شهید ثانی

شهید ثانی

نام	زین الدین بن نورالدین علی بن احمد عاملی جُبَعی
لقب	شهید ثانی
دین	اسلام
مذهب	شیعه
زادروز	۱۳ شوال ۹۱۱ق
زادگاه	روستای جُبَع از توابع جبل عامل
وفات	۹۵۵ یا ۹۶۵ قمری
آرامگاه	در دریایی نزدیک قسطنطنیه انداخته شد
محل زندگی	جبل عامل، دمشق، مصر، عراق، بیت المقدس، قسطنطنیه، بعلبک
اساتید	سید حسن بن جعفر کرکی‌، ملا محمد استرآبادی
شاگردان	شیخ حسین عبدالصمد عاملی، سید علی حسینی جزینی عاملی، علی بن زهره جبعی
آثار	الروضه البهیه، مسالک الافهام، روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان

شیخ زین‌الدین علی عاملی (۹۱۱-۹۶۶ ق)، معروف به ^{شهید ثانی}، از جمله نوابغ نامی و مجتهدین شیعی که در قرن دهم هجری می زیسته است. وی یکی از اعیان و مفاخر فقهای نامدار [شیعه، و یکی از اکابر متبحرین در علوم اسلامی و یکی از استوانه های فقهی و اجتهادی در طول ادوار فقه اسلامی می باشد که از نظر آثار و برکات وجودی کم نظیر می باشد. از آثار ماندگار شهید ثانی، می توان به الروضه البهیه در شرح لمعه دمشقیه اشاره کرد.

او از نوادگان علامه حلی است. وی نزد علمای شیعه و سنی به تحصیل پرداخت و از هر دو دسته تأییدیه‌هایی دریافت کرد. شهید ثانی مذاهب پنجگانه اسلامی را تدریس می‌کرد و طبق مبانی هر یک فتوا می‌داد. تلاش و كوشش خستگي ناپذير فقه آل محمد (ص) را به نقاط مختلف جهان بسط و انتشار داده است.

خاندان شهید ثانی

شیخ زین الدین علی بن احمد معروف به شهید ثانی، از اعاظم فقهای شیعه است مردی جامع بوده و در علوم مختلف دست داشته است اهل جبل عامل است. جد ششم او صالح نامی است كه شاگرد علامه حلی بوده است ظاهراً اصلاً اهل طوس بوده است، از این رو شهید ثانی، گاهی الطوسی الشامی امضاء می كرده است.

شهید ثانی در سال 911 متولد شده و در 966 شهید شده است مسافرت متعددی كرده و اساتید فراوانی دیده است به مصر و دمشق و حجاز و بیت المقدس و عراق و استانبول مسافرت كرده و از هر خرمنی خوشه هایی چیده است. تنها اساتید سنی او را دوازده تن نوشته اند به همین جهت مردی جامع بوده است.

نام و محل تولد شهید ثانی

زین الدین فرزند نور الدین علی شامی عاملی، معروف به شهید ثانی، در سیزدهم شوال سال ۹۱۱هـ.ق. در روستای جبع از روستاهای جبل عامل لبنان در خانه ای که سرشار از علم و تقوا بود متولد شد.

تحصیلات شهید ثانی

وی همزمان با حیات پدر بزرگوارش، نورالدین علی بن احمد، تحصیلات مقدماتی را نزد او گذراند سپس به قریه میس رفت و نزد شیخ ‌علی بن عبدالعالی میسی (م 938 ه.ق) تحصیلات خود را ادامه داد و كتاب های شرائع الاسلام محقق حلی، و ارشاد الاذهان علامه حلی، و كتاب قواعد علامه را نزد او خواند. علاوه بر فقه و اصول، از فلسفه و عرفان و طب و نجوم هم، آگاهی داشته است فوق العاده زاهد و متقی بوده است شاگردانش در احوالش نوشته اند كه در ایام تدریس شب ها به هیزم كشی برای اعاشه خاندانش می رفت و صبح به تدریس می نشست مدتی در بعلبك به پنج مذهب (جعفری، حنفی، شافعی، مالكی و حنبلی) تدریس می كرده است.

