الارشاد الی قواطع الادلة فی اصول الاعتقاد (کتاب)

کتاب الارشاد الی قواطع الادلة فی اصول الاعتقاد
پدیدآوران	ضیاء‌الدین جوینی
زبان اصلی	عربی‌
سال نشر	1995 م
ناشر	دار الکتب العلمیة
موضوع	اسلام ـ کلام

الإرشاد إلی قواطع الأدلة فی أصول الاعتقاد کتابی با موضوع کلام که توسط ضیاء‌الدین جوینی (متولد 419 ق) نوشته شده است. وی متکلم بزرگ اشعری و فقیه و اصولی شافعی می‌باشد. نویسنده به مباحثی؛ نظیر، حدوث عالم، صفاتی که برای خداوند واجب است، اثبات نبوت، عقاید و اقسام آن، امر به معروف و نهی از منکر، قیامت، ثواب و عقاب و مسائلی کلامی از این دست می‌پردازد.

بخشی از کتاب

بعد المقدمة، قسم الجوینی کتابه إلی أبواب، وقسم الأبواب إلی فصول، فکان ترتیبه إماما یقتدی به المتکلمون من بعده، وقیل إن هذه الطریقة وجدت قبله عند أبی‌بکر الباقلانی، ثم أبی منصور عبدالقاهر البغدادی فجاء کتابه کالآتی:

• بدأ بالکلام علی أحکام النظر.
• باب حقیقة العلم.
• إثبات حدوث العالم.
• القول فی إثبات العلم بالصانع.
• باب القول فیما یجب لله تعالی من الصفات.
• باب العلم بالوحدانیة.
• باب إثبات العلم بالصفات المعنویة.
• باب القول فی إثبات العلم بالصفات.
• باب القول فیما یجوز علی الله تعالی.
• باب إثبات جواز رؤیة الله تعالی.
• باب القول فی خلق الأفعال.
• باب القول فی الاستطاعة وحکمها.
• باب القول فی التعدیل والتجویز.
• باب القول فی إثبات النبوات.
• باب القول فی الوجه الذی منه تدل المعجزة علی صدق الرسول صلی الله علیه وسلم.
• باب أحکام الأنبیاء عامة.
• باب القول فی السمعیات.
• باب الآجال.
• باب الرزق.
• باب فی الأسعار.
• باب فی الأمر بالمعروف والنهی عن المنکر.
• باب الإعادة.
• باب جمل من أحکام الآخرة المتعلقة بالسمع.
• باب فی الثواب والعقاب وإحباط الاعمال والرد علی المعتزلة والخوارج والمرجئة فی الوعد والوعید.
• الأسماء والأحکام.
• باب التوبة.
• القول فی الإمامة.
• باب فی تفاصیل الأخبار.
• باب فی إبطال النص وإثبات الاختیار.
• باب فی الاختیار وصفته وذکر ما تنعقد الإمامة به.
• باب القول فی إمامة أبی‌بکر وعمر وعثمان وعلی رضی الله عنهم أجمعین.

موضوع کتاب

جوینی به طور خاص به مکتب اشعری اشاره می‌کند. بیشتر استدلال‌ها و گزارش‌های خود را از نوشته‌های شیوخ مذاهب، به ویژه ابوالحسن اشعری، ابوبکر باقلانی و ابواسحاق اسفراینی به دست می‌آورد.

او مدعی نبود که چیز جدیدی آورده است مگر در یک موضوع که دلیلش بر محال بودن حوادث است که اولی ندارند. کلیات ایشان در کتاب الارشاد دربارۀ نظریه علم و خلقت جهان برای نشان دادن اینکه خداوند خالق این جهان است و از خداوند متعال و بهترین صفات او صحبت کرده است و ثابت می‌کند که خداوند خالق همه چیز است و نیز به مباحث نبوت و معجزه و تفاوت معجزات و کرامات. وی دلیل نبوت حضرت محمد را قرآن و معجزات حسی از جمله تسبیح سنگریزه در کف دست پیامبر دانست و مطالب دیگر که مفصل به آنها پرداخته شده.

شرح‌های بر کتاب

1. کتاب الإسعاد فی شرح الإرشاد که مؤلف آن عبدالعزیز بن إبراهیم بن أحمد، قرشی، تمیمی، تونسی، مالکی، معروف به ابن بزیزة می‌باشد.
2. شرح الإرشاد فی علم الکلام، تألیف: أبوالقاسم سلمان بن ناصرالأنصاری نیشابوری است.
3. المهاد فی شرح الإرشاد إلی تبیین قواعد الاعتقاد، تألیف: المازری المتوفی سنة 530 هـ می‌باشد.
4. منهاج السداد فی شرح الإرشاد، نوشتهٔ أبوالحسن علی بن محمد بن إبراهیم بن عبدالرحمن بن الضحاک فزاری.
5. شرح الإرشاد، تألیف: أبوبکر بن میمون القرطبی.
6. شرح الإرشاد فی أصول الاعتقاد یا نام دیگرش "شرح الإرشاد فی أصول الدین"، تألیف: تقی الدین أبی الفتح مظفر بن عبدالله بن علی بن الحسین المصری شافعی.

و شروح دیگری که بر این کتاب نوشته شده است.

منابع

• مرکز ابوالحسن الأشعری للدراسات والبحوث العقدیة.