زینب بنت علی
الگو:جعبه اطلاعات زندگی‌نامه پیامبران حضرت زینب نوه گرانقدر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و دختر امیرالمومنین (علیه‌السلام) و حضرت فاطمه الزهرا (سلام الله علیها) است. ایشان بانوی خردمندی است که قدرت شگرفی در پاسداری از آرمان‌های قیام عاشورا داشت. یکی از شخصیت‌های بی‌نظیر و مؤثر در دنیای اسلام است که در روز ۵ جمادی الاول سال پنجم یا ششم هجری قمری (پس از صلح حدیبیه و دو سال بعد از ولادت امام حسین بن علی (علیه‌السلام) در محلّه بنی‌هاشم شهر مدینه منوّره به دنیا آمد. نقش ویژه او در واقعه کربلا و دوران اسارت پس از آن است. صبر و پایداری آن بانو در واقعه عاشورا علی‌رغم از دست دادن عزیزترین کسانش موجب شد که به عنوان اسوه صبر جاودان شود. خطبه‌های کوبنده آن حضرت در بند اسارت در کوفه و شام، باعث پرده‌برداری از چهره ظالمانه و ننگین حکومت اموی شد.
نحوه نام‌گذاری حضرت زینب
زینب در پنجم جمادی‌الاول سال ششم هجری مطابق با ۶۲۸ [۱] و یا بنابر قولی در پنجمین روز سال پنجم هجرت، مطابق با ۶۲۷ میلادی [۲] به دنیا آمد.
طبق روایات شیعه، هنگام تولد زینب، چون حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) در سفر بود، حضرت فاطمه (سلام الله علیها) از همسرش حضرت علی (علیه‌السلام) درخواست کرد که نامی برای فرزندشان انتخاب کند.
حضرت علی در جواب گفت: من بر پدرت سبقت نمی‌گیرم، صبر می‌کنیم تا پیامبر از سفر برگردد. چون حضرت محمد(صلی الله علیه) بازگشت و خبر تولد نوزاد حضرت زهرا(سلام الله علیها) را از زبان حضرت علی (علیه‌السلام) شنید گفت: فرزندان حضرت فاطمه (سلام الله علیها) فرزندان من هستند ولی خداوند دربارهٔ آنان تصمیم می‌گیرد. [۳] بعد از آن جبرئیل نازل شد و پیام آورد که خداوند سلام می‌رساند و می‌گوید: نام این دختر را زینب بگذارید که این نام را در لوح محفوظ نوشته‌ام. آن‌گاه حضرت محمد(صلی الله علیه) زینب را گرفت و بوسید و گفت: توصیه می‌کنم که همه این دختر را احترام کنند، که او مانند خدیجه (سلام الله علیها) است. [۴]
القاب حضرت زینب
بر اساس روایات متعدد، پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) نام حضرت زینب را برای دختر حضرت فاطمه(سلام الله علیها) انتخاب کردند که این نام توسط جبرئیل از سوی خداوند به پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم) گفته شده بود.[۵]
نام مبارک آن حضرت، " زینب " در لغت به معنای درخت نیکو منظر و خوشبو و یا به معنای «زین أب» یعنی افتخار و زینت پدر است . کنیه گرامیشان، ام الحسن و ام کلثوم است.
برای ایشان، القاب فراوانی نقل شده است، همانند عقیله بنی‌هاشم، عالِمه غیر معلَّمه، عارفه، موثّقه، فاضله، کامله، عابده آل علی، معصومه صغری، امینةاللّه، نائبةالزهرا، نائبةالحسین، عقیله النساء، شریکه الشهداء، بلیغه، فصیحه و شریکةالحسین. [۶]
حضرت زینب(سلام الله علیها) را به سبب سختی‌های بسیاری که در زندگی دید، ام‌المصائب نیز لقب داده‌اند. درگذشت جدش پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)، بیماری و به شهادت رسیدن مادرش، شهادت پدرش امیرالمؤمنین(علیه‌السلام)، شهادت برادرش امام مجتبی(علیه‌السلام)، واقعه کربلا و به اسارت رفتن در کوفه و شام از جمله وقایع سخت و تلخ زندگی وی به شمار می‌آید. [۷]
ازدواج و همسر حضرت زینب
حضرت زینب (سلام الله علیها) با عبداللَّه جعفر (پسر عموی خود) ازدواج کرد. برخی از مورخین تاریخ این ازدواج را سال هفدهم هجری می دانند[۸].
