جناحیه
| جناحیه | |
|---|---|
 | |
| نام | جناحیه |
| موسس | عبداللّه بنمعاویة بنعبداللّه بنجعفر |
| عقیده | 1. اعتقاد به تناسخ. 2. ابدی بودن جهان. 3. نفی بهشت و جهنم. 4. ادعای الوهیت درباره موسس. 5. اباحهگری در احکام دین |
جناحیه، پیروان عبداللّهبنمعاویة بنعبداللّه بنجعفر بنابوطالب ملقّب به ذوالجناحین (صاحب دو بال) بودند.
وجه تسمیه
چون جدّ عبداللهبنمعاویه، جعفربنابیطالب ملقب به ذوالجناحین بوده است، این فرقه را جناحیه خواندهاند[۱][۲][۳].
تاریخچه پیدایش
در نحوه پیدایش این فرقه، دیدگاههای گوناگونی مطرح شده است که تنها به دو دیدگاه اشاره میشود.
نظر عبدالقادر بغدادی
عبدالقادر بغدادی معتقد بود که وقتی مُغیریه (پیروان مغیرةبنسعید از غالیان قرن دوم) از وی تبرّی جستند و در طلب امام از کوفه به مدینه رفتند، در آنجا با عبداللّهبنمعاویه برخورد کردند. عبداللّه با این ادعا که بعد از علی (علیهالسّلام)، کسانی که از نسل او هستند، باید امامت را بر عهده بگیرند، آنان را بهسوی خود دعوت کرد، آنان نیز با او بیعت کردند و بهکوفه بازگشتند[۴].
نظر نوبختی و سعدبنعبدالله
نوبختی و سعدبنعبدالله معتقد بودند که پس از درگذشت ابوهاشم، گروهی از پیروانش قائل شدند که وی عبداللّهبنمعاویه را وصی و امام پس از خود معرفی کرده اما چون عبداللّه هنگام وفات وی کودک بوده، ابوهاشم این راز را به صالحبنمدرک گفته است تا زمانی که عبداللّه بالغ شد، وی را از آن راز آگاه کند[۵][۶].
عقاید
جناحیه عبداللهبنمعاویه را امام میدانستند و معتقد بودند که علم چون علف در دل او میروید و او را خدا و مظهر رسولالله میدانستند و از اباحیه بهشمار میرفتند[۷] [۸]. آنان همچنین به حلول و تناسخ معتقد بودند و میگفتند ارواح از بدنی به بدنی دیگر منتقل میشوند. به باور آنان، روح خدا در آدم حلول کرد و از او به دیگر پیامبران رسید تا به حضرت رسول (صلّیالله علیه وآله)، سپس در علی و فرزندانش حسنین سلام الله علیهما و محمدبنحنفیه و از محمدبنحنفیه در فرزندش ابوهاشم و از او در عبداللّهبنمعاویه حلول کرد[۹][۱۰][۱۱][۱۲].
همچنین معتقد بودند که ارواح یاران پیامبر (صلّیالله علیه وآله) در بدن ایشان جای گرفته است و ازاینرو نام آنها را بر خویش مینهادند[۱۳][۱۴]. بر همین اساس، اعتقاد به فناناپذیری جهان، نفی معاد و بهشت و دوزخ و منحصر دانستن ثواب و عقاب به زندگی دنیوی، از اعتقادات ایشان شمرده شده است. موسس این فرقه نیز ادعای نبوت و در عینحال الوهیت میکرد[۱۵].
جناحیه درباره آخرت معتقد بودند که آخرت همان آسمان است و کسانی که عملصالح انجام دادهاند، به آسمان میروند و زمین نیز برای بدکاران جای عذاب خواهد بود[۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰].
همچنین معتقد بودند که با تأویل آیه: 
لَیسَ عَلَیالَّذینَ امَنُوا و عَمِلُوا الصّالِحاتِ جُناحٌ فیما طَعِمُوا [مائده–93] 
محرماتی چون گوشتِ مردار، خوردن شراب، انجام زنا و لواط، حلال است و آیه مذکور را ناسخ آیه سوم سوره مائده میدانستند[۲۱][۲۲][۲۳].
