بابکیه
| بابکیه | |
|---|---|
 | |
| نام | بابکیه |
| موسس | بابک خرمدین |
| عقیده | غلاة شیعه |
بابکیه نام فرقهای از غُلاة شیعه منسوب به بابک خُرّمدین مشهورترین پیشوای خُرّمدینان است. بابک در زبان پهلوی «پاپک» خونده میشود.
پیشینه بابکیه
فرقه بابکیه از پیروان بابک خرّم دین میباشند[۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷][۸]. اگرچه در برخی از کتابها، بابکیه از غلات شیعه دانسته شده است، اما با بررسی قیام بابکیان در تاریخ، درمییابیم که:
1. بابکیان گروهی سیاسی بودند که بر ضدّ حکومت شورش کرده بودند.
2. قیامشان رنگ و بوی ملی داشت نه مذهبی
3.هیچ ارتباطی با بزرگان شیعه نداشتند و شاید اصلا شیعه را نمیشناختند.
اصل و نسب بابک
از اصل و نسب بابک اطلاع دقیقی در دست نیست. برخی وی را فرزندی نامشروع دانستهاند و برخی دیگر او را از نوادگان ابومسلم خراسانی معرفی کردهاند. ابن ندیم مینویسد: «جاویدان بن شهرک (یا سهرک) که رئیس جاویدانیه (از خرمیه) بود، در راه برگشت از زنجان در ده بلال آباد در منزل مادر بابک اقامت میکند و در آنجا کاردانی بابک را میپسندد و وی را با اجازه مادرش با خود میبرد. پس از مدتی جاویدان از دنیا میرود و همسر او که عاشق بابک شده بود، به پیروان جاویدان میگوید روح وی در بابک حلول کرده و به جای جاویدان همسر وی میشود[۹]. روایت دیگری نیز نقل شده است که پدر بابک از مردم مداین و روغنفروش بود و به آذربایجان رفت و در آن جا دلباخته زنی یک چشم شد و او را به زوجیت خود در آورد و بابک از آن زن به دنیا آمد. وی در یکی از سفرها که به کوه سبلان رفته بود، شخصی از پشت به او خنجری زد و بر اثر زخم خنجر درگذشت. پس از مرگش مادر بابک به دایگی میپرداخت تا این که بابک ده ساله و به گاوچرانی مشغول گشت و به خدمت شبلبنمنقی ازدی درآمد و ستوربان او شد و از غلامانش طنبور نواختن آموخت. بابک در ادامه از آن جا به تبریز رفت و دو سال نزد محمدبنرواد ازدی بود. سپس نزد مادرش بازگشت در حالیکه هجده سال از سن او گذشته بود. ابوالمعالی صاحب کتاب «بیان الادیان» مینویسد: زمانی که زندگی بر بابک و مادرش در اردبیل تنگ شد، راهی منطقه دیگر شده و در دهی که از آن محمدبنرواد الازدی بود ساکن شدند. اهل آن ده از مزدکیان و خرمدینان بودند و پیشوای ایشان، جاویدانبنشهرک بود. وی چون میدانست که بابک طنبور را به خوبی مینوازد، او را نزد خود نگاه داشت[۱۰].
مبارزات
بابک خرمدین بعد از رسیدن به زعامت خرّمیان با عباسیان مبارزه و بخش مهمی از از آذربایجان را تصرف میکند. شروع نهضت بابک در سال 201 هجری قمری بوده است، سالهایی که در اثر مرگ هارونالرشید (193هـ. ق) و نزاعهای امین و مأمون بر سر خلافت و همچنین قحطی گسترده؛ اقتدار حکومت مرکزی عباسی رو به افول بود. قیام بابک علاوه بر مذهبی بودن، صبغه سیاسی و ملی نیز داشت. مأمون در طول سالهای حکومت خود، لشگریان بسیاری را به جنگ بابکیه فرستاد اما توفیقی در رویارویی با بابک نداشتند. لشکریان بابک پس از مرگ مأمون در سال 218 هجری قمری، به مناطق مرکزی ایران مثل اصفهان و ری حمله کردند، هرچند که در این امر توفیق نیافتند.
سر انجام
بابک خرمدین در سال ۲۰۱ قمری به خونخواهی ابومسلم خراسانی و بر ضد حکومت مأمون شورش کرد و عدۀ زیادی به او پیوستند. پس از ۲۲ سال نبرد با حکومت در سال ۲۲۳ قمری در جنگ با افشین ایرانی که از سوی معتصم عباسی مأمور جنگ با بابک شده بود، اسیر و کشته [۱۱] و بدنش به دار آویخته شد.[۱۲] [۱۳].
پانویس
- ↑ شهفور اسفرایینی، التبصیر فی الدین، ص 135.
- ↑ ابن جوزی، تلبیس ابلیس، ص 148
- ↑ عباس اقبال، خاندان نوبختی، ص 251.
- ↑ محمد جواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، ص 85.
- ↑ شریف یحیی الامین، فرهنگ نامه فرقههای اسلامی، ص67
- ↑ ابن ندیم، الفهرست، ص 406 و 407.
- ↑ محمد بن حسن دیلمی، قواعد عقاید آل محمد فی الرد علی الباطنیة، ص 34
- ↑ عبدالمنعم حنفی، موسوعة الفرق و الجماعات و المذاهب و الاحزاب و الحرکات الاسلامیة، ص 147.
- ↑ ابن ندیم، الفهرست، ص 406.
- ↑ محمد جواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، سال 1372 ش، چ دوم، ص 84، با ویرایش و حذف و اضافات لازم در عبارات.
- ↑ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، سال ۱۴۰۷ ق، ج ۵، ص ۲۴۵.
- ↑ جمعی از نویسندگان، دانش نامه جهان اسلام، ج 1، ص77.
- ↑ جمعی از نویسندگان، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج 11، ص 23.
