جناحیه
| جناحیه | |
|---|---|
 | |
| نام | جناحیه |
| موسس | عبداللّهبنمعاویه بن‌عبداللّه‌بن‌جعفر |
| عقیده | 1. اعتقاد به تناسخ. 2. ابدی بودن جهان. 3. نفی بهشت و جهنم. 4. ادعای الوهیت در باره موسس. 5. اباحه گری در احکام دین |
جناحیه پیروان عبداللّهبنمعاویه بن‌عبداللّه‌بن‌جعفر بن‌ابوطالب ملقّب به ذوالجناحین (صاحب دو بال) بودند.
وجه تسمیه
چون جدّ عبدالله‌بن‌معاویه، جعفر‌بن‌ابی‌طالب ملقب به ذوالجناحین بوده است، این فرقه را جناحیه خوانده‌اند[۱][۲][۳].
تاریخچه پیدایش
در نحوه پیدایش این فرقه، دیدگاه‌های گوناگونی مطرح شده است که به دو دیدگاه اشاره می‌شود.
نظر عبدالقادر بغدادی
عبدالقادر بغدادی معتقد بود که وقتی مُغیریه (پیروان مغیرة‌بن‌‌سعید از غالیان قرن دوم) از وی تبرّی جستند و در طلب امام از کوفه به مدینه رفتند، در آنجا با عبداللّهبنمعاویه برخورد کردند. عبداللّه با این ادعا که بعد از علی (علیه‌السّلام)، کسانی که از نسل او هستند، باید امامت را بر عهده بگیرند، آنان را به‌سوی خود دعوت کرد، آنان نیز با او بیعت کردند و به‌‌کوفه بازگشتند[۴].
نظر نوبختی و سعد بن عبدالله
نوبختی و سعد‌بن‌عبدالله معتقد بودند که پس از درگذشت ابوهاشم، گروهی از پیروانش قائل شدند که وی عبداللّهبنمعاویه را وصی و امام پس از خود معرفی کرده اما چون عبداللّه هنگام وفات وی کودک بوده، ابوهاشم این راز را به صالح‌‌بن‌‌مدرک گفته است تا زمانی که عبداللّه بالغ شد، وی را از آن راز آگاه کند[۵] [۶].
عقاید
جناحیه عبدالله‌بن‌معاویه را امام می‌دانستند و معتقد بودند که علم چون علف در دل او می‌روید و او را خدا و مظهر رسول‌الله می‌دانستند و از اباحیه به‌شمار می‌رفتند[۷] [۸]. آنان همچنین به حلول و تناسخ معتقد بودند و می‌گفتند ارواح از بدنی به بدنی دیگر منتقل می‌شوند. به باور آنان، روح‌خدا در آدم حلول کرد و از او به دیگر پیامبران رسید تا به حضرت رسول (صلّی‌الله علیه وآله)، سپس در علی و فرزندانش حسنین سلام الله علیهما و محمد‌بن‌‌حنفیه و از محمد‌بن‌‌حنفیه در فرزندش ابوهاشم و از او در عبداللّهبنمعاویه حلول کرد[۹][۱۰][۱۱][۱۲].
همچنین معتقد بودند که ارواح یاران پیامبر (صلّی‌الله علیه وآله) در بدن ایشان جای گرفته است و ازاین‌رو نام آنها را بر خویش می‌نهادند[۱۳][۱۴]. بر همین اساس، اعتقاد به فنا‌ناپذیری جهان، نفی معاد و بهشت و دوزخ اخروی و منحصر دانستن ثواب و عقاب به زندگی دنیوی، از اعتقادات ایشان شمرده شده است. موسس این فرقه نیز ادعای نبوت و در عین حال الوهیت می‌کرد[۱۵].
جناحیه درباره آخرت معتقد بودند که آخرت همان آسمان است و کسانی که عمل‌‌صالح انجام داده‌اند، به آسمان می‌روند و زمین نیز برای بدکاران جای عذاب خواهد بود[۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰].