جناحیه قایل به وجوب عبادات نبودند، بلکه برای عبادات و محرمات، مصادیقی ذکر کردند مثلا گفتند که عباداتی چون نماز، روزه و حجّ همان اشخاصی هستند که دوستی آنها واجب است و آن افراد اهلبیت (علیهمالسّلام) هستند و مقصود از محرمات در قرآن، کنایه از قومی است که کینه و نفرت از آنان واجب است[۲۴].
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ جمعی از نویسندگان، دانشنامه جهان اسلام، ج 10، ص 832.
- ↑ ابوالحسن اشعری، مقالاتالاسلامیین و اختلافالمصلّین، انتشارات هلموتریتر، ویسبادن، سال ۱۹۸۰ م، ج ۱، ص ۶.
- ↑ میرسیدشریف جرجانی، التعریفات، بیروت، انتشارات عبدالرحمن عمیره، سال 1407 ق، ج ۱، ص ۱۱۱.
- ↑ عبدالقاهر بنطاهر بغدادی، الفرق بینالفرق، بیروت، انتشارات دارالمعرفة، بیتا، ج ۱، ص ۲۴۵ـ۲۴۶.
- ↑ حسنبنموسی نوبختی، فرق الشیعة، ص ۳۲.
- ↑ سعدبن عبداللّه اشعری قمی، المقالات و الفرق، با کوشش محمد جواد مشکور، تهران، سال 1361 ش، ج ۱، ص ۳۹.
- ↑ محمدجواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، سال 1372 ش، چ دوم.
- ↑ تقیالدین مقریزی، المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار، ج 4، ص 176.
- ↑ سعدبنعبداللّه اشعری قمی، المقالات و الفرق، با کوشش محمدجواد مشکور، تهران، سال 1361 ش، ج ۱، ص ۴۲.
- ↑ عبدالقاهر بنطاهر بغدادی، الفرق بینالفرق، بیروت، انتشارات دارالمعرفة، ج ۱، ص ۲۵۵.
- ↑ عبدالکریم شهرستانی، الملل و النحل، قاهره، چاپ افست، بیروت، بیتا، ج ۱، ص ۲۴۴.
- ↑ نشوانبنسعید الحمیری، الحورالعین، انتشارات کمال مصطفی، چاپ افست تهران، سال 1972 م، ج ۱، ص ۱۶۱.
- ↑ سعدبن عبداللّه اشعری قمی، المقالات و الفرق، با کوشش محمدجواد مشکور، تهران، سال 1361 ش، ج ۱، ص ۴۸.
- ↑ حسنبنموسی نوبختی، فرق الشیعة، ص 39.
- ↑ عبدالکریم شهرستانی، الملل و النحل، قاهره، انتشارات احمد فهمی، چاپ افست بیروت، بیتا، ج ۱، ص ۲۴۴.
- ↑ سعدبن عبداللّه اشعری قمی،المقالات و الفرق، با کوشش محمدجواد مشکور، تهران، سال 1361 ش، ج ۱، ص ۴۱.
- ↑ ابوالحسن اشعری، مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلّین، انتشارات هلموت ریتر، ویسبادن، سال 1980 م، ج ۱، ص ۶.
- ↑ عبدالقاهر بنطاهر بغدادی، الفرق بین الفرق، بیروت، انتشارات دار المعرفة، بی تا، ج ۱، ص ۲۴۶.
- ↑ عبدالکریم شهرستانی، الملل و النحل، قاهره، انتشارات احمد فهمی، چاپ افست بیروت، بیتا، ج ۱، ص ۲۴۴
- ↑ نشوانبنسعید الحمیری، الحورالعین، انتشارات کمال مصطفی، چاپ افست تهران، سال 1972 م، ج ۱، ص ۱۶۱.
- ↑ سعدبنعبداللّه اشعری قمی، المقالات و الفرق، با کوشش محمدجواد مشکور، تهران، سال 1361 ش، ج ۱، ص ۳۹ ص ۴۲.
- ↑ عبدالقاهر بنطاهر بغدادی،الفرق بین الفرق، بیروت، انتشارات دار المعرفة، بی تا، ج ۱، ص ۲۴۶
- ↑ نشوانبنسعید الحمیری، الحور العین، انتشارات کمال مصطفی، چاپ افست تهران، سال 1972 م، ج ۱، ص ۱۶۱
- ↑ عبدالقاهر بنطاهر بغدادی، الفرق بینالفرق، بیروت، انتشارات دارالمعرفة، ج ۱، ص ۲۵۵.
