سوره انبياء
| نام | سوره انبیاء |
|---|---|
| شماره سوره | ۲۱ |
| ترتیب نزول | ۷۳ |
| جزء | ۱۷ |
| مکی/مدنی | مکی |
| تعداد آیات | ۱۱۲ |
| تعداد کلمات | ۱۱۷۷ |
| تعداد حروف | ۵۰۹۳ |
سوره انبیاءاز سوره‌های مکی قرآن است. نام‌گذاری این سوره به نام انبیاء به دلیل وجود نام شانزده پیامبر در آن است. از موضوعات اساسی سوره انبیاء توحید، نبوت، معاد و غفلت‌زدایی از مردم است. آیات ۸۷ و ۸۸ این سوره که به آیه نماز غفیله یا ذکر یونسیه معروف است و آیه ۱۰۵ که بر ارث بردن زمین توسط صالحان اشاره دارد، از آیات مشهور این سوره است.
أنبیاء
جمع نبی به معنی پیامبران است.
مفهوم کلی سوره
اسامی سوره
- انبیاء،
- إقترب[۲].
علت نام‌گذاری
- «سوره أنبیاء»؛ در این سوره از مجموع بیست‌وشش پیامبری كه نامشان در قرآن آمده به داستان شانزده نفر از آنها اشاره شده است[۳].
- «سوره إقترب»؛ به دلیل اینکه این سوره با عبارت «إقترب» آغاز شده است و روایاتی هم در تسمیه سوره به این نام وجود دارد[۴].
تعداد آیات و کلمات و حروف
- سوره انبیاء صدودوازده آیه دارد[۵].
- سوره انبیاء هزاروصدوشصت‌وهشت کلمه دارد[۶]. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد کلمات سوره‌های قرآن مختلف است)
- سوره انبیاء چهارهزاروهشتصدونود حرف دارد[۷]. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره‌های قرآن مختلف است)
اهداف و آموزه‌ها
هدف‌های اساسی سوره انبیاء عبارت‌اند از:
محتوا و موضوعات
محتوا و موضوعات سوره انبیاء بر محور مطالب ذیل می‌چرخد:
این سوره چنان كه از نامش پیدا است، سوره پیامبران است، چرا كه نام شانزده پیامبر، بعضی، با ذكر فرازهایی از حالاتشان و بعضی تنها به صورت اشاره در این سوره آمده است (موسی، هارون، ابراهیم، لوط، اسحاق، یعقوب، نوح، داود، سلیمان، ایوب، اسماعیل، ادریس، ذوالكفل، ذاالنون، زكریا و یحیی علیهم‌السلام). بنابراین تكیه بحث‌های مهم این سوره بر روی برنامه‌های انبیاء است. علاوه بر اینها پیامبران دیگری هستند كه نامشان صریحا در این سوره برده نشده ولی پیرامون آنها سخنی آمده است (مانند پیامبر اسلام(ص) و حضرت مسیح(ع))؛
از این گذشته ویژگی سوره‌های مكی كه از عقائد دینی، مخصوصا از مبداء و معاد سخن می‌گوید، كاملا در این سوره منعكس است؛
در این سوره از وحدت خالق و اینكه جز او معبود و آفریدگاری نیست و نیز از آفرینش جهان بر اساس هدف و برنامه، و وحدت قوانین حاكم بر این عالم و همچنین وحدت سرچشمه حیات و هستی، و نیز وحدت موجودات در برنامه فنا و مرگ، بحث به میان آمده است؛
بخش دیگری از این سوره، از پیروزی حق بر باطل، توحید بر شرك و لشكریان عدل و داد بر جنود ابلیس، سخن گفته شده است؛
جالب اینكه این سوره با هشدارهای شدید نسبت به مردم غافل و بی‌خبر از حساب و كتاب آغاز شده، و پایان آن نیز با هشدارهای دیگری در این زمینه تكمیل می‌گردد[۹].
فضائل، خواص و ثواب قرائت
ابی‌بن‌كعب از پیامبر خدا نقل كرده است كه «هر كس سوره انبیاء را بخواند، خدا با او به آسانی حساب می‌كند و او را می‌بخشاید و همه پیامبرانی كه نامشان در قرآن است او را سلام می‌گویند».
امام صادق(ع) فرمود: «هر كس سوره انبیاء را از روی محبت بخواند، در بهشت همنشین پیامبران است و در این جهان در نظر مردم مهیب است»[۱۰].