فرزندان حضرت زینب
در برخی منابع از چهار پسر به نام‌های:علی، عون، عباس، محمد و یک دختر به نام ام کلثوم به عنوان فرزندان زینب(سلام الله علیها) و عبدالله نام برده شده است[۹].
عون و محمد در واقعه کربلا به شهادت رسیدند[۱۰].
معاویه برای فرزندش یزید از ام کلثوم دختر حضرت زینب(سلام الله علیها) خواستگاری کرد؛ ولی امام حسین (علیه‌السلام) او را به همسری پسر عمویش قاسم بن محمد بن جعفر بن ابی‌طالب درآورد[۱۱].
ویژگی‌ها، فضایل اخلاقی حضرت زینب
این بانوی بزرگ، دارای قوت قلب، فصاحت زبان، شجاعت، زهد و ورع، عفاف و شهامت فوق‌العاده بود. امام حسین(صلی الله علیه) هنگام دیدار، به احترامش از جا بر می‌خاست. زینب کبری، از جدش رسول خدا(صلی الله علیه) و پدرش امیرالمؤمنین و مادرش فاطمه زهرا(سلام الله علیها)حدیث روایت کرده است. [۱۲]
علم و سخنوری
سخنان و خطبه‌های زینت(سلام الله علیها) را در کوفه و همچنین در دربار یزید، که همراه با استدلال به آیات قرآن بود، بیانگر دانش او دانسته‌اند. [۱۳]
مقام وصایت و نیابت
مقام وصایت و نیابت، از امتیازات و خصلت‌های ویژه حضرت زینب (سلام الله علیها) است، در پرتو این مقام بلند معنوی و انسانی حضرت زینب(سلام الله علیها) عهده‌دار کم سابقه‌ترین مأموریت، برای یک زن در طول تاریخ گردیده است. به هر حال مقام و استعداد و دانایی زینب که وی را عقیله بنی‌هاشم نیز نامیده‌اند، از مقام و استعداد افراد عادی بسیار برتر است.
عبادت
حضرت زینب(سلام الله علیها) شب‌ها به عبادت می‌پرداخت و در دوران زندگی، هیچ‌گاه تهجّد را ترک نکرد. آنچنان به عبادت اشتغال ورزید که ملقّب به عابده آل علی شد. [۱۴]
صبر و استقامت
حضرت زینب را تجسم و نماد صبر جمیل نامیده‌اند. مقاومت در راه پاسداری از حریم دین، کنترل نفس خود در برابر ناملایمات و ضعف نشان ندادن در مقابل دشمن و عدم شکوه در حضور مردم را از جمله ویژگی‌های صبر زینب(سلام الله علیها) نام برده‌اند. [۱۵]
او در روز عاشورا، هنگام دیدن پیکر خونین برادرش چنین گفت:«بار خدایا! این قربانی و کشته در راه خودت را از ما (خاندان پیامبر) بپذیر.» [۱۶]
تعلیم و تفسیر قرآن
حضرت زینب (سلام الله علیها) فرزند پیامبر، که قلب او محل نزول وحی و قرآن و فرزند علی (صلی الله علیه) از مفسرین قرآن است؛ بنابراین جای تعجبی ندارد که ایشان نیز معلم و مفسر قرآن بودند. بر اساس روایت متعدد حضرت زینب(سلام الله علیها) در کوفه برای زنان قرآن را تفسیر می‌کردند. [۱۷]
نقش حضرت زینب در کربلا
وقتی امام حسین(صلی الله علیه) پس از امتناع از بیعت با یزید، از مدینه به قصد مکه خارج شد، زینب نیز با دو تن از فرزندانش به نام‌های محمد و عون، همراه برادر گشت. در طول نهضت عاشورا، نقش فداکاری‌های عظیم زینب، بسیار بود.
