حیانیه

حیّانیّه
نام	حیّانیّه
موسس	حیّان سرّاج
عقیده	محمد بن‌حنفیه زنده و بعد از امام علی او امام است.

حیّانیه‏ پیروان شخصی به‌نام حیّان سرّاج بودند و اعتقاد داشتند که محمد حنفیه بعد از امام علی ‌(علیه‌السّلام) امام است.

شرح حال موسس

حیان‌سراج‏ کیسانی مذهب و معتقد به امامت محمد‌ بن‌حنفیه بوده و می گفت که او زنده است.

تاریخچه

نوشته‌اند که وی با امام صادق ‌(علیه‌السّلام) احتجاجاتی داشته است که به چند مورد از آن اشاره می‌شود:

کشّی از راوی نقل می‌کند که بر حضرت صادق ‌(علیه‌السّلام) وارد شدم، حضرت فرمود اگر کمی‌ زودتر رسیده بودی، حیّان سرّاج را می‌دیدی که درباره محمد حنیفه بحث می‌کرد. او محمد را به‌ گونه‌ای مدح می‌کرد که گویا زنده است. به او گفتم ای حیّان! آیا شما و دیگران نمی‏‌گویید که همانند آن چه در بنی‌‏اسرائیل اتفاق افتاد، باید در این امت اتفاق بیفتد؟ گفت: آری، گفتم: آیا ما و شما دیده و یا شنیده‌‏ایم که عالمی‌ در برابر چشم مردم مرده باشد و زنانش شوهر کرده باشند و اموالش تقسیم شده باشد و در عین‌حال زنده باشد؟ او چیزی نگفت و از جا برخاست و رفت.

شیخ صدوق از حسین‌ بن‌مختار نقل می‌کند که می‌گفت: حیّان‌ بن‌سرّاج بر امام صادق (علیه‌السّلام) وارد شد، حضرت فرمود: حیّان! یارانت درباره محمد‌ بن‌حنفیه چه می‏‌گویند و چه اعتقادی دارند؟ حیّان گفت آنها معتقدند که او زنده است و روزی می‌‏خورد. حضرت فرمود: پدرم برای من نقل فرمود که او جزء اشخاصی بوده که به عیادت محمد رفته و چانه‌‏اش را بسته و در خاک دفنش کرده و اموالش تقسیم شده است. حیّان عرض کرد: مثال محمد مثل عیسی‌ بن‌مریم (علیه‌السّلام) است که مردم گمان کردند به دار آویخته شده و مرده است. حضرت فرمود: برای دوستان یا دشمنانش؟ عرض کرد: برای دشمنانش، فرمود: گمان می‌‏کنی که حضرت محمد‌ بن‌علی دشمن محمد‌حنفیه است؟ گفت: نه.

عبدالرحمن‌ بن‌حجاج نقل می‌کند که امام صادق (علیه‌السّلام) به من فرمود: یکی از پسر‌عموهایم آمد و برای حیّان‌سرّاج از من اجازه ملاقات خواست، اجازه دادم؛ حیّان وارد شد و گفت: یا اباعبدالله می‏‌خواهم از شما سوالی بپرسم که خودم به پاسخ آن آگاهم، اما ‏دوست دارم که جوابش را از شما هم بدانم! به من خبر ده از عمویت، محمد‌ بن‌علی (حنفیه)، آیا مرده است یا نه؟ امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: من در جواب گفتم که پدرم به من چنین خبر داد که در مزرعه خودم بودم که شخصی آمد و گفت: عمویت را دریاب، من به منزل عمویم رفتم، دیدم حالت غش به او دست داده، ناگهان به هوش آمد و به من گفت: به محل زراعت برگرد. من پرهیز کردم، گفت که باید برگردی! برگشتم. هنوز به مزرعه‌‏ام نرسیده بودم که باز آمدند و گفتند عمویت را دریاب. برگشتم، دیدم زبانش بسته شده، اما مشغول به نوشتن وصیت‏‌نامه است. از جایم برنخاستم تا چشمش را بستند و غسلش دادند و کفن بر او پوشاندند و نماز بر وی خواندیم و سپس دفنش کردیم. اگر این موت و مرگ است به خدا که او مرده است. حیان گفت: خداوند تو را بیامرزد، بر پدرت مطلب اشتباه شده گمان کرده که محمد حنفیه مرده است.

سر انجام

ظاهرا این حیّان همان کسی است که پس از ابومسلم در خراسان قیام کرد و معروف به حیّان خراسانی است. وی از بزرگ‌ترین دشمنان عرب در خراسان به شمار می‌‏رفت و آن دیار را بر قتیبة بن‌مسلم باهلی، سردار خون‌ریز عرب بشورانید و سرانجام به‌ دست سعید‌ بن‌خذنیه فرمانروای عرب در خراسان با زهر مسموم شد.