عبدالله بن مغیره
| عبداللّه بن مغیره | |
|---|---|
 | |
| نام | عبداللّه بن مغیره |
| نام کامل | ابو محمد عبداللّه بن مغیره |
| محل تولد | کوفه |
| تاریخ درگذشت | 203 ق، ۱۹۷ ش، ۸۱۹ م |
| اساتید |
|
| شاگردان |
|
ابو محمد عبداللّه بن مغیره کوفی از فقهاى بزرگ و پارسا و پرهیزگار و از راویان بسیار موثق است و از اصحاب اجماع و از یاران امام موسى کاظم و امام رضا (علیهماالسلام) است.
زندگی‌نامه
کنیه عبداللّه بن مغیره ابو محمد است وی از طایفه بجلی و کوفی و از موالی بنی نوفل است. وى نخست از واقفیه بود؛ سپس مستبصر شد و امامت امام رضا (علیه‌السلام) را پذیرفت. خود او داستان هدایت یافتن خود را بیان کرده که در کتب رجالى مذکور است[۱]. هر چند در سند برخی احادیث نام «عبدالله بن مغیره» همراه با نسبت «بجلی کوفی» نیامده، در این موارد هم مراد همان عبدالله بن مغیره بجلی است[۲].
تعابیر اسناد از ایشان
- عبدالله بن المغيرة أبو محمد البجلي مولي جندب بن عبدالله كوفي؛
- عبدالله بن المغيرة مولي نوفل من بني هاشم كوفي خزاز؛
- عبدالله بن المغيرة مولي بني نوفل بن الحرث بن عبد المطلب خزاز كوفي؛
- عبدالله بن المغيرة مولي بني نوفل بنا لحارث بن عبد المطلب خزاز كوفي؛
- عبدالله بن المغيرة مولي جند بن عبدالله؛
- عبدالله بن المغيرة البجلي؛
- عبدالله بن المغيرة البجلي الكوفي؛
- عبدالله بن المغيرة مولي بني نوفل؛
- ابن المغيرة.[۳]
عدول از واقفیه
طبق برخی احادیث وی پس از وفات امام کاظم (علیه‌السلام) به واقفیه گرایش یافت و سپس توبه کرد[۴] از خود عبدالله بن مغیره روایت شده که گفت: من واقفي بودم و بر اين حال حج گذاردم، پس چون به مكّه رفتم، چيزي در سینه‌ام خلجان كرد. پس چسبيدم به ملتزم، دعا كردم و گفتم: خدايا! تو طلب و اراده مرا می‌دانی. پس مرا به بهترين عقاید ارشاد كن. پس در دلم افتاد كه نزد حضرت رضا (علیه‌السلام) بروم. پس به مدينه رفتم و بر دَرِ خانه آن حضرت ايستادم. به غلام آن حضرت گفتم: به مولايت، بگو مردي از اهل عراق بر دَرِ سراست. پس شنیدم نداي آن حضرت را، كه فرمود: اي عبدالله بن مغيره! داخل شو، پس داخِل شدم. همين كه نظرش به من افتاد، فرمود: خداوند دعاي تو را مستجاب كرد، و تو را به دين خود هدايت كرد. من گفتم: شهادت می‌دهم كه تو حجّت خدايي بر من، و امين خدا بر مردمانی[۵] و في الثلاث الاخيرة وردت بعض التغييرات مثل هداك لدينه ...[۶]
نظر رجالیون
- نجاشى می‌گوید: ثقة ثقة، لایعدل به أحد من جلالته ودینه و ورعه[۷]
- کشی وی را از اصحاب اجماع دانسته و بر علم و فقاهت و وثاقتش تصریح نموده است[۸]
- علامه ضمن تأیید وثاقت متذکر شده که وی واقفی شده و برگشته است[۹].
- ابن داود حلی هم او را تأیید کرده است[۱۰].
در محضر معصوم
برخی از رجال‌شناسان[۱۱]گاه وی را از یاران امام کاظم (علیه‌السلام) و گاه از یاران امام رضا (علیه‌السلام) شمرده‌اند. نجاشی تنها به روایت او از امام کاظم (علیه‌السلام) اشاره کرده، اما عبدالله بن مغیره دست‌کم شانزده حدیث از امام رضا (علیه‌السلام) نقل کرده است[۱۲] از این رو باید او را از یاران هر دو امام دانست.
