتقادات الاصلية لهذه الفرقة هي ضرورة عودة اليهود من الشتات الى الارض الموعودة واعادة هيكل سليمان وحملة الكفار (المسلمين والمسيحيين الذين لايعتقدون بعودة المسيح) على اسرائيل وعندئذ يكون الخلاص من هذه المعركة الطاحنة لمن يؤمن بعودة المسيح.

الكلمات الدليلية: الموعود، ارمجدون، المسيحية المتصهينة، الراديكاليين.

• البحث في روايات الفريقين حول الشفاعة
  
• علي اشرف كرمي
  

ان مسألة الشفاعة من جملة المباحث المهمة في التعاليم الاسلامية حتى اختصت بها عدة آيات من القرآن الكريم، كما حازت على مكانة رفيعة في الاحاديث الاسلامية اذ وردت في امهات كتب الفريقين، وقد ورد فيها ان حق الشفاعة يوكل الى جماعة او فرد او قوم.
وقام الكاتب في هذا البحث بسرد الروايات المشتركة والخاصة بين الفريقين حول الشفاعة، بهدف الوقوف على شروط نيل الشفاعة، واستعراض كبار علماء الفريقين في هذا الشأن.

الكلمات الدليلية: اهل السنة، الشيعة، شفاعة، رواية، رسول الله(صلی‌الله‌علیه‌وآله)، وهابية.

• فكرة التقريب وأمن العالم الاسلامي مع التاكيد على أفكار الامام الخميني(رحمة‌الله)
• حكيمة عزيز اللهي
  

ان ما كان يحدث في بعض البلدان الاسلامية من حروب طاحنة وقتل ودمار، مرده الغرب الذي كان يقوم باذكائها بين حين واخر انطلاقا من فكرة فرق تسد، كل هذا ادى الى اتساع الهوة بين البلدان الاسلامية وعدم استتباب الأمن فيها، ومع انتصار الثورة الاسلامية المباركة في ايران دعا الامام الخميني المسلمين الى الوحدة واحياء فكرة التقريب، بهدف الحد من الازمات التي يعانيها العالم الاسلامي وتوفير الامن.
والسؤال المطروح كيف يمكن زيادة ضريب الامن في البلدان الاسلامية من خلال التقريب مع الاخذ بنظر الاعتبار توجيهات الامام الخميني التي أنعشت فكرة التقريب، وللاجابة عن هذا السؤال نحن بحاجة الى نموذج، وهذا النموذج هو نظرية اميتاي اتزيوني التي تذهب الى ضرورة اجتياز اربع مراحل من أجل تحقيق الوحدة الاولى: الحالة السائدة قبل الوحدة، الثانية: القوى الفاعلة في حقل الوحدة وهاتين المرحلتين تنظران الى العوامل الكفيلة بتحقيق التقريب، الثالثة: عملية الوحدة، الرابعة: انشغال النظام بامور وجد من أجلها، وبعبارة اخرى: الوحدة بما هي وحدة ليست غاية.
لذلك ومع اخذ ذلك النموذج بنظر الاعتبار في هذا البحث سوف نتناول عوامل التقريب، والحقول التي ينبغي ان يتحقق فيها التقريب وأهدافه، ورغم انه ذكرت للتقريب اهداف مختلفة، ولكن الهدف الذاتي له هو توفير الامن، ذلك انه في ظل الامن تتحقق سائر اهداف التقريب التي منها التعالي الروحي والاخلاقي، ومع تقويض اسس الامن سوف يتعذر نيل التعالي الروحي، ولايتلخص استتباب الأمن في البلدان الاسلامية وتعزيز قدراتها - من منظار الامام الخميني - بتعزيز الجانب الدفاعي والعسكري فحسب، بل ثمة شبكة معقدة من العلاقات الذاتية والموضوعية تساهم في تحسين الوضع الحالي، لذلك فان تعزيز هذه القدرات رهن بعوامل مختلفة، منها الاستقرار على كافة الاصعدة، و الوحدة الناشئة من التقريب التي تلعب دورا متميزا في هذا المجال وعليه يمكن القول ان التقريب يتم من خلال تضييق فجوات الخلاف بين العالم الاسلامي، الامر الذي يؤدي الى تعزيز قدرات المسلمين ورفع المستوى الامني على الصعيد الروحي والفردي والثقافي والسياسي والاجتماعي والاقتصادي والعسكري.