شهید تالیفات متعددی دارد معروفترین تالیف او در فقه، شرح لمعه شهید اول، و دیگر مسالك الافهام است كه شرح شرایع محقق حلی است. شهید ثانی نزد محقق كركی (قبل از آن كه به ایران بیاید) تحصیل كرده است، شهید ثانی به ایران نیامد صاحب معالم كه از معاریف علما پایان كتاب النفلیه با آن ها شهید ثانی كه مورد تایید محدث قمی نیز قرار گرفته است. شیعه است، فرزند شهید ثانی است.

او یكی از اعیان و مفاخر فقهای نامدار شیعه، و یكی از اكابر متبحرین در علوم اسلامی و یكی از استوانه های فقهی و اجتهادی در طول ادوار فقه اسلامی می باشد كه از نظر آثار و بركات وجودی كم نظیر می باشد. او در قرن دهم هجری می زیسته و باتلاش و كوشش خستگی ناپذیر فقه آل محمد (ص) را به نقاط مختلف جهان بسط و انتشار داده است.

سفرهای علمی و زیارتی شهید ثانی

شهید در سال 933 میس را به قصد روستای كرك نوح ترك كرد. ویدر آنجا به محضر دانشمند و محقق عالیقدرس ید بدرالدین حسن اعرجی شتافت و حدود یك سال نزد وی به شاگردی وبهره وری علمی پرداخت اما دیری نگذشت كه استاد وی دیده از جهان فرو بست و شهید ثانی را در غم هجران و فراق خویش نشاند و از ادامه تحصیل در خدمت او محروم ساخت.

شهید پس از درگذشت استادش (سال 934 ق .) ناگزیر به زادگاه خود جبع بازگشت ولی در آنجا هماز كوشش باز ننشست و پیوسته به مطالعه و مذاكره و تحقیق و بررسی كارهای علمی اشتغال داشت . همچنین به مسئولیت های اجتماعی و دنی و موعظه و ارشاد مردم زادگاهش می پرداختو آنچه را از قرآن و معارف اسلامی آموخته بود، با كمال تواضع نثار هموطنان خویش می نمود و آنان نیز متقابلا سخنان وی را با گوش جان خریده ، از محضر پر فیضش بهره میبردند.

عطش سیراب ناپذیری شهید ثانی نسبت به دانش فلسفه و حكمت و كسب معارف والای اسلامی وی را در سال 937 ق به شهر بزرگ و تاریخی دمشق كشانید. دمشق در روزگارشهید ثانی از نظر مركزیت علمی موقعیت بسیار خوب و ممتازی داشت . شهید در آن شهر ازمحضر محقق و فیلسوف شمس الدین محمد بن مكی علوم طب و هیئت و فلسفه و... را آموخت و برخی دانشهای دیگررا از استادان دیگر دمشق فرا گرفت . او پس از تحصیل در دمشق به زادگاه خود بازگشت وچند سالی را در آنجا به سر برد و بار دیگر در سال 942 ق برای ادامه تحصیلات به دمشق رفت و مدت یك سال دیگر در این شهر به فراگیری دانش و تحقیق و كنكاش علمی پرداخت.

آنگاه از دمشق رهسپار كشور مصر گشت و به قاهره رفت تا با شخصیت های علمی قاهره نیز دیدار كند و با مجامع علمی و روش تدریس و رشته های دانش سرزمین اهرام آشنا شده، بهره هایی نیز در خدمت دانشمندان برجسته مصر ببرد. گفتنی است كه در این سفر دو تناز شاگردان شهید ثانی به نام شیخ حسین عبدالصمد (پدر شیخ بهایی ) و پسر عموی او علیبن زهره جبعی نیز همراه او بودند.

نام تنی چند از اساتید مصری كه شهید ثانی ازآنها بهره برده است به قرار ذیل است:

1-شهاب الدین احمد رملی :

شهید كتاب های منهاج نووی در فقه ، مختصر الاصول ابن حاجب، شرح عقائد عضدی ، شرح تلخیص در معانی وبیان ،شرح تصریف عربی ، شرح جمع الجوامع در اصول فقه و توضیح ابن هشام در نحو را نزد این استاد مصری آموخته است.

2-ملاحسین جرجانی:

شرح تجرید قوشچی ، شرح اشكال در هندسه و شرح چغمینی قاضی زاده رومی را شهید نزد این استاد فرا گرفته است.

3-شهاب الدین ابن نجار حنبلی.

4-ناصرالدین طبلاوی.

5-ناصرالدین مقانی.

6-محمد بن ابی نحاس.

7-عبدالحمید سنهوری.

8-محمد بنعبدالقادر شافعی.