مشایخ و راویان
مشایخ
او علاوه بر امامان صادق، کاظم و امام رضا (علیهم‌السلام)، از افرادی بسیاری نقل روایت کرده است از جمله:
- ابان بن عثمان؛
- عبدالله بن بكير؛
- عبدالله بن سنان؛
- عبدالله بن ميمون القداح؛
- عبدالله مسكان؛
- ابو الجارود؛
- ابو الصباح؛
- ابو اليسع؛
- ابو ايوب؛
- ابو داود المسترق؛
- ابو سعيد البجلي؛
- ابو مالك الجهني؛
- احمد بن عمرو بن سعيد؛
- احمد عن ابيه؛
- اسحاق بن عمار؛
- اسماعيل البجلي؛
- اسماعيل بن ابي زياد السكوني؛
- اسماعيل بن جابر؛
- اسماعيل بن عباد؛
- اسماعيل بن مسلم؛
- بريد العجلي؛
- بكر بن سالم؛
- جعفر بن ابراهيم بن محمد[ بن جعفر الطيار ]؛
- جميل بن دراج؛
- حبيب الخثعمي؛
- حذيفة بن منصور؛
- حسن بن موسي الخشاب؛
- حسين بن ابي العلاء؛
- حسين بن المختار؛
- حسين بن عثمان؛
- ذريح؛
- رفاعة؛
- سالم؛
- سعد بن ابي خلف؛
- سعيد الاعرج؛
- سماعة بن مهران؛
- شعيب الحداد؛
- طلحة بن زيد؛
- عبد الرحمن بن ابي عبدالله؛
- عبد المومن بن القاسم الانصاري؛
- عتيبة؛
- العلاء؛
- علي بن ابي حمزة؛
- عمر بن يزيد؛
- عمرو الشامي؛
- عمرو بن ابي المقدام؛
- عمرو بن ثابت؛
- عمرو بن حريث؛
- عمرو بن شمر؛
- عيسي بن اعين؛
- عيص بن القاسم؛
- عيينة بياع القصب؛
- غياث بن ابراهيم الرزامي؛
- فضيل؛
- قاسم بن الوليد؛
- قتيبة؛
- مثني الحناط؛
- مثني بن عبد السلام؛
- محمد بن الفضيل؛
- محمد بن زياد؛
- محمد بن يحيي الخثعمي؛
- معاذ بن مسلم؛
- معاوية بن حكيم؛
- معاوية بن عمار ابي القاسم؛
- معاوية بن ميسرة؛
- معاوية بن وهب؛
- منذر بن جيفر؛
- منصور بن حازم؛
- موسي بن بكر؛
- موسي بن بكر الواسطي؛
- هشام بن الحكم؛
- وليد بن صبيح؛
- يحيي اخي دارم؛
- يعقوب بن شعيب.[۱۳]
راویان
بیش از چهل تن از روات، مانند على بن اسباط و محمد بن ابى عمیر و اسماعیل بن مهران، از او اخذ روایت کرده اند[۱۴]، محدّثانی مانند:
- محمد بن ابی عمیر؛
- حسن بن فضّال؛
- ابراهیم بن هاشم؛
- على بن اسباط؛
- اسماعیل بن مهران؛
- حسین بن سعید؛
- ابراهيم بن هاشم؛
- ابوالقاسم الكوفي؛
- احمد بن ابي عبدالله عن ابيه؛
- احمد بن الحسن عن ابيه؛
- احمد بن محمد بن ابي نصر؛
- احمد بن محمد بن عيسي؛
- ايوب بن نوح؛
- بنان عن ابيه؛
- جعفر بن محمد بن يحيي؛
- حسن بن سعيد؛
- حسن بن طريف؛
- حسن بن علي؛
- حسن بن يوسف؛
- حماد بن عيسي؛
- سيار؛
- صفوان بن يحيي؛
- العباس بن معروف؛
- عبد الرحمن بن ابي نجران؛
- عبدالله بن الصلت ابوطالب؛
- علي بن الحكم؛
- عمرو بن عثمان؛
- محمد بن الحسين؛
- محمد بن خالد البرقي؛
- محمد بن سعيد بن غزوان؛
- محمد بن عيسي العبيدي؛
- محمد بن يحيي؛
- معاوية بن حكيم؛
- موسي بن عمر.[۱۵]
روایات و آثار
روایات
نام عبدالله بن المغيرة در 521 مورد از اسناد روایات واقع شده است و مجموع روایاتش به 590می رسد.
