حجر الاسود

حَجَرالاسود، که در رکن شرقی (رکن اسود یا رکن حَجَری) کعبه قرار دارد، سنگی مقدّس و دارای پیشینه کهن و جایگاهی ویژه ای در فرهنگ اسلامی و مناسک حج است. این سنگ در ارتفاع یک و نیم متر از سطح زمین، بر رکن شرقی کعبه نصب شده است. استلام این سنگ مورد سفارش پیامبر صلوات الله علیه و اهل بیت علیهم السلام می باشد. در منابع روایی آمده است که سابقه حجر الاسود به زمان حضرت آدم علیه السلام باز می گردد. حجر الاسود در زمان طوفان نوح بر فراز کوه ابو قبیس قرار گرفته و به دست حضرت ابراهیم علیه السلام در مکان خود نصب شده است.این سنگ بیضی شکل بوده و رنگ آن متمایل به قرمز است و به دلیل صدماتی که در طول زمان به آن وارد شده، در حلقه ای نقره ای حفاظت می شود.حجرالاسود قبل از اسلام نیز مورد احترام بوده، با این حال هیچ‌ گاه در طول تاریخ (حتی در دوره جاهلیت که پرستش سنگ‌ها رایج بود) مورد پرستش واقع نشد.، ص۲۴۱؛

معنای حجر الاسود

حجرالاسود، ترکیبی از "حَجَر" به معنای سنگ و "اسود" ـ از ماده "س ـ و ـ د" ـ به معنای سیاه است. ؛ همچنین در برخی از منابع از حجر الاسود به معنای سنگ خوش بخت یا خوش اقبال نام برده شده است.ر ابن ظهیره می نویسد:اگر «أسود» از ریشه «سَوْدَد» به معنای سروری و سیادت باشد، «حجرالأسود» به معنای سنگی خواهد بود که منزلت آن از همه سنگ‌ها برتر و بالاتر است. ر.ک.ابن‌ ظهیره،الجامع اللطیف فی فضل مکة و اهلها و بناء البیت الشریف، چاپ علی عمر، قاهره، سال ۱۴۲۳ قمری، ص۴۱

تاریخچه حجر الاسود

این سنگ، تا زمان طوفان نوح برجای خود قرار داشت؛ ولی با آغاز طوفان، خداوند آن را بر کوه ابوقبیس به امانت گذاشت تا آنگاه که حضرت ابراهیم(ع) خواست کعبه را بسازد و سنگی را به عنوان نشانِ آغاز طواف انتخاب کند، جبرئیل، این سنگ را از کوه ابوقبیس نزد ابراهیم آورد و او در جایش نصب کرد. حجرالاسود به دلیل اهمیتی که دارد، در طول تاریخ بارها مورد تعرض قرار گرفته است، گزارش‌ها از ربایش سنگ و پنهان کردن آن به دست «عمرو بن حارث بن مضاض جُرهمی» از سران قبیله جرهم،و نیز به دست سران قبیله ایاد در نزاع با مضریان در دوره پیش از اسلام حکایت دارد.حجرالاسود به دست قرامطه بحرین در سال۳۱۷ ق نیز ربوده شد. در این سال مقارن با حکومت المقتدر عباسی (حک:۲۹۵–۳۲۰)، قرامطه بحرین به رهبری ابوطاهر قرمطی در روز ترویه به مکه یورش بردند و ضمن کشتار حاجیان، حجرالاسود را در چهاردهم ذی‌حجه ربودند. ابوطاهر، در آغاز، حجرالاسود را به کوفه برد و بر یکی از ستون‌های مسجد کوفه آویزان کرد و سپس آن را به هجر در بحرین بردند.؛ سرانجام این سنگ در روز عید قربان سال ۳۳۹ق. پس از ۲۲ سال به دست سنبر بن حسن قرمطی به مکه بازگردانده شد و به دست وی در جای خودش قرار داده شد. سنگ بر اثر ضرباتی که بر آن وارد شده بود، آسیب دیده و برای حفظ آن نواری از نقره به دور آن قرار دادند.آسیب دیدن و شکستن حجرالاسود در حوادث پرشمار، سبب شد تا برای حفظ قطعات آن، پس از نصب سنگ، حلقه‌ای به دور قطر بیرونی آن کشیده شود. این حلقه که بارها تعویض گردیده غالباً از جنس نقره و گاه نیز از طلا ؛ .تهیه می‌شد. ؛ در سال۱۲۹۰ق، پوشش دیگری از نقره به وزن دو کیلو به دور حجرالاسود افزوده شد و سنگ را که در آن هنگام ۱۷ قطعه شده بود به هم پیوند داده و قسمت بیرونی آن را با پوششی از نقره خالص پوشانیده شد و از آن صفحه دایره‌ای به قطر 27 و به نقلی ۳۷ سانتی‌متر که بتوان با سر و صورت آن را لمس کرد و بوسید ساخته و کار گذاشته شد.