شهید در تاریخ 17 شوال 943 ق . مصر راهمراه با دو شاگردش به قصد مكه و زیارت خانه خدا ترك گفت . او روزها به عشق كعبه دلها، خانه خدا، در بیابانهای داغ و سوزان مصر و حجاز راه پیمود و از میان سنگ ها وخارها گذشت تا به سرزمین وحی رسید و در آن سال توفیق یافت در مراسم حج و عمره شركت كند و خانه خدا را كه سخت در اشتیاق آن بود برای نخستین بار زیارت نماید.

شهیدپس از انجام مراسم حج و زیارت خانه خدا سر از پای نشناخته ، رهسپار كوی دوست و حرم محبوبش پیامبر اكرم (ص) در مدینه منوره گردید و پس از زیارت قبرپیامبر (ص) به زیارت ائمه بقیع (ع) رفت و آنگاه خرسند وشاكر از آن همه توفیق علمی و معنوی كه نصیب وی گشته بود به وطن بازگشت.

بازگشت

شهید ثانی پس از سفرهای علمی وزیارتی خود به شهرهای دمشق ، قاهره و مكه و مدینه كه دو سال به طول انجامید،سرانجام در سال 944 ق به زادگاه خود جبع بازگشت.

بازگشتی كه كوله باری از دانش و تجربه ومعلومات و خرمنی از نور را به همراه داشت و شهید این همه را به مدد توفیقات الهی وتلاش های خستگی ناپذیر خویش كسب كرده و برای هموطنان خود به ارمغان آورده بود. دراین تاریخ آوازه دانش و مقام بلند شهید ثانی در بیشتر سرزمین های اسلامی پیچیده بود و مردم جبل عامل مشتاق دیدار با او بودند، بویژه مردم جبع كه برای ورود او لحظه شماری كرده ، بی صبرانه در انتظار مقدم فقیه و پیشوای بزرگ و هموطن خود بودند و درآن روز استقبال باشكوهی از وی به عمل آوردند.

بن عودی شاگرد دانشمند شهید می نویسد: بازگشت شهید ثانی به وطن مانند باران رحمتی بود كه از آسمان نازل شده باشد. او با آمدن خود دل های مرده از جهل را با دانش وسیعی كه اندوخته بود، زنده كرد. صاحبان علم و فضل دور او را گرفته ، دانشمندان آن دیار همچون تشنگانی كه بر سرچشمه پاك و زلالی رسیده باشند به سوی او هجوم آوردند تا جان و روح خویش را ازسرچشمه پاك و زلال دانش گوارای وی سیراب سازند. گویی درهای دانش پیش از آمدن شهید بسته بود و با آمدن او این درها گشوده گشت و بازار كساد دانش از نو رونق گرفت وفعالیت و جنب و جوش ‍ خویش را باز یافت. فروغ دانش و معنویت او همه جا را روشن ساخت و زنگار جهل و نادانی و بی خبری را از دلها زدود.

شخصیت علمی و مقام معنوی شهید ثانی

در نظر علما و بزرگانشهید ثانی مانند شهید اول كه هر دو از مردم جبل عامل واقع در جنوب لبنان بوده اند، از نوابغ نامی و مفاخر فقهاء و مجتهدین شیعه، و هر دو به جامعیت در علوم و فنون اسلامی مشهور هستند، و هر دو نیز به جرم تشیع در راه دین به شهادت رسیدند، با این فرق كه دانشمندان ما، شهید ثانی را با در نظر گرفتن جهات مختلف زندگانی و آثار وجودیش بیش از شهید اول ستوده و درباره اش سخن گفته اند. سخن كوتاه و جامع دانشمند معروف سید محمد باقر خوانساری مؤلف بزرگوار "روضات الجنات" كه در آغاز شرح حال شهید آورده و دانشمندان بعد از او عیناً از وی نقل كرده اند، زبان گویای این موضوع است.

مؤلف روضات می نویسد: تا این زمان كه سال 1263 قمری است هیچكس از علمای بزرگ را به یاد ندارم كه در بزرگواری، وسعت فكر، مقام بلند، خوش فهمی، تصمیم و اراده، حسن سلیقه، شیوه ی معتدل، برنامه ی منظم تحصیلی، استادان بسیار، ظرافت طبع، كارهای بدیع، معنویت كلام و تصنیفات جامع و كامل به پایه ی شهید ثانی رسیده باشد، بلكه می توان گفت: شهید از لحاظ اخلاق و ملكات فاضله در حدود مقام معصوم بوده است!