آثار
وی به تصریح رجالیون سى جلد کتاب داشته است که اسامى برخى از آنها بدین قرار است:
- الوضوء؛
- الصلاة؛
- الزکاة؛
- الفرائض؛
- أصناف الکلام[۱۶]
در کتاب «الاختصاص» شیخ مفید آمده که او چون تصنیف کرد کتاب خود را، وعده کرد با اصحاب خود که آن کتاب را برایشان در یکى از زاویه‌هاى مسجد کوفه بخواند و برادرى داشت که مخالف مذهب او بود پس چون اصحاب براى شنیدن آن کتاب جمع شدند، ، برادرش آمد و در آنجا نشست. عبدالله به ملاحظه برادر مخالفش گفت با اصحاب خود که امروز بروید! و برادرش گفت: کجا بروند به درستى که من نیز آمدم براى همان جهت که آنها آمدند. عبدالله گفت: مگر براى چه آمدند؟ گفت: اى برادر! در خواب دیدم که ملائکه از آسمان فرود مى‌آمدند. گفتم: براى چه این ملائکه فرود مى‌آیند. شنیدم که گوینده‌اى گفت: فرود آمدند که بشنوند آن کتابى را که عبدالله بن مغیره نگاشته است، پس من نیز بیرون آمدم براى این و من از مخالفت خود با امام هشتم به سوى خدا توبه مى‌کنم ، پس عبدالله مسرور شد.[۱۷]
درگذشت
این راوى جلیل القدر تا قبل از سال 203ق، در قید حیات بوده است.[۱۸]
پانویس
- ↑ رجال الکشى، ص 594، ش 1110؛ قاموس الرجال، ج 6، ص 153؛ تنقیح المقال، ج 2، ص 218؛ الخرائج والجرائح، ص 324؛ کشف الغمة، ج 2، ص 301؛ عیون أخبار الرضا (علیه‌السلام)، ج 2، ص 219، ح 31؛ الاختصاص، ص 84؛ الواقفیة: دراسة وتحلیل، ج 1، ص 163.
- ↑ نصربن مزاحم، وقعة صفّین، ج ۱۰، ص ۳۳۹ـ ۳۴۰؛ تستری، قاموس الرجال، ج ۶، ص ۱۵۲.
- ↑ نرم‌افزار جهاز راویان، مؤسسة ولي العصر (عليه‌السلام) للدراسات الإسلامية قم،https://hoveyat.valiasr-aj.com/
- ↑ خوئی، ج ۱۰، ص ۳۳۸ـ ۳۳۹.
- ↑ . الكشي ج 2 ص 857 حديث 1110 الخرائج و الجرائح ص 324 كما ورد في كشف الغمه ج 2 ص 302 و عيون اخبار الرضا ج 2 ص 219 حديث 31 و الاختصاص بسند اخر ص 84
- ↑ ناصرى، رياض محمد حبيب، الواقفية، 1جلد، المؤتمر العالمي للإمام الرضا (علیه‌السلام) - ايران - مشهد مقدس، چاپ: 1، 1409 ه.ق.
- ↑ رجال النجاشى، ص 215، ش 561
- ↑ كشی، ص ۵۵۶ ر ۱۰۵۰.
- ↑ خلاصه، ص ۱۱۰ ر ۳۴.
- ↑ ابن داوود، رجال ۱۲۴ ر ۹۰۹.
- ↑ طوسی، رجال، ص ۳۵۵، ۳۷۹؛ برقی به نقل خوئی، معجم رجال الحدیث، ج ۱۰، ص ۳۳۷.
- ↑ خوئی، ج ۱۰، ص ۳۴۰.
- ↑ نرم‌افزار جهاز راویان، مؤسسة ولي العصر (عليه‌السلام) للدراسات الإسلامية قم،https://hoveyat.valiasr-aj.com/
- ↑ خوئی، ج ۱۰، ص ۳۴۱ـ ۳۴۲.