همچنین معتقد بودند که با تأویل آیه: 
لَیسَ عَلَی‌الَّذینَ امَنُوا و عَمِلُوا الصّالِحاتِ جُناحٌ فیما طَعِمُوا [مائده–93] 
محرماتی چون گوشتِ مردار، خوردن شراب، انجام زنا و لواط، حلال است و آیه مذکور را ناسخ آیه سوم سوره مائده می‌دانستند[۲۱][۲۲][۲۳].
جناحیه قایل به وجوب عبادات نبودند، بلکه برای عبادات و محرمات مصادیقی ذکر کردند مثلا گفتند که عباداتی چون نماز، روزه و حجّ همان اشخاصی هستند که دوستی آنها واجب است و آن افراد اهل‌بیت (علیه‌السّلام) هستند و مقصود از محرمات در قرآن، کنایه از قومی است که کینه و نفرت از آنان واجب است[۲۴].
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ جمعی از نویسندگان، دانش نامه جهان اسلام، ج 10، ص 832.
- ↑ ابوالحسن اشعری، مقالات‌‌الاسلامیین و اختلاف‌‌المصلّین، انتشارات هلموت‌‌ریتر، ویسبادن، سال ۱۹۸۰ م، ج ۱، ص ۶.
- ↑ میر سید شریف جرجانی، التعریفات، بیروت، انتشارات عبدالرحمن عمیره، سال 1407 ق، ج ۱، ص ۱۱۱.
- ↑ عبدالقاهر بن‌‌طاهر بغدادی، الفرق بین‌الفرق، بیروت، انتشارات دارالمعرفة، بی‌تا، ج ۱، ص ۲۴۵ـ۲۴۶.
- ↑ حسن بن موسی نوبختی، فرق الشیعة، ص ۳۲.
- ↑ سعد بن عبداللّه اشعری قمی، المقالات و الفرق، به کوشش محمد جواد مشکور، تهران، سال 1361 ش، ج ۱، ص ۳۹.
- ↑ محمد جواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، سال 1372 ش، چ اول.
- ↑ تقی الدین مقریزی، الخطط ، ج 4، ص 176.
- ↑ سعد‌بن‌‌عبداللّه اشعری قمی، همان، ص ۴۲.
- ↑ عبدالقاهر بن‌‌طاهر بغدادی، همان، بیروت، انتشارات دارالمعرفة، ج ۱، ص ۲۵۵.
- ↑ محمد بن عبدالکریم شهرستانی، الملل و النحل،قاهره، چاپ افست بیروت، بی تا، ج ۱، ص ۲۴۴.).
- ↑ نشوان بن سعید حمیری، الحورالعین، انتشارات کمال مصطفی،چاپ افست تهران، سال 1972 م، ج ۱، ص ۱۶۱.
- ↑ سعد بن عبداللّه اشعری قمی، همان، ص ۴۸.
- ↑ حسن بن موسی نوبختی، فرق الشیعة، ص 39.
- ↑ محمد بن عبدالکریم شهرستانی، الملل و النحل، قاهره، انتشارات احمد فهمی، چاپ افست بیروت، بی تا، ج ۱، ص ۲۴۴.
- ↑ سعد بن عبداللّه اشعری قمی، همان، ص ۴۱.
- ↑ ابوالحسن اشعری، مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلّین، انتشارات هلموت ریتر، ویسبادن، سال 1980 م، ج ۱، ص ۶.
- ↑ عبدالقاهر بن طاهر بغدادی، الفرق بین‌الفرق، بیروت، انتشارات دار المعرفة، بی تا، ج ۱، ص ۲۴۶.
- ↑ محمدبن عبدالکریم شهرستانی،همان، ص ۲۴۴ـ۲۴۵.
- ↑ نشوان بن سعید حمیری، همان.
- ↑ سعد بن عبداللّه اشعری قمی، همان.
- ↑ عبدالقاهر بن طاهر بغدادی،همان.
- ↑ نشوان بن سعید حمیری، همان.
- ↑ عبدالقاهر بن طاهر بغدادی، همان.