الكلمات الدليلية: التقريب، الأمن، العالم الاسلامي.

• الشيخ محمد بخيت مطيعي من روّاد التقريب
  
• ع. ر. اميردهي

انضم الشيخ محمد بخیت مطيعي (1271 – 1354 هـ) الذي يعتبر من رواد التقريب الى صفوف جامعة الازهر بعد ان اجتاز الابتدائية وحفظ القران وتلقى هناك مختلف الدروس الاسلامية، ولما شغف بالقضاء اقبل على مطالعة الفقه الحنفي وبعد تخرجه من الجامعة عين قاضيا في مدن عديدة ثم تولى ارفع مقام قضائي في مصر، وفي الربع الاخير من عمره تصدى للتدريس والتاليف، واثمرت جهوده عن تخريج العديد من الطلاب وتصنيف الكتب، ويعد فكر الاصلاح والتقريب بين المذاهب الاسلامية وبيان الاراء الفقهية لمختلف المذاهب دون ادنى تعصب من اهم نشاطاته العلمية والثقافية، وقد كشف هذا المقال عن جانب من جهوده في سبيل الوحدة والانسجام والتقريب.

الكلمات الدليلية: الشيخ محمد بخیت المطيعي، الازهر، الجهود الوحدوية، مفتي مصر.

• المغرب نظام ملكي ديني
  
• عزّ الدين رضا نجاد
  

يعود اول قانون اساسي صادر في المغرب الى عام 1962 م، وتم اعادة النظر فيه ست مرات بعد مضي ثلاثة عقود ونصف، والقانون الحالي الذي تم التصويت عليه في سبتمبر عام 1996 م يحتوي على مقدمة و108 اصول، جاء في المقدمة ان المغرب التي تشكل جزءا من المغرب الكبير دولة اسلامية مستقلة والعربية لغتها الرسمية، تلتزم بمواثيق حقوق الانسان والسلام والامن العالمي، وقد كشف هذا المقال النقاب عن القوى الاربعة فيها (الملكية والبرلمانية والقوة التنفيذية والقوة القضائية) الى جانب التعريف الاجمالي بقانون هذا البلد. وتقرير عن الاحزاب الرسمية وكيفية الرقابة على النشاطات الدينية و أفق ومستقبل الحركات الاسلامية في المغرب والسياسة الخارجية، وفي الختام اشار الى العلاقات التي تربط بين المغرب والجمهورية الاسلامية في ايران.

الكلمات الدليلية: المغرب، القانون الاساسي، الملكية، الاحزاب الرسمية، جمعية علماء المغرب، دار الحديث الحسنية، الحركات الاسلامية.

چکیده مقالات به زبان انگلیسی

• Muslim Denomination in Africa Statuesque- Suggestions
  
• By Ayatollah Mohammad Ali Taskhiri
  

Abstract:
The present article analyses the Muslim denominations in Africa, based on their needs, challenges and methods of attending to them. The author, at first explains the historical backgrounds of the development of Islam and the period of its glory and many years of development and the establishment of Islamic government in some African countries particularly in the north of Africa and then deals with various challenges facing Muslims in Africa such as enormous and powerful influence of Christianity in the region through founding countless disseminating institutions, spending large amounts of funds and developing radio and TV stations and their extensive anti-Muslim campaigns. Another challenge is lack of the Muslim disseminating programs, lack of cooperation among them and presence of racial and religious disagreements.

Keywords: Muslim Denominations, Africa, Christianity, Racial and Religious Disagreement, Sufi Movements.

• The challenges against Religious Cohesion and the Method of Confronting and Recognizing the Obstacles to Cohesion and “Proximity” and Solutions for Removing them
  
• By Dr. Mohammad Abdow
  

Abstract:
Islam is founded on two pillars: the word of monotheism and unity of word. Islam necessitates religious cohesion in 5 areas; these areas are like a comprehensive and stable identity for differentiating between the Muslims: unity in beliefs, Islam law, civilization, and the land of Islam. Islam also encourages holding different ideas in order to create an intellectual movement in the Islamic society. The author has divided the paper into two sections: the first section deals with the obstacles to the religious cohesion and unity among the Muslims such as ethnical inclinations to fanaticism, making troubles and causing conflicts by the infidels and the second section argues the methods for overcoming obstacles to religious cohesion and unity.