- ↑ نرم‌افزار جهاز راویان، مؤسسة ولي العصر عليه‌السلام للدراسات الإسلامية قم،https://hoveyat.valiasr-aj.com/
- ↑ رجال النجاشى، ص 215، ش 561؛ برقی، احمد بن محمد، رجال البرقی، ص۵3 ؛ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۲۱، ص۲۴۱؛ شیخ طوسی، الفهرست، ص۱۳۶؛ ابن شهر آشوب، محمد بن علی، معالم العلماء، ص۷۷؛ حسینی تفرشی، سید مصطفی، نقد الرجال، ج۳، ص۱۴۵؛ حلی، حسن بن علی، رجال ابن داود، ص۱۲۴؛ جزایری، آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۱۶، ص۱۴۶؛ شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، ج۶، ص۶۲۴-۶۲۵؛ عبدالنبی، حاوی الاقوال، ج۲، ص۸۷؛ استرآبادی، محمد بن علی، منهج المقال، ص۲۱۲؛ علامه حلی، خلاصة الاقوال، ص۱۲۴؛ بصری، احمد بن عبدالرضا، فائق المقال، ص۱۲۶ ؛ قهپایی، عنایت‌الله، مجمع الرجال، ج۴، ص۵۴.
- ↑ اختصاص، شیخ مفید، ص ۸۵. معجم رجال الحديث،ج 10، ص 354؛ النمازي الشاهرودي، الشيخ علي، مستدركات علم رجال الحديث، ج 5 ، ص 115.
- ↑ براى اطلاع بیشتر درباره شرح حال این راوى، بنگرید به: اتقان المقال، ص 84؛ أحسن التراجم، ج 1، ص 377؛ بهجة الآمال، ج 1، ص 289؛ تأسیس الشیعة، ص 300؛ التحریرالطاووسى، ص 172؛ تنقیح المقال، ج 2، ص 218؛ توضیح الاشتباه، 213؛ جامع الرواة، ج 1، ص 511 و 513؛ جامع المقال، ص 78؛ رجال البرقى، ص 49 و 53؛ خلاصة الأقوال، ص 199، ش 619؛ رجال ابن داوود، ص 124؛ رجال الطوسى، ص 341، ش 5071 و نیز شماره هاى 5060 و 5318؛ رجال الکشى، شماره هاى 989،1050،1099، 1110و ص 171از فهرست هاى استاد مصطفوى؛ مجمع الرجال، ج 4، ص 54 و 55؛ معالم العلماء، ص 77؛ مجالس المؤمنین، ج 1، ص 417؛ المعجم الموحّد، ج 2، ص 49؛ معجم الثقات، ص 76؛ معجم رجال الحدیث، ج 10، ص 23ـ 25؛ منتهى المقال، ص 193؛ منهج المقال، ص 212؛ نقد الرجال، ص 208؛ هدایة المحدّثین، ص 207؛ الوجیزة، ص 39. گفتنى است که شیخ طوسى از عبداللّه بن مغیره در «الفهرست»، نامى نبرده است.
منابع
- "بجلی"، دانشنامه جهان اسلام، ج۱ ص۵۰۷.
- منتهی الآمال، شیخ عباس قمی، ج۲ ص۳۴۳.
- ناصرى، رياض محمد حبيب، الواقفية، 1جلد، المؤتمر العالمي للإمام الرضا (علیه‌السلام) - ايران - مشهد مقدس، چاپ: 1، 1409 ه.ق.
- نرم‌افزار جهاز راویان، مؤسسة ولي العصر عليه‌السلام للدراسات الإسلامية قم،https://hoveyat.valiasr-aj.com/
- علامه حلى، حسن بن يوسف، رجال العلامه الحلي، 1جلد، الشريف الرضي - ايران - قم، چاپ: 2، 1402 ه.ق.
- كشى، محمد بن عمر، اختيار معرفه الرجال، 2جلد، موسسه آل البيت (علیه‌السلام) لإحياء التراث - ايران - قم، چاپ: 1، 1404 ه.ق.
- نجاشى، احمد بن على، رجال النجاشي، 1جلد، جماعه المدرسين في الحوزه العلميه، مؤسسه النشر الإسلامي، قم، 1365ش.
- طوسى، محمد بن حسن، رجال الطوسي(جامعه مدرسين)، 1جلد، جماعه المدرسين في الحوزه العلميه بقم، مؤسسه النشر الإسلامي، قم، چاپ: 3، 1373 ه.ش.
- طوسى، محمد بن حسن، فهرست كتب الشيعه و أصولهم و أسماء المصنفين و أصحاب الأصول، 1جلد، مكتبه المحقق الطباطبائي - ايران - قم، چاپ: 1، 1420 ه.ق.
- علامه حلى، حسن بن يوسف، ترتيب خلاصه الأقوال في معرفه الرجال، 1جلد، آستان قدس رضوى، بنياد پژوهشهاى اسلامى، مشهد مقدس، چاپ: 1، 1381 ه.ش.
