حدیثیه

حدیثیه از پیروان دو شخص به نام‌های احمد‌بن‌خابط و فضل‌حدثی هستند که هر دو از شاگردان نظّام متکلم مشهور معتزله بودند.

تاریخچه

فضل‌حدثی منسوب به‌شهر حدثیه است. شهری که در کنار رود‌فرات بود. نام او در بعضی از کتاب‌ها به نام حدئی آمده است، ولی صحیح آن همان «حدثی» است و احمد‌بن‌خابط معتزلی از بزرگان معتزله در قرن سوم‌هجری‌قمری است. نام پدر وی در برخی از منابع، حائط ضبط شده است.

اعتقادات

حدیثیه معتقد بودند که مخلوقات دارای دو پروردگارند، یکی قدیم و دیگری مخلوق و او عیسی‌(ع)‌بن‌مریم است. همچنین معتقد بودند که مسیح‌(ع) که از راه عادی متولد نشده است، پسر خداوند است و خداوند او را به‌فرزندی پذیرفته است. مسیح‌(ع) کسی است که در روز‌قیامت اعمال بندگان را محاسبه خواهد کرد چنانکه در قرآن کریم آمده است: «وَ جاءَ رَبُّکَ وَ الْمَلَکُ صَفًّا صَفًّا» . یعنی در آن روز پروردگار تو در حالیکه فرشتگان صف در صف ایستاده‌‏اند می‌آید و «او مسیح است که در سایه‏‌هایی از ابر خواهد آمد.» او همان کسی است که رسول‌خدا‌ ص در یکی از سخنان خود فرمود: خلق‌(اللّه) آدم علی صورته، یعنی خداوند آدم را که همان عیسی‌مسیح باشد، مانند چهره و صورت خود بیافرید. چنانکه در حدیث دیگر فرموده است: «سترون ربکم کما ترون القمر لیلة البدر». یعنی پروردگار خود را خواهید دید، همان طور که ماه را در شب چهارده می‏‌بینید. او را از آن جهت مسیح گفتند که زره جسد انسانی بر تن کرده بود. حال آن که پیش از آن عقل «محض» بود و همان عقلی است که در حدیث رسول خدا آمده که خداوند به او گفت: أقبل، یعنی جلو بیا. پس پیش آمد. أدبِر، یعنی پشت کن و برو. سپس فرمود: به وساطت تو است که من عطا می ‏کنم و به وساطت تُو است که من می‌گیرم. همچنین معتقد بودند که دیگر حیوانات نیز پیامبرانی دارند. چنان که در قرآن کریم آمده است: «... إِنْ مِنْ أُمَّةٍ إِلَّا خَلا فِیها نَذِیرٌ» .

اعتقاد به تناسخ

حدیثیه قائل به تناسخ بودند و می‌گفتند که خداوند در آغاز، مخلوق را با یک ضربه در بهشت آفرید و سپس آنان را به دلیل معصیت آدم از بهشت بیرون کرد.

سرانجام خابط

خابط به دلیل آرای خاصش، از ناحیه معتزله طرد شده و ابن ابی داوود که خود از بزرگان معتزله بود به دستور واثق خلیفه عباسی (م: 232هـ. ق) مأمور بررسی پرونده او می‌شود. اما در حین بررسی، احمد بن خابط فوت می‌کند. مرگ وی را در سال 232 هجری قمری ضبط کرده‌اند. ص