زمان و فضای نزول
- سوره انبیاء در حدود سال دوازدهم بعثت نازل شده است[۱۱].
- سوره انبیاء اندكی پیش از هجرت (حدود سال دوازدهم بعثت) نازل گردید و این برهه تاریخی زمانی بود كه مكّیان در اوج تكبّر و بی‌اعتنایی به قرآن به سر می‌بردند و سوره همین كافران را به نزدیک شدن عذاب تهدید كرد و همانند سایر سوره‌های مكی به تثبیت امور اعتقادی (توحید، نبوت، معاد)[۱۲] پرداخته است. به گفته علامه طباطبایی غرض این سوره تثبیت نبوت است كه آن را بر پایه توحید و معاد بنا نهاده است[۱۳]. این سوره با بیان اوصاف پیامبران پیشین، اتهامات مشركان به پیامبر اكرم(ص) را رد كرده و تأكید می‌كند كه آن حضرت نیز دارای همان ویژگی‌ها و رسالت او نیز هماهنگ با رسالت آنان است. به نظر می‌رسد بیان احوال پیامبران در این سوره با این هدف است كه پیامبر اسلام را برای بر دوش كشیدن بار سنگین رسالت آماده سازد[۱۴].
ویژگی
سوره انبیاء جزو سور مئین (صد آیه‌ای‌ها) است ابن قتیبه می‌گوید سور مئین سوره‌هایی هستند که بعد از سور طوال آمده‌اند علت نام‌گذاری این سوره‌ها به مئین نزدیک بودن تعداد آیه‌های این سوره‌ها به عدد صد می‌باشد[۱۵]. گفته شده این سوره‌ها عبارتند از «بنی إسرائیل، كهف، مریم، طه، أنبیاء، حج و مؤمنون»[۱۶]. برخی دیگر نیز سور مئین را سوره‌های «توبه، نحل، هود، یوسف، کهف، بنی اسرائیل، انبیاء، طه، مؤمنون، شعراء و صافات» ذکر کرده‌اند[۱۷].
روایتی است كه از رسول خدا(ص) نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئین را به جای انجیل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشید[۱۸].
بخاری از ابن مسعود روایت كرده كه دربارۀ سوره‌های: بنی اسرائیل، كهف، مریم، طه، و الانبیاء گفت: «این سوره‌ها از سوره‌های كهن اول است، و از دیرینه‌ها هستند» سپس به همین ترتیب آنها را ذكر كرد[۱۹].
در قرآن نام بیست‌وشش پیامبر آمده است كه در این سوره از شانزده تن از آنان یاد شده است. و آیات هشتادوهفت و هشتادوهشت این سوره «وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً ...» در نماز غفیله خوانده می‌شود[۲۰].
منابع
برگرفته از سایت معرفی سوره انبیا - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir
پانویس
- ↑ تفسیر قرآن مهر، ج 13، ص 135.
- ↑ جمال القراء و كمال الإقراء، ج 1، ص 199.
- ↑ تفسیر قرآن مهر، ج 13، ص 137.
- ↑ همانند روایتی از پیامبر ص در التفسیر الكبیر: تفسیر القرآن العظیم (الطبرانی)، ج 4، ص 273.
- ↑ الكشف و البیان، ج 6، ص 268.
- ↑ همان.
- ↑ همان.
- ↑ تفسیر قرآن مهر، ج 13، ص 138.
- ↑ تفسیر نمونه، ج 13، ص 349.
- ↑ ترجمه تفسیر مجمع‌البیان، ج 16، ص 94.
- ↑ دایرة المعارف قرآن كریم، ج 4، ص 433.
- ↑ اهداف كل سوره، ج 1، ص 411.
- ↑ المیزان، ج 14، ص 245.
- ↑ دایرة المعارف قرآن كریم، ج 4، ص 433.
- ↑ زاد المسیر فی علم التفسیر، ج 4، ص 141.
- ↑ دراسة حول القرآن الکریم، ص ۳۷.
- ↑ التمهید فی علوم القرآن، ج1، ص313.
- ↑ جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص 34.
- ↑ ترجمه الإتقان فی علوم القرآن، ج 1، ص 215.
- ↑ تفسیر قرآن مهر، ج 13، ص 137.