الاقتصاد فی الاعتقاد (کتاب)
الاقتصاد في الاعتقاد، از تألیفات امام محمد غزالى، در موضوع علم كلام براى بيان عقائد در مورد توحيد، نبوت، معاد و امامت مى‌باشد. ایشان اين كتاب را در قرن پنجم و در حدود سال‌هاى 488 و 481 نوشته است.
معرفی اجمالی
غزالى در اين كتاب را با چهار مقدمه شروع كرده است كه بيان اهميت علم كلام و جايگاه عقل در شريعت اسلامى از آن جمله مى‌باشند. در اين مقدمه ایشان به همسويى عقل و دين اشاره مى‌كند و اين را از ويژگى‌هاى اسلام مى‌شمارد، مى‌گويد: شرع منقول و عقل معقول در راستاى هم هستند. ابوحامد غزالى در مقدمه دوم از كتاب، انسان‌ها را به لحاظ اعتقادى به چهار دسته تقسيم مى‌كند كه عبارتند از:
- جماعتى كه به خدا ايمان دارند و رسالت پيامبر خاتم(ص) را پذيرفته‌اند.
- عده‌اى كه از اسلام اعراض كرده‌اند و كافر گشته و اهل بدعت‌اند.
- كسانى كه اعتقادات تقليدى دارند كه شبهات بوجود آمده در دين اینها كه انسان‌هايى سالم و معتقد هستند، بايد با علم كلام حل شود.
- گمراهان و اهل ضلالتى كه زمينۀ پذيرش حق را دارند و مى‌شود با علم كلام اينها را به راه راست هدايت نمود.
ایشان می‌گوید:امام بايد داراى ويژگى‌هايى؛ چون كفايت، علم، ورع و قريشى بودن باشد. او آخرين ويژگى؛ يعنى قريشى بودن را از اين حديث نبوى كه مى‌فرمايد: الائمة من قريش بدست آورده است. او معتقد است که امام به يكى از سه صورت انتخاب مى‌شود:
- تنصيص از سوى پيغمبر اكرم(ص).
- تنصيص از سوى امام قبلى.
- تفويض از سوى كسى كه صاحب منزلت است كه موجب مى‌شود، ديگران از او پيروى كنند.
البته ابوحامد غزالى با اين كه تنصيص از سوى پيامبر(ص) را يكى از راه‌هاى شناخت امام مى‌داند؛ ولى قائل است كه از سوى پيامبر(ص) هيچ نصى راجع به امامت خلفاى راشدين و اميرالمؤمنين على(ع) نرسيده است و بدين ترتيب در اينجا غزالى جانشينى على بن ابى‌طالب(ع) را با نص پيغمبر اكرم(ص) را رد مى‌كند.
منبع
کتاب الاقتصاد في الاعتقاد.