- استرآبادى، محمد بن على، منهج المقال في تحقيق أحوال الرجال، 7جلد، موسسه آل البيت (عليهم السلام) لإحياء التراث،قم، چاپ: 1، 1422 ه.ق.
- قهپايى، عنايهالله، مجمع الرجال، 7جلد، اسماعيليان - ايران - قم، چاپ: 2، 1364 ه.ش.
- ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، محمدرضا تجدد، تهران، انتشارات امیرکبیر، ۱۳۶۶ش.
- حلی (علامه)، حسن بن یوسف، خلاصه الاقوال فی معرفه الرجال، نشرالفقاهه، ۱۴۱۷ق.
- خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، قم، مرکز نشر الثقافه الاسلامیه فی العالم، ۱۳۷۲ش.
- حسن‌زاده آملی، حسن، اضبط المقال فی ضبط اسماء الرجال، پدیدآوران محمودی، محمدکاظم ، مکتب الإعلام الإسلامی، مرکز النشر قم ، 1376.
- امین، سید محسن، أعيان الشيعه (53 جلدی) مکان نشر بیروت - لبنان.
- شبستری، عبدالحسین، أحسن التراجم لأصحاب الإمام موسی الکاظم (علیه‌السلام) المؤتمر العالمی للإمام الرضا (علیه‌السلام) ، مشهد،1369 .
- ابان بن عثمان احمر، المبعث و المغازی و الوفاه و السقیفه و الرده، گردآورنده: رسول جعفریان، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1375.
- زرکلی، خیرالدین، الأعلام، قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، دار العلم للملايين، بیروت ، 1989 م.
- شيخ صدوق ابن بابویه، ابوجعفر، محمد بن علی، أمالی شیخ صدوق، کمرهای، محمدباقر (مترجم)، کتابچی، تهران،1376 ش.
- عتکی بزاز، احمد بن عمرو، البحر الزخار (مسند البزار)، دار الکتب العلميه مکتبه العلوم و الحکم، مدينه و لبنان1430ق
- مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال في أحوال الرجال مؤسسه آل البيت عليهم‌السلام لاحياء التراث، قم ،1416 ق
- صدر، سید حسن تأسيس الشيعه لعلوم الإسلام، اعلمی، 1375 ش.
- مرعشی، محمود، التحرير الطاووسي المستخرج من کتاب حل الاشکال للسید احمد بن طاوس الحسینی، ، کشی، محمد بن عمر
- (ابن طاووس، احمد بن موسی نویسنده) ابن شهید ثانی، حسن بن زین‌الدین (تلخيص) کتابخانه عمومی آیت‌الله‌مرعشی نجفی(ره) قم - ایران1411 ق
- قمی، علی بن ابراهیم تفسير القمي موسوی جزایری، سید طیب، دار الکتاب، قم، 1404 ق.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، تحقیق محی الدین و محمدرضا مامقانی، قم، موسسه آل البیت لإحیاء التراث، ۱۳۸۱ش.
- علامه حلی، حسن بن یوسف إیضاح الإشتباه (ایضاح الاشتباه فی ضبط تراجم الرجال) حسون، محمد (محقق)،جماعه المدرسين في الحوزه العلمیه بقم، مؤسسه النشر الإسلامی، قم،1411 ق
- اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواه، منشورات مکتبه آیه الله مرعشی نجفی، قم، ۱۴۰۳ق.
- طریحی، فخرالدین بن محمدعلی، جامع المقال فیما یتعلق بأحوال الحدیث و الرجال، طریحی، محمدکاظم کتابفروشی جعفری تبريزی (بوذرجمهری)، تهران.
- ابن ابی‌طی، یحیی بن حمید، الحاوي في رجال الشيعه الإماميه، جعفریان، رسول، 1379 ش.
- کلباسی، ابوالهدی، سماء المقال في علم الرجال، حسينی قزوينی، محمد، مؤسسه ولي العصر (علیه‌السلام) للدراسات الإسلاميه، قم،1419 ق.
- عباسی زنجانی، موسی الجامع في الرجال، حسینی قزوینی، سید محمد، مؤسسه ولي العصر عليه‌السلام للدراسات الإسلاميه قم،1436ق.
- ابن قولویه قمی ، جعفر بن محمد، كامل الزيارات، انتشارات مؤسسه دارالحجه للثقافه قم،۱۳۷۵ ش
- ابن داود، رجال ابن داوود، انتشارات حیدریه، نجف، ۱۳۹۲ق
- شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، جامعه مدرسین، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق.
