تجانیه
| تجانیه( تحینیه) | |
|---|---|
 | |
| نام | تجانیه( تحینیه) |
| موسس | ابوالعباس احمد‌بن‌محمد بن‌المختار بن‌سالم تجانی |
| عقیده | صوفی گری، انحراف از عقاید حقه و ادعاهای ماورایی |
تجانیه یا تحینیه به کسر تا، نام طریقهای از فرقه‌های «صوفیه» است.
موسس
موسس این فرقه شخصی به نام ابوالعباس احمد‌بن‌محمد بن‌المختار بن‌سالم تجانی (1150- 1230 ه) است.
شرح حال
احمد تجانی در سال ۱۱۵۰ هجری‌قمری در منطقه‌ای به نام عین‌ماضی در جنوب الجزایر به دنیا آمد. وی مدعی بود که به دلیل ازدواج یکی از اجدادش با زنی از قبیله بنی‌توجین در مراکش تجانی نام گرفته است. وی همچنین خود را از نسل امام‌حسن علیه‌السلام و از فرزندان نفس‌زکیّه می‌دانست اگر‌چه این فقط یک ادعا از طرف اوست و در صحت آن تردید وجود دارد.[۱] [۲] [۳] وی در ادامه به تلمسان رفت و پس از آن مکه و مدینه را در سال 1186 هجری زیارت کرد و در قاهره با مشورت مردی که او را محمود کردی می‌خواندند طریقه جدیدی در تصوف ایجاد کرد و آن طریقه فرقه‌ای از «خلوتیه» به شمار میرود. سپس به مغرب بازگشت و در منطقه بوسمغون که در صحرا واقع است مقام یافت ودر آنجا مدعی شد که از جانب پیامبر خدا رسول مصطفی (ص) برای دعوت به طریقه جدید خود مبعوث شده است.[۴] تجانی پس از مدتی از طریقت خلوتیه و سایر طریقه‌ها فاصله گرفت و در سال ۱۱۹۶هجری‌قمری طریقت مستقل خود را به وجود آورد.[۵][۶] با این‌حال برخی تجانیه را شاخه‌ای از خلوتیه شمرده‌اند.[۷] [۸] تجانی نامی از شجره طریقت خود نبرده است بلکه مدعی بود که به طور مستقیم از پیامبر صلوات الله علیه تعلیم می‌گیرد. بنابراین، به نظر تجانیه، تقدیس و قدرت معنوی این طریقت از طریق مشایخ قبلی به دست نیامده، بلکه محدود و منحصر به پیامبراسلام و احمد تجانی است. ازین‌رو، تجانیه خود را طریقه احمدیه یا محمدیه نیز می‌نامند.[۹] مهاجرت تجانی از ابی سمغون به فاس نقطه عطفی در تاریخ طریقت تجانیه بود. وی قبل از آن که به فاس برود به مولای سلیمان، امیر مغرب پیام داد که به سبب آزار و بی‌عدالتی ترک‌‌های عثمانی می‌خواهد به او پناه ببرد و سلیمان برای او خانه و مقرری ماهانه در نظر گرفت.[۱۰] [۱۱] [۱۲] [۱۳] وی تا پایان حیاتش در فاس بود و از آن جا مریدانش را برای تبلیغ طریقت به نقاط دیگر می فرستاد. پیروان طریقه او را احباب می‌گویند و غالبا مشغول به ذکرند و هر روز صد بار در اوقات معین ذکر می‌گویند زیرا معتقدند که ذکر از اصول مذهب ایشان به شمار میرود و علاوه، پیروان این فرقه حق پیوستن به فرقه‌های دیگر را ندارند.قبر ابوالعباس تجانی در فاس که از بلاد مغرب (مراکش) است، زیارتگاه پیروان این فرقه می‌باشد. پیروان این طریقه پیش از آن که به مکه مشرف شوند بر خود واجب می‌دانند که نخست مرقد او را زیارت نمایند[۱۴].
