بابکیه
| بابکیه | |
|---|---|
 | |
| نام | بابکیه |
| موسس | بابک خرمدین |
| عقیده | غلاة شیعه |
بابکیه نام فرقهای از غُلاة شیعه منسوب به بابک خُرّم‌دین پیشوای مشهور خُرّم‌دینان است. بابک در زبان پهلوی «پاپک» خونده می‌شود.
پیشینه بابکیه
فرقه بابکیه از پیروان بابک خرّم دین هستند[۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷][۸]. اگر‌چه در برخی از کتاب‌ها، بابکیه به عنوان غلات شیعه نام برده شده است، اما با بررسی قیام بابکیان در تاریخ، درمی‌یابیم که:
1. بابکیان گروهی سیاسی بودند که بر ضدّ حکومت شورش کرده بودند.
2. قیام‌شان رنگ و بوی ملی داشت نه مذهبی.
3.هیچ ارتباطی با بزرگان شیعه نداشتند و شاید اصلا شیعه را نمی‌شناختند.
اصل و نسب بابک
از اصل و نسب بابک اطلاع دقیقی در دست نیست. برخی وی را فرزندی نامشروع و برخی دیگر او را از نوادگان ابومسلم خراسانی دانسته‌اند. ابن ندیم می‌نویسد: «جاویدان‌بن شهرک (یا سهرک) که رئیس جاویدانیه (از خرمیه) بود، در راه برگشت از زنجان در ده بلال آباد در منزل مادر بابک اقامت می‌کند و در آنجا کاردانی بابک را می‌پسندد و وی را با اجازه مادرش با خود می‌برد. پس از مدتی جاویدان از دنیا می‌رود و همسر او که عاشق بابک شده بود، به پیروان جاویدان می‌گوید روح وی در بابک حلول کرده و به جای جاویدان همسر وی می‌شود[۹]. روایت دیگری نیز نقل شده است که پدر بابک از مردم مداین و روغن‌فروش بود و به آذربایجان رفت و در آن جا دلباخته زنی یک چشم شد و او را به زوجیت خود در آورد و بابک از آن زن به دنیا آمد. وی در یکی از سفرهایش به کوه سبلان، توسط شخصی از پشت مورد اصابت خنجری قرار می‌گیرد و بر اثر زخم خنجر از دنیا می‌رود. مادر بابک پس از مرگ فرزندش به دایگی میپرداخت تا اینکه بابک ده ساله و به گاو‌چرانی مشغول شد و به خدمت شبل‌بن منقی ازدی درآمد و ستوربان او شد و از غلامانش طنبور نواختن آموخت. بابک در ادامه از آنجا به تبریز رفت و دو سال نزد محمد‌بن رواد ازدی بود. سپس نزد مادرش بازگشت در حالی‌که هجده سال از سن او گذشته بود. ابوالمعالی صاحب کتاب «بیان الادیان» می‌نویسد: زمانی که زندگی بر بابک و مادرش در اردبیل تنگ شد، به منطقه دیگری رفتند و در دهی که از آن محمد‌بن رواد الازدی بود، ساکن شدند. اهل آن ده از مزدکیان و خرم‌دینان بودند و پیشوای ایشان، جاویدان‌بن شهرک بود. وی چون می‌دانست که بابک طنبور را به خوبی می‌نوازد، او را نزد خود نگهداشت[۱۰].
مبارزات
بابک خرمدین بعد از رسیدن به زعامت خرّمیان با عباسیان مبارزه و بخش مهمی از از آذربایجان را تصرف می‌کند. شروع نهضت بابک در سال 201 هجری قمری بوده است، سال‌هایی که با مرگ هارون‌الرشید (193هـ. ق) و نزاع‌های امین و مأمون بر سر خلافت و همچنین قحطی گسترده؛ اقتدار حکومت مرکزی عباسی رو به افول بود. قیام بابک علاوه بر مذهبی بودن، رنگ سیاسی و ملی نیز داشت. مأمون در طول سال‌های حکومت خود، لشکریان بسیاری را به جنگ بابکیه فرستاد، اما توفیقی در رویارویی با بابک نداشتند. لشکریان بابک پس از مرگ مأمون در سال 218 هجری قمری، به مناطق مرکزی ایران مثل اصفهان و ری حمله کردند، هرچند که دستاوردی نداشتند.
سر انجام
بابک خرمدین در سال ۲۰۱ هجری قمری به خون‌خواهی ابومسلم خراسانی و بر ضد حکومت مأمون شورش کرد و عدۀ فراوانی به او پیوستند. پس از ۲۲ سال نبرد با حکومت وقت، در سال ۲۲۳ هجری قمری به دست افشین ایرانی که از سوی معتصم عباسی مأمور جنگ با بابک شده بود، اسیر و کشته [۱۱] و بدنش به دار آویخته شد.[۱۲] [۱۳].
پانویس
- ↑ شهفور بن طاهر اسفرایینی، التبصیر فی الدین، ص 135.
- ↑ ابن جوزی، تلبیس ابلیس، ص 148.
- ↑ عباس اقبال آشتیانی، خاندان نوبختی، ص 251.
- ↑ محمد‌جواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، سال 1372 ش، چ دوم، ص 85.
- ↑ شریف یحیی الامین، فرهنگ‌نامه فرقه‌های اسلامی، ص67
- ↑ ابن ندیم، الفهرست، ص 406 و 407.
- ↑ محمد‌بن حسن دیلمی، قواعد عقاید آل محمد فی الرد علی الباطنیة، ص 34.
- ↑ عبدالمنعم حنفی، موسوعة الفرق و الجماعات و المذاهب و الاحزاب و الحرکات الاسلامیة، ص 147.
- ↑ ابن ندیم، الفهرست، ص 406.
- ↑ محمد‌جواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، سال 1372 ش، چ دوم، ص 84، با ویرایش و حذف و اضافات لازم در عبارات.
- ↑ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، سال ۱۴۰۷ ق، ج ۵، ص ۲۴۵.
- ↑ جمعی از نویسندگان، دانش‌نامه جهان اسلام، ج 1، ص77.
- ↑ جمعی از نویسندگان، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج 11، ص 23.