- عسقلانی، ابن حجر، لسان المیزان، انتشارات مؤسسه الأعلمي للمطبوعات، لبنان،۱۳۹۰ ق.
- تجلیل تبریزی ابوطالب معجم الثقات و ترتیب الطبقات انتشارات مؤسسه النشر الاسلامی قم، ایران۱۳۸۲ ش
- نوری‌همدانی حسین، معجم الرواه الثقات و ترتیب الطبقات فیضیه1391
- خویی، ابوالقاسم ، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواه [بی نا] [بی جا] 1413ق
- طوسی، محمد بن حسن، معراج أهل الکمال إلی معرفه الرجال بحرانی، سلیمان بن عبدالله (نویسنده) رجایی، سید مهدی (محقق) عبدالزهراء العويناتي1412 ق
- حر عاملی، محمد بن حسن وسائل الشيعه و مستدركها، نوری، حسین بن محمدتقی، مؤسسه النشر الإسلامي قم - 1424 ق
- مقدس کاظمی، محمدامین بن محمدعلی هدايه المحدثين إلی طريقه المحمدين المعروف ب مشتركات الكاظمي مرعشی، محمود، رجایی، سید مهدی (محقق) کتابخانه عمومی آیت‌الله‌مرعشی نجفی(ره) قم ، 1405 ق.
- قلعجي، عبدالمعطي امين ، الضعفاء الكبير، عقیلی، محمد بن عمرو، دار الکتب العلميه، بيروت،1404ق.
- شیخ بهایی، محمد بن حسین، الوجیزه في علم الدرایه، بصيرتی، قم، 1398 ق.
- تفرشی، مصطفی بن حسین، نقد الرجال، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث، قم،1377 ش.
- مازندرانی حائری، محمد بن اسماعیل، منتهی المقال في أحوال الرجال، مؤسسه آل البيت عليهم‌السلام لاحياء التراث، قم،1416 ق.
- کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفين (تراجم مصنفي الكتب العربيه)، دار إحياء التراث العربي، بیروت،1376 ق
- ابن شهرآشوب، محمد بن علی معالم العلماء في فهرست كتب الشيعه و أسماء المصنفين منهم قديماً و حديثاً (تتمه كتاب الفهرست للشيخ أبي‌جعفر الطوسي ) المطبعه الحيدريه نجف اشرف 1380
- شیخ بهایی، محمد بن حسین مشرق الشمسین و إكسير السعادتین خواجویی، اسماعیل بن محمدحسین (معلق) رجایی، سید مهدی (محقق)،آستانه الرضويه المقدسه، مجمع البحوث الإسلاميه، مشهد ،1429 ق.
- جاپلقی بروجردی، علی‌اصغر بن محمد شفیع طرائف المقال في معرفه طبقات الرجال زير نظرمرعشی، محمود.
- مکتبه آیت‌الله المرعشي النجفي(ره)، قم ، 1410 ق.
- اصحاب اجماع، ناصر باقری بیدهندی، علوم حدیث 1376 شماره 6.
- نرم‌افزار جهاز راویان، مؤسسه ولي العصر عليه‌السلام للدراسات الإسلاميه قم،https://hoveyat.valiasr-aj.com/
- حسن بن محبوب کوفى، محمدباقر بهبودى،فقه 1376 شماره 11 و 12.
- خامنهاى، على، رهبر جمهورى اسلامى ايران، چهار كتاب اصلى علم رجال،دفتر نشر فرهنگ اسلامى، تهران، چاپ: 3، 1377 ه.ش.
- مهريزى، مهدى، ميراث حديث شيعه، 21جلد، موسسه علمى فرهنگى دار الحديث، سازمان چاپ و نشر، قم، چاپ: 1، 1380 ه.ش.
- ربانى، محمد حسن، سبک‌شناسی دانش رجال الحديث، 1جلد، مركز فقهى ائمه اطهار (عليهم السلام) ، قم، 1385 ش.
- جستجویی در ترجمه حسن بن محبوب فصلنامه علوم حدیث> شماره 6، محمد زارعی کریانی
- طوسى، محمد بن الحسن، تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان) - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق.
- مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار (ط - بيروت) - بيروت، چاپ: دوم، 1403 ق.
- قمى، عباس، سفينه البحار - قم، چاپ: اول، 1414 ق.
| گروه اول |  | |
|---|---|---|
| گروه دوم | ||
| گروه سوم | ||
 | ||