اردن

اردن کشوری است با مساحت 89206 کیلومتر مربع واقع در جنوب غربی آسیا در خاورمیانه که از شمال به سوریه، از شمال شرقی به عراق، و از شرق و جنوب به عربستان سعودی و از غرب به فلسطین اشغالی محدود می‌شود. نام رسمی این کشور، پادشاهی اردن هاشمی (المملکة الاردنیة الهاشمیة) است. صفت «هاشمی» از آنرو به نام کشور افزوده شده که نخستین حکومت رسمی این کشور توسط خاندان هاشمی برپا شد. پایتخت آن «اَمّان» و جمعیت آن در سال 2020 میلادی در حدود 10 میلیون و 350 هزار نفر بوده است. دین رسمی این کشور اسلام است که اکثریت آنان را اهل سنت تشکیل می‌دهند. زبان و خط رسمی آنان عربی است. حکومت در اردن از نوع پادشاهی موروثی و مشروطه ‌است و قانون اساسی آن در ۸ ژانویه ۱۹۵۲ به تصویب رسیده‌ است. به لحاظ حقوقی بر مبنای اسلام و مطابق با قوانین فرانسه اداره می‌شود.

نقش پادشاهان از ابتدا تا کنون

پس از استقلال اردن از بریتانیا، شاه عبدالله اول بر این کشور حکمرانی میکرد. پس از ترور شاه عبدالله اول در سال 1951 در اورشلیم پسرش طلال ابن عبدالله برای دوره ای کوتاه پادشاه شد. بزرگترین موفقیت شاه طلال تصویب قانون اساسی اردن بود. وي در سال 1952 به دلیل بیماری اسکیزوفرنی از سلطنت برکنار شد. در آن زمان پسرش حسین برای پادشاه شدن بسیار جوان بود و بنابر این یک کمیته ویژه اردن را اداره میکرد.

پس از اینکه حسین به سن 18 سالگی رسید از سال 1953 تا 1999 بر اردن حکومت کرد و در این مدت بر بسیاري از چالشهاي سلطنتش از جمله جلب وفاداري ارتش و تبدیل شدن به نماد وحدت و ثبات هم براي بادیه نشینان و هم برای جوامع فلسطینی اردن، فائق آمد. در سال 1991 شاه حسین به حکومت نظامی پایان داد و در سال 1992 به قانونی سازی تأسیس احزاب سیاسی اقدام کرد. در سالهاي 1989 و 1993 انتخابات پارلمانی آزاد در اردن برگزار شد. ایجاد تغییرات بحث برانگیز در قانون انتخابات باعث شد اسلام گرایان انتخابات سال 1997 را تحریم کنند. ملک عبدالله دوم پس از فوت پدرش در فوریه 1999 جانشین وي شد. عبدالله به سرعت به تایید مجدد پیمان صلح اردن با اسرائیل و تقویت روابط اردن باایالات متحده آمریکا پرداخت.

عبدالله دراولین سال حکومتش ایجاد اصلاحات اقتصادی را در دستور کار خود قرار داد. تداوم مشکلات ساختاري اقتصاد اردن، جمعیت روبه رشد و بازتر شدن فضاي سیاسی، باعث شده است احزاب سیاسی مختلفی در این کشور تشکیل شوند. پارلمان اردن که به سمت استقلال بیشتر پیش میرود، به تحقیق و تفحص در مورد فساد مالی چندین تن از مقامات حکومتی پرداخته و به کانونی تبدیل شده است که در آن دیدگاههای مختلف سیاسی از جمله دیدگاههای سیاسی اسلامگرایان به صراحت بیان میشود. در عین حال که شاه عبدالله همچنان قدرت مطلقه را در اردن در اختیار دارد، پارلمان نیز در این کشور نقش مهمی ایفا میکند.

پیشینه

سرزمین اردن کنونی را بخشی از گهواره تمدن بشریت دانسته‌اند. پیشینه اردن به هزاره‌های قبل از میلاد مسیح بازمی‌گردد. گفته شده اقوامی از بنی اسرائیل که از مصر کوچ کرده بودند نخستین قومی بوده‌اند که پیش از میلاد در این سرزمین سکنی گزیده‌اند. حکومت این قوم از بنی اسرائیل در سال 615 پیش از میلاد به دست کلدانیان از میان رفت. اردن در سال 549 ق. م به دست کوروش پادشاه هخامنشی افتاد. حکومت هخامنشیان تا سال 333 ق. م که مصادف با حمله اسکندر مقدونی به ایران بود، ادامه داشت. در سال 301 ق. م اردن به دست جانشینان اسکندر در مصر افتاد. حکومت یونانیان و رومیان بر سرزمین اردن تقریبا تا زمان ظهور اسلام ادامه داشت. در سال 15 ق اردن به دست مسلمانان فتح شد و تا قرن دهم قمری میان حکومت‌های مختلف دست به دست می‌گشت تا اینکه در سال 922 ق به دست ترکان عثمانی افتاد. پس از فروپاشی امپراطوری عثمانی در سال 1338 ق مطابق با 1920 میلادی، سرزمین اردن تحت سلطه انگلستان درآمد و نهایتاً در سال 1946 میلادی به کشوری مستقل با حکومت پادشاهی بدل شد. هم اکنون ملک عبدالله دوم پادشاه کشور اردن است.

دین رسمی

بیش از 90 درصد مردم اردن دین اسلام را پذیرفته‌اند. بیشتر این مسلمانان شافعی مذهب بوده و کمتر از 2 درصد آنان نیز شیعه می‌باشند. قریب به ۶ درصد جمعیت اردن را مسیحیان تشکیل می‌دهند که اغلب آنان متعلق به کلیسای ارتدوکس یونانی (مشهور به ارتدوکس شرقی) هستند. از دیگر فرق مذهبی رایج در اردن می‌توان به دروزیان نیز اشاره کرد.

پراکندگی جمعیتی

حدود ۵ تا ۷ درصد جمعیت اردن، اعراب بدوی و 10 درصد آنان مهاجران فلسطینی هستند که پس از جنگ اعراب و اسرائیل در (۱۹۴۸ و۱۹۶۷) تابعیت این کشور را پذیرفته‌اند. 5 درصد جمعیت اردن را اقلیت‌های نژادی مانند سوری‌ها، چچنی‌ها، قفقازی‌ها، آشوری‌ها، ارمنی‌ها و اکراد تشکیل می‌دهند. اما جمعیت عمده این کشور را اردنی‌های ساکن سواحل شرقی تشکیل می‌دهند.

اقتصاد

اردن، به لحاظ اقتصادی ضعیف و با مشکلاتی همچون کمبود منابع آب، نفت و دیگر منابع معدنی و اتکای شدید به کمک‌های خارجی مواجه است. مرکز صنعتی اردن، امان پایتخت آن است. رشد اقتصادی این کشور بیشتر مدیون صادرات محصولات تولیدی سبک است که عمدتاً عبارتند از منسوجات و پوشاک بعلاوه مواد معدنی فسفات و پتاس که از منطقه بحرالمیت استخراج می‌شوند. با توجه به اینکه اردن از واردکنندگان نفت خام به‌شمار می‌رود، مهم‌ترین مشکل اقتصادی این کشور را می‌توان کسری بودجه سالیانه آن دانست. این نکته را نیز باید افزود که اقتصاد اردن به دلیل نیاز به کمک‌های خارجی در قالب وام یا کمک‌های بلاعوض تأثیرپذیری محسوسی از اقتصاد کشورهای منطقه و فرامنطقه‌ای دارد.