شاذلیه
شاذلیه طریقتی است از تصوف اهل سنت که مریدان و پیروان آن شاذلی خوانده می‌شوند. این طریقت صوفیه یکی از بزرگ‌ترین طریقت‌های صوفیانه شمال آفریقا است که بسیاری از مسلمانان آن دیار بدان گرایش یافته‌اند.[۱] شاذلیه بیشترین پیروان را در شمال آفریقا و به ویژه کشورهایی چون مراکش، مصر، سوریه، لیبی و سودان دارد.
بنیان گذار طریقت شاذلیه
ابوالحسن شاذلی(۶۵۶–۵۹۳) در اوایل قرن هفتم هجری با بیان طریقتش در جهت ایجاد تحولی اساسی در تصوف زمان خود، گامی بزرگ برداشت. ابوالحسن شاذلی را می‌توان تربیت‌یافته دو صوفی به نام زمان خویش یعنی احمد رفاعی و عبدالقادر گیلانی و شاذلیه را از انشعابات طریقت معروفیه دانست.[۲]
دلیل ایجاد طریقت شاذلیه
وی به روش و منطق سلوک صوفیانی که در دوران معاصرش زیست داشتند انتقاد داشت. مسائلی چون رهبانیت، تبتل، ریاضت، ملاک و میزان در مشاهدات عرفانی، سماع، دیانت و شریعت و اسقاط تکلیف در تصوف، شغل و پیشه، زی و پوشش صوفیان، بیشترین سهم را دراین‌باره داشت. وی با ارائه مسیر و طریقی نو در سلوک، اصلاح گری خویش را آغاز کرد.[۳]
اصول طریقتی شاذلیه
طریق صحو، دستور به شغل و کار، عدم خروج از اعتدال، پایبندی به دستورات شرع و دین‌مداری، پرهیز از توجه به امور خارق العاده و کرامات، سلوک در طریق محبت و زهد، پرهیز از ریاضات طاقت‌فرسا و ... ازجمله اصول طریقتی شاذلیه است.[۴]
اعتقادات شاذلیه
شاذلی از مریدانش می‌خواست که در عین اشتغال به کارهای خود به عبادت پردازند، نه این‌که ترک شغل و خانه و زندگی کرده و به دنبال عرفان باشند. البته او برخی مواقع پیروان خویش را از ترک اشتغالات و امور عادی باز می‌داشت. او برخلاف برخی از اهل تصوف، با سؤال و تکدی‌گری مخالفت می‌کرد و از قبول اعاناتی که حکومت وقت برای اعطای به خانقاه فقرا اختصاص داده بود، امتناع می‌ورزید.[۵] فرقه شاذلیه پنج اصل برای خود ترسیم کرده‌اند که از این قرار است:
۱. تقوا در راه خدا به صورت آشکار و نهان؛
۲. پیروى از سنت رسول خدا(ص) در گفتار و کردار؛
۳. اعراض از خلق در خوشبختى و بدبختى؛
۴. راضى بودن به رضاى خداوند در کم و بیش؛
۵. برابر بودن مسلمانان و نصارا و یهود برابرند و تسامح در امر دین.[۶]
نشر طریقت شاذلیه
سفرهای بسیار و دیدار جمع کثیری از مشایخ و بزرگان تصوف موجبات آشنایی بیشتر آنان با ابوالحسن شاذلی و عقاید او را فراهم آورد. پس از وی شاگردان متعددش که برخی آنان را چهل نفر دانسته‌اند و همچنین بزرگان این سلسله؛ به نشر طریقتش پرداختند.