Keywords: Islam, Unity, word of monotheism, Unity in Beliefs, Islam law, Civilization and the land of Islam, Obstacles to proximity and unity.

• Expanding Justice and Fighting With Oppression According To the Quran
• By Seyyd Monzer Hakim
  

Abstract:
Islam is responsible for presenting a just behavioral system based on proper moral principles for man and a just behavioral system is backed by a comprehensive moral system, thereby perfection of the moral traits through an Islamic moral system is the mission of the prophecy set for the Prophet of Islam. “Inama Ba’ethto Le Otemema Makarem Al-Akhlaq”.
Through this, the relationship between moral perfection and man’s behavior perfection and inseparability between behavior perfection and moral perfection is clarified as a certain principle.
The divine just system, according to a comprehensive theory, is in place since it is based on justice and according to the objectives of this system; the people who have tendency toward justice should be led toward seeking justice and then nurtured in a just environment and put in a humanistic, pious and balanced society and guided toward expansion of justice so that this divine justice is achieved in the merit individuals in extended societies and the world people’s rising toward justice and the God’s promise is reached.

Keywords: Justice, Right, Limit, Balance, Right Path, Stature, Middle, Oppression, Cruelty, Tyranny, Injustice, Rise.

• Armageddon and Zionist Christianity
• By: Hussein Sayyah
  

Abstract:
According to the Zionist Christians, Armageddon is the name of a battle which occurs in a region named “Majdo” in the end of the world and the warriors of Christ and their enemies, being the symbol of right and wrong fight with each other and in the end the warriors of Christ win the battle and ever after the Jews will be the masters of the earth and the others will be their servants. The author holds that the colonizers are playing a religious game based on the religious beliefs and they aim at destroying the whole world with the flames of wars; since if the nations don’t support their governments the government would not be able to achieve its goals. Thereby and in order to get the approval of their nations for dominating the world they have started the huge atomic war under the name of religion and the pretext that it is based on the beliefs of the Christians and Jews.
The Zionist Christianity, returning to Hebraic, is a deviated and faked sect made based on Christianity which supports the Jews as the select nation of God. As for the achievements of this movement are creation of Zionism party, establishment of various crimes for founding the worldwide Jewish government and domination of the Jews all over the world. According to their claim, in the third Millennium of the Armageddon bloody war between the Christ warriors and the anti-Christ fighters, the Jesus descends from the sky to the earth and kills the Dajjal and then starts his kingdom and a long-term peaceful period begins. The interest of Christian-Zionist fundamentalists to Israel and an early start of such a battle which lays the grounds for the Christ’s return arise from this belief. As for other fundamental beliefs of this denomination are returning of the Jewish nation from different parts of the world to the Promised Land, renovating the Solomon Statue, rushing of many of the disbelievers (the Muslims and Christians who don’t believe in the return of Christ) to Israel and the belief that only those are saved who believe in the return of the Christ over the battle filed.

Keywords: Promised, Armageddon, Zionist Christians, Fundamentalism.

• Analyzing the Traditions and the Viewpoints of Shiite and Sunni Scholars regarding Shafa’at(Mediation)
  
• By: Ali Ashraf Karami
  

Abstract:
The question of mediation is one of the outmost important subjects in Islamic teachings; and some Quranic verses are allocated to this topic. Also in Islamic traditions the subject has a special place in a way that there is a mention of relevant traditions in many of the authenticated Shiite and Sunni books and each one has given the right of mediation to some groups, individuals or tribes. The author of this paper is aimed at explaining relevant traditions common among Shiites and Sunnis and those mentioned only in the Shiite sources so that the individuals seeking mediation can acquire the required qualifications and become subject to mediation. This research also indicates the arguments by prominent Sunni and Shiite scholars regarding mediation.

Keywords: Sunni, Shiite, mediation, tradition, the Prophet of Islam, Wabahhism.