وی از لحاظ مقام علمی همچون نقطه ای بود كه دائره معارف وعلوم را در برگرفته، و مركزی بود كه كره ی فضایل ارباب فضیلت آن را احاطه كرده بود. ...

شیخ حُر عاملی دانشمند نامی و هموطن او در كتاب ^{امل الآمل} كه قسمت اول آن راجع به زندگانی علمای جبل عامل است، می نویسد: شیخ اجل زین الدین بن علی بن احمد عاملی جبعی، شهید ثانی، شخصیت وی از لحاظ وثوق و علم و فضل و زهد و عبادت و ورع و تحقیق و تبحر و جلالت قدر و عظمت شأن و جمیع فضایل و كمالات مشهورتر از آنست كه ذكر شود، و خوبی ها و اوصاف حمیده اش بیشتر از آنست كه به شمارش آید، مصنفاتش نیز مشهور می باشد. از جماعت بسیاری از علماء خاصه و عامه در شام و مصر و بغداد و قسطنطنیه و غیره روایت كرده است.

سید مصطفی تفرشی از او بدین گونه یاد می كند: چهره ای درخشان از چهره های درخشنده طائفه شیعه و علمای موثق آنهاست، محفوظاتش زیاد و نوشته هایش پاكیزه است. او راست شاگردانی بزرگ، و كتابهای نفیس و نیكو، به جرم تشیع در سال 966 در قسطنطنیه به شهادت رسید.

آنگاه مؤلف امل الآمل می نویسد: او فقیهی محدث، نحوی، مُقْری، متكلم، حكیم، جامع فنون علم بود، و نخستین دانشمند شیعه است كه در علم درایة الحدیث كتاب نوشته است.

خصوصیات اخلاقى شهید ثانی

وی با داشتن چنین مقام و شخصیت برجسته علمى و فقهى، در تامین پاره اى از ضروریات مـعـاش شـخـصا تلاش مى‌کرد، نوشته‌اند: وقتى هوا تاریک مى‌شد و شب فرا مى‌رسید الاغى را که مـرکب سوارى او بود از خانه بیرون مى‌آورد و به خارج شهر رفته هیزم جمع کرده و بر آن بار مى‌نمود و بدین وسیله سوخت منزل را براى خانواده‌اش فراهم مى‌ساخت .

در سایه این فضائل روحى و معنوى فرزند برومندى همچون عـلامه بزرگوار و دانشمند پارسا و ژرف نگر، ابو منصور جمال الدین حسن (صاحب کتاب معالم ) و دیگری صاحب کتاب مدارک به ثمر رسید که آثار گرانبهایى در اصول فقه و سایر علوم اسلامى به دنیاى شیعه ارمغان آورد. شـهـیـد ثـانـى در پذیرایى از میهمانان و تامین حوائج متقاضیان در حد ایثار و فداکارى مى کوشید.

اساتید شهید ثانی

اساتید شیعه

پدر او علی بن احمد عاملی جبعی، درگذشته ۹۲۵ق

محقق کرکی درگذشته ۹۳۸ق

شیخ محمد بن مکی حکیم و فیلسوف در دمشق

سید حسن بن جعفر کرکی در کرک نوح

شمس الدین محمد بن مکی دمشقی

شیخ احمد بن جابر

شیخ جمال الدین احمد بن شیخ شمس الدین محمد بن خاتون عاملی

اساتید سنی

شمس الدین بن طولون دمشقی حنفی در دمشق

شیخ محیی الدین عبدالقادر بن ابی الخیر غزی

شیخ شمس الدین بن ابی اللطف مقدسی در بیت المقدس

شیخ شهاب الدین احمد رملی

ملا حسین جرجانی

ملا محمد استرآبادی

ملا محمدعلی جیلانی (سید محسن امین می‌نویسد: ممکن است این سه (جرجانی، استرآبادی، جیلانی)، شیعه بوده باشند.)