ابوالعباس مرسی؛ خلیفه و شاگرد تراز اول او، ابن عطاءالله سکندری، ابن عجیبه و نیز احمد الزروق نقشی ویژه دراین‌باره ایفا کردند.[۷]
انشعابات طریقت شاذلیه
این طریقت در طی قرون متمادی دستخوش تغییرات فراوانی شده که پدید آمدن بیش از 100 انشعاب در شاذلیه فقط بخشی از آن است. درقاویه، وزانیه، علاویه، عزمیه، سنوسیه و مریمیه را می‌توان از مهم‌ترین انشعابات طریقت شاذلیه دانست.[۸]
برخی دیگر از انشعابات شاذلیه عبارتند از:[۹]
1. الطریقة الجازولیة الحسینیة الشاذلیة
موسس: الشیخ سالم جابر حسین الجازولی
شیخ کنونی: الشیخ سالم جابر حسین الجازولی
2. الطریقة الحصافیة الشاذلیة
موسس: السید المستشار محمد أبو الأسرار الحصافی
شیخ کنونی:السید المستشار محمد أبو الأسرار الحصافی
3. الطریقة الخطیبیة الشاذلیة
موسس: الشیخ محمود محمد خلیل الخطیب
شیخ کنونی: الشیخ محمود محمد خلیل الخطیب
4. الطریقة المحمدیة الشاذلیة
موسس: الشیخ محمد زكی إبراهیم
شیخ کنونی: الشیخ نور الدین محمد عصام الدین محمد زكی إبراهیم
5. الطریقة الجوهریة الشاذلیة
موسس: الشیخ حسن رمضان إسماعیل الجوهری
شیخ کنونی: الشیخ عیسی عبد الرحیم محمد الحسینی الجوهری
6. الطریقة الحامدیة الشاذلیة
موسس:
شیخ کنونی: الشیخ الحسین حامد سلامة الراضی
7. الطریقة السلامیة الشاذلیة
موسس:
شیخ کنونی: الشیخ شریف محمد عبد السلام طه مشینة
8. الطریقة العروسیة الشاذلیة
موسس:
شیخ کنونی: الشیخ فكری السید علی فكری علی
9. الطریقة البکریة الشاذلیة
موسس:
شیخ کنونی: الشیخ أحمد محمد كوبلای البكری
10. الطریقة العفیفیة الشاذلیة
موسس:
شیخ کنونی:
11. الطریقة الفاسیة الشاذلیة
موسس:
شیخ کنونی: السید اللواء محمد سمیر محمد حسن
12. الطریقة الصدیقیة الشاذلیة
موسس: الأستاذ الدكتور علی جمعة محمد عبد الوهاب
شیخ کنونی: الأستاذ الدكتور علی جمعة محمد عبد الوهاب
13. الطریقة الحبیبیة الشاذلیة
موسس: -
شیخ کنونی: -
14. الطریقة العزمیة الشاذلیة
موسس: الشیخ محمد ماضی أبو العزائم
شیخ کنونی: الشیخ محمد علاء الدین ماضی أبو العزائم
15. الطریقة العفیفیة الهاشمیة الشاذلیة
موسس: -
شیخ کنونی: الشیخ عمرو محمد ضیاء الدین عبد الباقی العفیفی
16. الطریقة الهاشمیة المدنیة الشاذلیة
موسس: -
شیخ کنونی: الشیخ مصطفى محمد الطاهر الصافی
17. الطریقة الفیضیة الشاذلیة
موسس: الشیخ محمود أبوالفیض بن علی بن عمر المنوفی الحسینی
شیخ کنونی: الشیخ محمود محمود أبو الفیض المنوفی
18. الطریقة القاوقجیة الشاذلیة
موسس: -
شیخ کنونی: الشیخ مصطفى محمد أبو الفتح القاوقجی
19. الطریقة المدنیة الشاذلیة
موسس: -
شیخ کنونی: الشیخ سامح یوسف عبد الخالق ثروت المرزوقی
پانویس
- ↑ برگرفته از سایت: urd.ac.ir
- ↑ برگرفته از سایت: urd.ac.ir
- ↑ برگرفته از سایت: urd.ac.ir
- ↑ برگرفته از سایت: urd.ac.ir
- ↑ لغت نامه دهخدا، کلمه «شاذلیه»
- ↑ مشکور، محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، ص ۲۴۷
- ↑ برگرفته از سایت: urd.ac.ir
- ↑ برگرفته از سایت: urd.ac.ir
- ↑ برگرفته از سایت: sufiordersgate.com
منابع
1. urd.ac.ir
2. sufiordersgate.com
3. لغت نامه دهخدا، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ دوم از دوره جدید، ۱۳۷۷ش.
4. مشکور، محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی،آستان قدس رضوی، مشهد، چاپ دوم، ۱۳۷۲ش.