بشریه
| بِشْرِیه | |
|---|---|
 | |
| نام | بِشْرِیه |
| موسس | ابوسهل بشر‌بن معتمر هلالی |
| عقیده | اختیارگرایی مطلق ناشی از آزادی و اراده برای انسان |
بِشْرِیه پیرو ابوسهل بشر‌بن معتمر هلالی هستند که از «معتزله» بغداد بود.
شرح‌حال
خاستگاه ِبشر کوفه بوده و از آن شهر به بغداد نقل مکان کرد و پیشوای معتزلیان بغداد شد و از طبقه ششم معتزلیان به حساب می‌آمد. وی در زمان هارون‌الرشید میزیست، هارون وی را به اتهام رافضی‌بودن به زندان انداخت. او قصیدهای در چهل بیت در رد اتهامش سرود، هارون چون قصیده را خواند دستور آزادی وی را داد[۱].
اختلاف آراء با معتزله
بشر هر چند از معتزلیان بود، ولی با آنها در چند مسأله اختلاف داشت.
در نگاه او:
1. اگر کافر از روی میل و طاعت ایمان آورد، خداوند می‌تواند او را مشمول لطف خود کند.
2. اگر خداوند نخست خردمندان را می‌آفرید و سپس آغاز به آفرینش بهشت میکرد و آن را بر آنان ارزانی میداشت؛ برای ایشان شایسته‌تر بود.
3. اگر خداوند بداند که اگر بنده‌اش بیشتر وقت زیستن داشته باشد، ایمان میآورد، شایسته‌تر است که به او این فرصت را بدهد تا آن که او را در حال کفر بمیراند.
4. خداوند پیوسته «مرید» است و هرگاه به حدوث چیزی از کارهای بندگان علم پیدا کند و در حدوث آن مانعی نبیند؛ پدید آوردن آن چیز را خواسته است.
5. خداوند مؤمن را در حال ایمانش دوست و کافر را در حال کفرش دشمن ندارد.
6. انسان می‌تواند که رنگ‌ها، مزه‌ها، بوها و دیگر ادراکات را با فراهم کردن اسباب آن پدید آورد.
7. خداوند گناهان آدمی را می‌آمرزد و اگر دوباره به سمت گناه رفت، او نیز از آمرزش خود باز می‌گردد و دچار کیفرش می‌کند.
8. خداوند می‌تواند کودکی را عذاب کند و به وی ستم نماید و اگر به چنین کاری دست بزند، آن کودک بی درنگ به بلوغ می‌رسد تا سزاوار کیفر شود.
9. حرکت پیدا است بدون آن که جسم در مکان اول و یا مکان دوم باشد، ولی جسم به وسیله آن، از مکان اول به مکان دوم حرکت می‌کند[۲].
آثار
از آثار بشر به جز قسمت‌هایی از شعرها و گفتارهای ادبی چیز دیگری باقی نمانده است. ابن‌‌ندیم فهرستی از عناوین آثار او آورده است که بیشتر آنها ردیه‌هایی بر مخالفان آرای اوست که نام برخی از آنها بدین قرار است: التوحید، حدوث الاشیاء، الحجة فی اثبات النبی (صلّی‌الله علیه وآله)، تأویل متشابه القرآن، العدل، التولد علی النظام، کتاب علی الاصم فی المخلوق، کتاب علی ضرار فی المخلوق، الاستطاعة علی هشام بن الحکم، کتاب علی اصحاب القدر، کتاب فی المنزلة بین المنزلتین، الکفر و الایمان، الوعید علی المجبرة، کتاب فی الاطفال علی المجبرة، الرد علی الاصم فی الامامة، اجتهاد الرأی، الرد علی الخوارج، الرد علی المرجئة، الرد علی ابی الهذیل و الرد علی اصحاب ابی حنیفة[۳][۴][۵].
پانویس
- ↑ محمد‌جواد مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، سال 1372 ش، چ دوم، ص 103. با بازنویسی در بسیاری از جملات و ویرایش و اصلاحات کلی.
- ↑ همان.
- ↑ ابن ندیم، الفهرست، ص ۱۸۴، ۱۸۵ و ۲۰۵.
- ↑ شمس‌الدین محمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، با کوشش شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت، سال ۱۴۰۶ ق، ج 10، ص 203.
- ↑ جمعی از نویسندگان، دانش‌نامه بزرگ اسلامی، ج 12، ص 4901.
