احمد بن حسین بن عبیدالله مهرانی

نام	احمد بن حسین بن عبیدالله مهرانی
زاده	اواخر سده سوم هجری
درگذشت	381 هجری • مرو
استادان	احمد بن حسین قمی • ابوالحسین زید بن عبدالله بغدادی
شاگردان	شیخ صدوق
آثار	النقض علی ابی‌‏خلف • ترتیب الادله • المكافاه فی المذهب
دین و مذهب	اسلام • تشیع

احمد بن حسین بن عبیدالله مهرانی، (000 – حدود 381ق)ابوالعباس آبی عروضی. ادیب و محدث شیعی. شیخ صدوق(م381ق) در اواخر عمر خویش(حدود 365هجری) به شهر مرو سفر كرده و از او حدیث شنیده است. از نسبت «آبی» پیداست كه وی اصالتاً اهل یكی از آبادی‏‌های یمن به نام «أب» است ولی اینكه وی در كجا به دنیا آمده و محل پرورش او كجا بوده چیزی نمی‌‏دانیم. از آثار او كتاب «ترتیب الادله» است كه در این كتاب، ادله دشمنان شیعه را كه منكر غیبت امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه الشریف بوده‏‌اند، رد نموده است. از دیگر تألیفات او «المكافاه فی المذهب» است.

معرفی اجمالی

احمد بن حسین بن عبیدالله مهرانی، ابوالعباس آبی عروضی. ادیب و محدث شیعی. در اواخر سده سوم هجری چشم به جهان گشود و در حدود 381هجری یا پیش از آن دیده از جهان فرو بست. احتمالاً محل وفات او در مرو بوده است، زیرا «شیخ صدوق»(م381ق) در اواخر عمر خویش(حدود 365هجری) به این شهر سفر كرده و از او حدیث شنیده است و طبعاً صدوق نزد كسی جلوس می‌‏كند كه از او سالخورده ‏تر و دارای وجاهت علمی بیشتر بوده باشد. نیاكان او از «قبیله أزد» بزرگ‏ترین قبیله عرب هستند كه به شش شاخه اصلی تقسیم شدند و سپس انشعابات فراوانی در یمن، شام، مصر، عراق و سایر ممالك اسلامی پیدا كردند. از نسبت «آبی» پیداست كه وی اصالتاً اهل یكی از آبادی‏‌های یمن به نام «أب» است ولی اینكه وی در كجا به دنیا آمده و محل پرورش او كجا بوده چیزی نمی‌‏دانیم. این اندازه روشن است كه بعضی از هم‏روزگارانش كه با وی اشتراك اسمی و نسبت خویشاوندی دارد، در نیشابور اقامت داشته است. بر همین اساس بعضی از صاحب نظران احتمال اتحاد وی با «ابوبكر احمد بن حسین مهرانی نیشابوری»(م386ق) را كه عالمی برجسته و مستجاب‌‏الدعوه بود، بعید ندانسته‌‏اند. همچنین احادیثی كه «شیخ صدوق» در «مرو» از او شنیده است گواه آن است كه وی از مسیر نیشابور به مرو رفته است. چنان‌كه قبل از رفتن به نیشابور مدتی در قم اقامت داشته و بخشی از حیات علمی خود را در این شهر به سر آورده است. وی در قم نزد «احمد بن حسین قمی» حدیث شنیده است و احتمالاً كتاب النقض علی ابی‏‌خلف را كه در رد آراء ابی خلف اشعری قمی(م300ق) نوشته شده، در همین ایام به رشته تحریر در آورده است. شاید بتوان گفت كه وی پیش از اقامت در قم، در نخستین سفر خویش به بغداد آمد و در آنجا بخش عمده‌‏ای از تحصیلات خود در علوم حدیث، ادبیات و شعر را سپری كرده است زیرا وی از «ابوالحسین زید بن عبدالله بغدادی» روایت دارد. از اساتید و شاگردان او افزون بر آنچه گفته شد، چیزی در منابع ذكر نشده است.

استادان

احمد بن حسین قمی و ابوالحسین زید بن عبدالله بغدادی از استادان سرشناس وی بودند.

شاگردان

شیخ صدوق اواخر عمر خویش(حدود 365هجری) به شهر مرو سفر كرده و از او حدیث شنیده است.

آثار

از آثار او كتاب ترتیب الادله است كه در این كتاب، ادله دشمنان شیعه را كه منكر غیبت امام دوازدهم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بوده‏‌اند، رد نموده است. از دیگر تألیفات او المكافاه فی المذهب است.

منابع

1. امل الآمل، ج2ص12 شماره 23؛
2. الانساب، سمعانی، ج5ص412 ذیل مهرانی؛
3. تنقیح المقال(حجری)، ج1ص58 شماره 340؛
4. كمال الدین و تمام النعمه، ترجمه منصور پهلوان، ج2ص160 باب42 حدیث15، و ص226 باب43 حدیث26؛
5. معالم العلماء، ص60 شماره 113؛
6. معانی الاخبار، ص40؛ معجم رجال الحدیث، ج2ص104 شماره 525.