شهاب الدین بن نجار حنبلی

شیخ ابوالحسن بکری

زین الدین جرمی مالکی

شیخ ناصرالدین ملقانی مالکی

شیخ ناصر الدین طبلاوی شافعی

شیخ شمس الدین محمد نحاس

شیخ عبدالحمید سمنهودی

شیخ شمس الدین محمد بن عبدالقادر فرضی شافعی

شیخ عمیره

شیخ شهاب الدین بن عبدالحق

شیخ شهاب الدین بلقینی

شیخ شمس الدین دیروطی

شاگردان شهید ثانی

نورالدین علی بن حسین موسوی عاملی، داماد شهید ثانی

سید علی حسینی جزینی عاملی، مشهور به صائغ

حسین بن عبدالصمد عاملی پدر شیخ بهایی

علی بن زهره جبعی

سید نورالدین کرکی عاملی

بهاءالدین محمد بن علی عودی جزینی، معروف به ابن العودی

شیخ محی الدین بن احمد میسی عاملی

سید عزالدین حسین بن ابی الحسن عاملی

شیخ تاج الدین بن هلال جزائری

تالیفات و آثار شهید ثانی

آثار علمی این دانشمند پاك نهاد به دهها كتاب و رساله علمی می رسد و علی رغم اشتغالات دیگر تدریسی، حدود هفتاد اثر علمی از خود به جای گذاشت كه ما به برخی از آن ها دست یافته و یا با نام پاره ای از آن ها ضمن ترجمه احوال او در مراجع مختلف آگاهی یافته ایم.

تالیفات شهید ثانی كه از روض الجنان آغاز می شود و به الروضه البهیه از لحاظ تاریخ تالیف پایان می گیرد، واقعا همچون روضه و بوستانی است كه هر پژوهشگر دانش های دینی را با مناظر دل انگیز خود بر سر نشاط آورده تا گم شده خود را در میان آن ها بیابد و قلب او با مشاهده هر زاویه ای از این بوستان و آبشخورهای آن سیراب گردد و نسیم ایمان و عقیده را در سطور این تالیفات استنشاق نماید.

آثار شناخته شده این عالم بزرگوار و فقیه عالیقدر را بر حسب ترتیب موضوعی در زیر یاد می كنیم:

كتب و رسالات فقهی

روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان

كه ظاهراً نخستین اثر علمی این بزرگوار است كه به تاریخ جمعه 25 ذی القعده 949 تالیف كرده است.

مسالك الافهام فی شرح شرایع الاسلام

كه تاریخ پایان كتاب دیات آن 2 ربیع الاول 964 است.

الفوائد العملیه فی شرح النفلیه.

المقاصد العلیه فی شرح الالفیه، در 19 ربیع الاول 950.

نتایج الافكار فی حكم المقیمین فی الاسفار، در دوشنبه 27 رمضان 950.

رساله فی ارث الزوجه من العقار، در 956.

رساله فی احكام الحیوه، در سه شنبه 25 ذی الحجه 956.

رساله فی وجوب صلوه الجمعه.

رساله فی الحث علی صلوه الجمعه، این رساله، به جز رساله قبلی می باشد.

رساله فی تحریم طلاق الحائض الحامل المدخول بها، الحاضر زوجها.

رساله فی حكم طلاق الحائض الغائب عنها زوجها.

رساله فی تحقیق النیه.

مناسك الحج الكبیر.

مناسك الحج الصغیر.

رساله فی عدم جواز تقلید المیت.

الفتاوی المختصره، غالبا در مسائل مربوط به عبادات است.

رساله فی انفعال ما البئر.

رساله فیما اذا احدث المجنب حدثا صغیرا فی اثنا الغسل.

رساله فیما اذا تیقن الحدث والطهاره و شك فی السابق منهما.

المسائل النجفیه (كه هنگام بازگشت از استانبول (قسطنطنیه) به نجف، به آن ها پاسخ نوشته است).

مسائل جبل عامل، كه پس از مراجعت از مکه در جبل عامل پاسخ آن ها را نگاشته است.

رساله فی عدم قبول الصلوه الا بالولایه.

الرساله الاسطنبولیه فی الواجبات العینیه كه هم در فقه و واجبات علمی و هم در مسائل اعتقادی است، در 12 صفر 952 ه.ق.

الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، كه آن را در مدت 6 ماه و 6 روز، یا 15 ماه تالیف كرده است.

حاشیه المختصر النافع.

حاشیه ارشاد الاذهان.

حاشیه قواعد الاحكام.

حاشیه شرایع الاسلام.

كتب درایه

البدایه فی علم الدرایه

شهید ثانی در این علم شاید نخستین دانشمند شیعی باشد كه دست اندر كار تالیف مهم در این رشته باشد.