عقاید
هیچ گونه زهد و ریاضت و قوانین دشوار وجود ندارد، بلکه بیش از همه چیز، بر نیاز به واسطه معنوی میان خدا و انسان تأکید می‌شود. به عقیده آنان احمد تجانی خود را «غوث» یا «قطب الاقطاب» و «خاتم الاولیاء المحمدیه» خوانده و ازاین رو از همه اولیا برتر است و فقط او و جانشینانش، واسطه هستند. همچنین معتقدند که احمد تجانی به پیروانش اطمینان داده که ثروت در دنیا و نجات و رستگاری در آخرت را نصیب‌شان خواهد کرد. ازین رو آنان به اظهار ارادت یا توسل به شیوخ دیگر نیازی ندارند و نباید به زیارت قبور اولیای دیگر بروند. هرکس چنین کاری بکند، طریقت تجانیه را ترک گفته است و دچار «سوء عاقبت» نیز خواهد شد. [۱۵] [۱۶] [۱۷] [۱۸] [۱۹] پیروان تجانیه درباره احمد تجانی عقاید مبالغه‌آمیزی دارند، از جمله معتقدند که هر کسب او را ببیند، خصوصا در روزهای جمعه و دوشنبه، حتی اگر بی دین و کافر باشد، بخشیده می‌شود.[۲۰] [۲۱] نزد تجانیه زیارت قبور مشایخ مربوط به این فرقه اهمیت فراوانی دارد.
شاگردان تجانی
تجانی دارای شاگردانی بوده که توانستند طریقت او را گسترش دهند و نام برخی از آنها عبارت است از: سیدابراهیم ریاحی (متوفی 1266), مفتی و شاعر تونسی محمدحافظ مختار اهل موریتانی (متوفی ح1246) [۲۲] [۲۳] [۲۴] ابراهیم انیاس (متوفی 1354 ش/ 1975) اهل سودان و عبدالرحمان شَنقیطی (متوفی 1299/ 1882).[۲۵]
پانویس
- ↑ علی بن محمد دخیل اللّه، التجّانیّه، ریاض، سال 1401 هجری قمری، ج۱، ص۴۰ـ ۴۱
- ↑ ابونصر، تیجانیه، ج۱، ص۱۵ـ۱۶.
- ↑ محمد طه ولی، المسجد فی الاسلام، بیروت، سال 1409 هجری قمری، ج۱، ص۱۰۱
- ↑ مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 خورشیدی، چاپ اول، ص 122
- ↑ ابونصر، تیجانیه، ج۱، ص۱۸ـ۱۹.
- ↑ ابوالقاسم سعداللّه قماری، تاریخ الجزائر الثّقافی، بیروت، سال 1998، ج۴، ص۱۹۳
- ↑ احمد عطیه اللّه، القاموس الاسلامی، قاهره، سال 1383 هجری قمری، ۱۳۹۶،۱۹۷۶.
- ↑ عبدالمنعم حفنی، الموسوعه الصّوفیّه اعلام التّصوّف والمنکرین علیه والطرق الصوفیّه، ذیل مادّه، قاهره، سال ۱۴۱۲ قمری
- ↑ ابونصر، تیجانیه، ج۱، ص۳۷ـ ۳۸.
- ↑ ابونصر، تیجانیه، ج۱، ص۱۸ـ۱۹.
- ↑ ابونصر، تیجانیه، ج۱، ص۲۰.
- ↑ ابونصر، تیجانیه، ج۱، ص۲۲.
- ↑ علی بن محمد دخیل اللّه، التجّانیّه، ریاض، سال 1401 هجری قمری، ج۱، ص۴۷
- ↑ مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 خورشیدی، چاپ اول، ص 122
- ↑ علی بن محمد دخیل اللّه، التجّانیّه، ریاض، سال 1401 قمری، ج۱، ص۱۶۷
- ↑ علی بن محمد دخیل اللّه، التجّانیّه، ریاض، سال 1401 قمری، ج۱، ص۱۹۸ـ ۱۹۹
- ↑ علی بن محمد دخیل اللّه، التجّانیّه، ریاض، سال 1401 قمری، ج۱، ص۲۱۱
- ↑ ابونصر، تیجانیه، ج۱، ص۳۹.
- ↑ ابونصر، تیجانیه، ج۱، ص۴۷.
- ↑ علی بن محمد دخیل اللّه، التجّانیّه، ریاض، سال 1401 قمری، ج۱، ص۲۳۸ـ۲۳۹
- ↑ ابونصر، تیجانیه، ج۱، ص۴۴.
- ↑ ابونصر تیجانیه، ج1، ص82 ـ83.
- ↑ ابونصر تیجانیه، ج1، ص 102
- ↑ حاجی عمر فُوتی اهل مالی و رهبر دینی و نظامی جهاد با فرانسوی ها و مؤسس دولت تجانی در سودان
- ↑ علی بن محمد دخیل اللّه التجّانیّه، ج1، ص70، ریاض (1401).