او در واقعه عاشورا مصیبت از دست دادن عزیزترین کسانش یعنی برادران، فرزندان و فرزندان برادر را متحمل شد اما همه این مصیبت‌ها را تحمل نمود و در پاسخ سوال طعن‌آمیز ابن زیاد که پرسید:کار خدا را با برادر و اهل بیت خود چگونه یافتی؟
حضرت زینب(سلام الله علیها)فرمود:
و ما رأیتُ الاّ جمیلاً...؛ من جز خیر و زیبایی چیزی ندیدم ... [۱۸]
روایت است که او با دست خود لباس جنگ بر تن دو فرزندش پوشانید و هر دو را در رکاب امام حسین (صلی الله علیه) به محل شهادت فرستاد. همچنین پس از شهادت فرزندان به سوگ آنان ننشست؛ چرا که این دو قربانی را برای آن مرد بزرگ بسیار کوچک می‌دید و نگران آن بود که با اشک او در دل مولایش امام حسین (صلی الله علیه) شرم یا اندوهی راه یابد.
حضرت زینب (سلام الله علیها) از امام زین‌العابدین (صلی الله علیه) مراقبت کرد و بدلیل مریضی ایشان، ریاست قافله اسرا را برعهده داشت و در کاخ یزید هم با خطبه‌ای از خود و برادر مقتولش حسین بن علی دفاع کرد.
وفات حضرت زینب
حضرت زینب کبری (سلام الله علیها) پس از تحمل آلام، محنت‌ها و مصائب گوناگون در سن ۵۶ سالگی دیده از جهان فرو بستند.
در تاریخ وفات حضرت زینب کبری (سلام الله علیها) اختلاف نظر وجود دارد، اما مشهور این است که آن حضرت در ۱۵ رجب سال ۶۲ هجری روز یکشنبه وفات کرده است. [۱۹]
برخی نیز درگذشتش را ۱۴ رجب دانسته‌اند. [۲۰]
پانویس
- ↑ قزوینی، محمد کاظم (۱۳۹۴)، زینب کبری من المهد الی الحد، قم: پیام قدس
- ↑ «زینب (سلام الله علیها) راز ماندگاری عاشورا». کرب و بلا پایگاه تخصصی امام حسین (علیه‌السلام)
- ↑ ناسخ التواریخ، جلد زینبیه، ص ۴۷
- ↑ خصائص الزینبیه، ص ۱۵
- ↑ شریف القرشی، السیده زینب، ۱۴۲۲ق، ص۳۹
- ↑ جزائری، الخصائص الزینبیه، ۱۴۲۵ق، ص۵۲-۵۳
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۱۳۷
- ↑ زینب کبری عقیله بنی‌هاشم ،حسن الهی، ص۷۶
- ↑ ابن الاثیر، أسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۱۳۳
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۱۲۵
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۱۳۷
- ↑ الحسین فی طریقه الی الشهاده، ص۶۵
- ↑ کحّاله، أعلام النساء، ۲۰۰۸، ج۲، ص۹۲-۹۷
- ↑ جعفر النقدی، زینب الکبری بنت الامام، ص۶۱
- ↑ حضرت زینب(سلام الله علیها)، نماد صبر جمیل»، خبرگزاری حوزه
- ↑ فیض الاسلام، خاتون دوسرا، ۱۳۶۶ش، ص۱۸۵
- ↑ محلاتی، ریاحین الشریعه، ۱۳۴۹ش، ج۳، ص۵۷
- ↑ غم نامه کربلا، ترجمه محمد محمدی اشتهاردی، ص ۱۸۱
- ↑ زینب الکبری من المهد الی اللحد، ص۵۹۱
- ↑ قرشی، السیده زینب، ص۲۹۸