شرح البدایه فی علم الدرایه.

كتب اصول فقه

تمهید القواعد الاصولیه لتفریع الاحكام الشرعیه: این كتاب دارای 100 قاعده اصولی و 100 قاعده ادبی است كه در اول محرم 958 ه.ق تالیف كرده است.

كتب مربوط به حدیث

غنیه القاصدین فی اصطلاحات المحدثین.

شرح حدیث الدنیا مزرعه الاخره.

كتاب فی الاحادیث مرحوم شیخ حر عاملی گوید: حدود هزار حدیث به خط شهید ثانی دیدم كه از مشیخه حسن بن محبوب انتخاب كرده بود.

كتب ادعیه

رساله فی الادعیه.

رساله فی آداب الجمعه.

كلام

حقائق الایمان یا تحقیق الاسلام والایمان در شب دوشنبه، هشتم ذی القعده 954 ه.ق.

تفسیر

رساله فی شرح بسمله.

نحو

منظومه فی النحو.

شرح المنظومه فی النحو.

اخلاق و عرفان دینی

منار القاصدین فی اسرار معالم الدین، در تعلیم و تربیت و اخلاق و عرفان.

منیه المرید فی آداب المفید والمستفید، در آداب تعلیم و تعلم كه كتابی فوق العاده مفید در امر آموزش و تربیت می باشد كه صحیح ترین و كامل ترین ترجمه آن توسط دانشمند محترم، جناب آقای دكتر سید محمدباقر حجتی انجام پذیرفته است.

مسكن الفؤاد عند فقد الاحبه والاولاد (آرام بخش دل به هنگام از دست دادن دوستان و فرزندان) كه این كتاب را پس از حادثه از دست دادن چند فرزند، پیش از شیخ حسن صاحب كتاب معالم الاصول در تسلی خاطر خویش و دیگران، در روز جمعه اول رجب 954 ه.ق نگاشته است.

تلخیص مسكن الفؤاد.

كشف الریبه عن احكام الغیبه.

التنبیهات العلیه علی وظائف الصلوه الغیبیه، یا اسرار الصلوه كه در اسرار عرفانی و نكات و آداب درونی و باطنی نماز می باشد و با استمداد از احادیث در 9 ذی الحجه 951 تحریر شده است.

این ها برخی از آثار و تالیفات مرحوم شهید ثانی بوده كه بر آن اطلاع یافته شد.

شهادت شهید ثانی

در میان دانشمندان شیعه كه در هزار سال گذشته همیشه پاسدار آئین پاك تشیع بوده اند، بسیاری به درجه ی عالیه شهادت رسیده اند. علامه امینی در كتاب _{شهداء الفضیله} یكصد و سی تن از آنان را نام برده و با اجمال و تفصیل علل و چگونگی شهادت آنها را شرح داده است كه همه به جرم تشیع یا به عنوان ریاست جامعه شیعه، و دفاع از حق و عدالت، شربت شهادت نوشیدند.

معروفترین و بزرگترین آنها، شهید اول و شهید ثانی هستند كه هر دو از علمای طراز اول شیعه و هر دو نیز از مردم جبل عامل بوده اند، و تقریباً به فاصله یكصد و پنجاه سال می زیسته اند، و اینك علت و كیفیت شهادت شهید ثانی:

طبق نوشته علامه نوری در ^{خاتمه مستدرك} سید علی صائغ شاگرد دانشمند شهید در آخر جلد سوم شرح شرایع به خط خود نوشته است: شهید هنگام طواف خانه خدا در مسجد الحرام (مكه معظمه) اسیر شد، آنگاه او را به اسلامبول بردند و روز جمعه در ماه رجب سال 966 در حالی كه قرآن تلاوت می نمود به جرم تشیع شهید شد، با این كه وی در آن موقع مهاجر الی الله و غریب بود.

محدث عالیقدر شیخ حر عاملی در ^{امل الآمل} به تفصیل درباره علت و چگونگی شهادت شهید به نقل از استادش سخن گفته است كه اجمال آن و سایر شواهد دیگر بدین قرار است: شهید به واسطه دانش بسیار و اعتقاد و تشیع، مورد رشك دانشمندان متعصب اهل تسنن قرار گرفته بود.