• Proximity Reflection and the Security of the Islam World Underlining Imam Khomeini’s Reflection
  
• By: Hakime Aziz-o Lahe
  

Abstract:
In today’s word, various events occur in Islamic countries, ranging from wars, killings and backwardness. The West, with its pattern of “divide and rule”, expands conflicts and wars in Muslim countries. All of these events have made the world of Islam insecure. Imam Khomeini, after the victory of Islamic revolution in Iran, tried to bring Muslims together and revive the cohesion reflection, thereby minimizing the problems of the world of Islam and bringing about security for the Muslim nations.
Drawing on Imam Khomeini’s reflections as the reviver of cohesion reflection, the question is how the security of Muslim countries can be increased through creating cohesion among Muslims.
To answer this question we need a pattern. This pattern is a theory by Amitia Etzioni. He assumes four stages for creation of unity as followings: 1. Pre-unity situation, 2. Derivers of unity. These two stages control the factors creating unity; 3.Process of unity, 4. System involvement with the issues that the system was created for, i.e. unity in itself is not the goal.
Therefore based on this pattern, the present paper argues the factors crating cohesion and the fields requiring cohesion and the objective of religious cohesion. Although there are various definitions given for religious cohesion, the ultimate objective is security, since only through presence of security other objectives of cohesion, such as spiritual and moral developments can be achieved. Unless the spiritual security is in place the spiritual development can not be reached. In order to provide security in Muslim countries, their power should be increased. Power, according to Imam Khomeini, is not merely limited to one aspect such as military power, but it is defined as improving the status of Islam world in a complicated network of national relation and international relation. (Eftekhari, 1380, 45).
Thus, various factors are involved for creation of this power and the unity created through cohesion can result in strengthening these factors. Also security is multi-dimension and thereby it is necessary to provide security in all the dimensions and through the unity created in the field of religious cohesion, the security in these fields can be facilitated. Therefore it can be said the cohesion reflection can increase the power of Muslims through strengthening cohesion and it can help increase their security in spiritual, personal, cultural, political, social, economic and military aspects.

Keywords: Cohesion, Security, Islam World.

• Sheikh Mohammad Bakhit Moti’e Scholar and Author of Issues Regarding Proximity of Islamic Sects
  
• By: A. R. Amirdehi
  

Abstract:
Sheikh Mohammad Najit Moti’e (1271-1354 lunar calendar) after finishing school and memorizing the Holy Quran entered Al-Azhar University and successfully passed the Islamic course units. As he wanted to become a judge, he started Hanafi Jurisprudence subjects and since graduation, he was appointed as the judge in different cities and later he became the Supreme Director of State Judiciary in Egypt. He spent the last decades of his life on teaching and writing and besides instructing students he wrote many books and wrote several papers; however, the most important academic-cultural contribution of his life can be considered the idea of improving the relationship and proximity of Islamic sects, explaining jurisprudential ideas of each Islamic sects and avoiding religious fanaticism. This paper indicates some examples of his attempts toward unity of Islamic sects and religious coherence.

Keywords: Sheikh Mohammad Najit Moti’e, Al-Azhar, Attempts toward creation of unity, Mufti of Egypt

• (A System Based on Kingdom –Religion) 2
  
• By: Ez- Al-Din Reza Nezhad
  

The Morocco’s first Constitution was ratified in December 1962 through holding the referendum and was later revised 6 times within 35 years. The current Constitution, ratified in 13 September, 1996, contains an introduction and 108 clauses. As per the introduction, Morocco is an independent and Islamic country and the official language is Arabic; the country is part of the Large West (Arab Maghreb Union) and tries to fulfill its commitments regarding human rights and maintaining international peace and security.
Presenting a brief introduction of Morocco’s Constitution, this paper indicates the four authorities in the country, namely the kingdom, the parliament, the executive, i.e. government, and the judiciary. It also presents a report about official and legal parties, how the religious activities are supervised, the Islamic movements prospective, foreign policy, and finally the Morocco’s relationship with the Islamic Republic of Iran.

Keywords; Morocco, Morocco’s Constitution, Kingdom, Legal Parties, Scholars Society of Morocco, Dar Al-Hadith Al-Husseiniyah, Islamic Movements.

مطالب مندرج در این مدخل بارگذاری شده از فصلنامه اندیشه تقریب، سال دوم، شماره بیستم، پاییز 1388 می‌باشد.