ویژگی های ظاهری حجر الاسود

حجرالاسود سنگی صیقلی به رنگ سیاه متمایل به قرمز و به شکل بیضی نامنظم است. قطر حجر الاسود در حدود ۳۰ سانتی‌متر و عرض آن حدود ۵/۱۳ سانتی‌متر است.این سنگ در حدود ۹۸ سانتی‌متر یعنی دو ذراع در دیوار فرورفته است. و نواری به عرض ده سانتی‌متر دور آن را گرفته است.

حجر الاسود در روایات

حجر الاسود از سنگ هاى بهشتى است که همراه حضرت آدم عليه السّلام بوده و پس از نزول آدم به زمین و قبول توبه‌ اش نزد وى فرود آمده است. . این سنگ اکنون جزیی از مسجد الحرام و موقف استلام مسلمانان هنگام حج می باشد.در روايات آمده است که اين سنگ در آغاز بسيار سفيد بود، امّا گناهان فرزندان آدم آن را سیاه کرده است.همان، ص ۱۹۱. از پیامبر گرامی اسلام صلوات الله علیه نقل شده است که حجر الاسود دست راست خداوند در روى زمین است، کسى که آن را مسح کند دست خدا را مسح کرده است.

فضایل حجرالاسود

معروف است که این سنگ در آب فرو نمی‌رود.؛ ، ج ۱، ص ۲۶۱</ref>. آتش آن را گرم نمی کند. در منابع روایی شیعه و سنی فضیلیت های بسیاری برای حجر الاسود بیان شده است از جمله نابودی گناهان بر اثر استلام آن توبه آدم (ع) میان حجرالاسود و درب کعبه. استجابت دعا در کنار آن احیاء علوم الدین، ج ۱، ص ۶۹.</ref> مدفن هفتاد پیامبر بین رکن یمانی و حجر الاسود ۲۱۴؛ بحارالانوار، ج ۱۴، ص ۴۶۴.</ref>، جاری بودن چهار نهر بهشتی در زیر آن و سپرده شدن میثاق خدا به آن. بحارالانوار، ج ۹۶، ص ۲۲۱.</ref>

احکام فقهی حجرالاسود

در منابع فقهی بیان شده است که بوسیدن و استلام حجرالاسود جزء مستحبات موکد است و حتی گفته شده است که وقت ازدحام به سوی آن اشاره شود. ۲۳۶؛ ۳۴۰.</ref> بیشتر مذاهب اسلامی شیعه ۲۲۱؛ و سنّی ؛ آغاز طواف از حجرالاسود را واجب می‌دانند و برخی نیز مستحب مستحب است انسان برای رفتن به صفا از مقابل حجرالاسود بیرون برود و هنگامی که از کوه صفا بالا رفت، در برابر رکن مقابل حجرالاسود بایستد.[۴۰]؛ ۴۱۴؛ همچنین مستحب است حاجی هنگامی که در طواف به حجرالاسود می‌رسد، دستان خود را بالا ببرد و خدا را حمد و سپاس بگوید و آن‌گاه بر پیامبر (ص) و خاندانش (ع)درود بفرستد.؛ . یا تکبیر بگوید. ؛ ؛