پیوسته آزارش می دادند و او هم غالباً در بیم و هراس به سر می برد، در عین حال سرگرم كار خود بود. تا این كه روزی دو نفر را برای قضاوت نزد او آوردند و شهید یكی از آنها را محكوم كرد. محكوم از شهید نزد قاضی صیدا به نام معروف كه مردی متعصب بود شاكی شد، قاضی هم از فرصت استفاده نموده و به سلطان سلیمان عثمانی پادشاه روم (عثمانی) كه در آن موقع لبنان و سوریه هم جزو قلمرو او بود، نوشت كه مردی شیعی در دیار ما مردم را به تشیع و گمراهی! می كشاند و از مذاهب چهارگانه اهل تسنن خارج است و در دین خدا بدعت می گذارد! سلطان سلیمان هم مأموری برای دستگیری شهید به جبل عامل فرستاد. شهید برای فرار از اسارت به دست دشمن، آهنگ حج كرد و برای چندمین بار به زیارت خانه خدا رفت. مأمور پس از ورود به جبل عامل و اطلاع از مسافرت شهید به مكه او را دنبال كرد تا این كه در میان راه بر وی دست یافت.

شهید به مأمور گفت: با من باش تا حج كنیم سپس مأموریت خود را انجام بده. پس از انجام مراسم حج با مأمور به روم (تركیه) رفت. در میان راه مردی به مأمور برخورد نمود و از وی پرسید این كیست؟ گفت: مردی از علمای شیعه امامیه است كه سلطان او را احضار كرده است. مرد مزبور گفت: نمی ترسی كه سلطان به واسطه قصوری كه در فرمان او نموده ای تو را به قتل رساند. بهتر است او را به قتل رسانی و سر بریده اش را برای سلطان ببری.

مأمور هم آن فقیه پاك سرشت را همانجا در كنار دریا به قتل رسانید و سرش را برای سلطان برد. جمعی از تركمانان كه در آن نواحی بودند در آن شب دیدند انواری از آسمان پایین می آید و بالا می رود، و چون جستجو كردند و بدن بی سر شهید را یافتند بدون این كه او را بشناسند در همانجا دفن كردند و قبله ای بر مرقدش بنا نمودند.

وقتی مأمور سربریده شهید را به سلطان نشان داد، سلطان خشمگین شد و گفت: من گفتم او را زنده بیاور، تو او را كشتی؟ سپس سید عبدالرحیم عباسی كه در سفر شهید به قسطنطنیه در سال 951 با وی ملاقات نموده بود، اصرار ورزید و سلطان مأمور مزبور را به قتل رسانید.

در كتاب ^{لؤلؤه البحرین} می نویسد: در یكی از كتب معتبر دیدم نوشته بود: شهید را در ربیع الاول سال 965 در مكه مشرفه به امر سلطان سلیم (سلیمان) پادشاه روم (عثمانی) گرفتند و به یكی از خانه های مكه بردند و یك ماه و ده روز زندانی كردند، سپس او را از راه دریا به قسطنطنیه (اسلامبول) پایتخت روم بردند. آنگاه در كنار دریا سرش را از تن جدا ساختند و بدنش را سه روز روی زمین انداختند، و بعد به دریا افكندند!

به نقل علامه نوری، شیخ بهایی می گوید: پدرم نقل كرد كه: بامداد روزی به خدمت شهید رسیدم دیدم آن عالم جلیل القدر غمگین است و به فكر فرو رفته است. وقتی سبب پرسیدم، گفت: ای برادر! گمان می كنم من شهید دوم باشم! زیرا دیشب در خواب دیدم كه سید مرتضی (دانشمند بزرگ شیعه) مهمانی مفصلی داده و تمامی علمای شیعه را دعوت كرده است. وقتی من وارد شدم، سید برخاست و به من خوش آمد گفت و فرمود: فلانی بنشین پهلوی شیخ شهید! من هم پهلوی شهید اول نشستم از این رو تصور می كنم من شهید دوم باشم!

و نیز علامه نوری در _مستدرك از كتاب _{الدر المنثور} شیخ علی عاملی نوه ی شهید ثانی نقل می كند كه نوشته است: جواب زیر را به خط شیخ حسین بن عبد الصمد عاملی (پدر شیخ بهائی) دیده ام كه سید بدرالدین حسین بن شدقم حسینی مدنی در مكه معظمه راجع به شهادت شهید و اینكه شهید چند سال قبل از مرگش محل شهادت خود را به وی نشان داده بود. سؤال كرده و آن دانشمند بزرگوار هم جواب داده است.