فانیه

فانیه از فرق مربوط به جهمیه اند.

تقسیم بندی

در منابع آمده است که جهمیه 12 فرقه اند که عبارت است از: معطله، مریسیه، ملتزمه، واردیه، زنادقه، حرقیه، مخلوقیه، فانیه، مغیریه، قبریه، واقفیه، لفظیه.

عقاید

فرقه فانیه معتقدند که نباید در باره بقای خداوند و نیز بهشت و جهنم سخنی گفت، زيرا اگر قايل به بقاى خداوند و بهشت و جهنم شویم، موجب شركت در اسم و معنا می گردیم، زیرا خداوند می فرماید: هَلْ تَعْلَمُ لَهُ سَمِيًّا. سوره مریم، آیه 65 يعنى آیا مثل و مانندی برای او می یابی؟ معناى اين آيه آن است كه همنامى براى خدا نيست. علاوه، پیامبر (ص) فرمود: تغلق ابواب‏ الجحيم. ‏يعنى درهاى دوزخ بسته مى‏شود و هرگاه زمان به درازا انجامد دوزخ خالى گردد و درهاى آن بسته شود.

وجه تسمیه

در برخی از منابع به وجه تسمیه این فرقه اشاره شده است از این جهت این فرقه را فانیه می نامند زیرا که قرآن می فرماید:‏ «وَ نُفِخَ فِي الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ » سوره زمر، آیه 68. و در «صور» دميده مى‏شود، پس همه كسانى كه در آسمان ها و زمين اند مى‏ ميرند. در این حادثه کبرا و واقعه عظمی بهشت و دوزخ نیز نابود خواهد شد مگر خدا که حیّ و قیوم است. و نیز خدا فرمود: قوله تعالى: « كُلُّ شَيْ‏ءٍ هالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ » سوره قصص، آیه 88. همه چيز جز ذات (پاك) او فانى مى ‏شود. م