فانیه

فانیه
عقیده	نباید دربارۀ بقای خداوند و نیز بهشت و جهنم سخنی گفت، چون اگر قائل به‌ بقای خداوند و بهشت و جهنم شویم، موجب شرک در اسم و معنا می‌گردیم.

فانیه، از فرقه‌های مربوط به جهمیه‌ هستند.

تقسیم‌بندی

در منابع آمده است که جهمیه دوازده فرقه‌اند که عبارت است از: فانیه، معطله، مرّیسیّه، ملتزمه، واردیه، زنادقه، حرقیه، مخلوقیه، مغیریه، قبریه، واقفیه، لفظیه.

عقاید

فانیه معتقدند که نباید دربارۀ بقای خداوند و نیز بهشت و جهنم سخنی گفت، چون اگر قائل به‌بقای خداوند و بهشت و جهنم شویم، موجب شرک در اسم و معنا می‌گردیم، زیرا خداوند می‌فرماید: هَلْ تَعْلَمُ لَهُ سَمِیًّا ^{[مریم–65]} ‎؛ «آیا مثل و مانندی برای او می‌یابی؟» یعنی اینکه همنامی برای خداوند نیست. علاوه، پیامبر (صلی‌الله علیه وآله) فرمود: «تغلق ابواب‏ الجحیم»؛ «درهای دوزخ بسته می‌شود و هرگاه زمان به درازا انجامد، دوزخ خالی گردد و درهای آن بسته شود».

وجه تسمیه

در برخی از منابع، به‌ وجه تسمیه این فرقه اشاره شده است. جدای از آن، در قرآن آمده است:‏ وَ نُفِخَ فِی الصُّورِ فَصَعِقَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ ^{[زمر–68]} ‎؛ «و در صور دمیده می‌‏شود، پس همه کسانی که در آسمان‌ها و زمین‌ هستند، می‌‏‌میرند». در این واقعۀ عظیم، بهشت و دوزخ نیز نابود خواهد شد مگر خداوند که حیّ و قیوم است، زیرا که خود فرمود: کُلُّ شَیْ‏ءٍ هالِکٌ إِلَّا وَجْهَهُ ^{[قصص–88]} ‎؛ «همه چیز جز ذات (پاک) او فانی می‌شود».

جستارهای وابسته

• بهشت
• جهنم
• شرک

منابع

• محمدجواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، سال 1372 ش، تاریخ درج مطلب: بی‌تا، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 24 آبان سال 1404 ش.

• شیخ مفید، الامالی، قم، انتشارات کنگره شیخ مفید، سال 1413 ق، تاریخ درج مطلب: بی‌تا، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 24 آبان سال 1404 ش.

• هفتاد و سه ملت یا اعتقادات مذاهب، مربوط به قرن ششم هجری قمری، با تصحیح محمدجواد مشکور، تهران، سال 1341 ش، تاریخ درج مطلب: بی‌تا، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 24 آبان سال 1404 ش.