قاسمیه
| قاسمیه | |
|---|---|
 | |
| قرن شکل گیری | قرن دوم و سوم |
| مبدأ شکل گیری | از شاخه‌های فقهی اصلی زیدیان |
| موسس | قاسم رسی |
قاسمیه از فرقه «زیدیه» و از شاخه‌های فقهی اصلی زیدیان بوده و با تعالیم شخصی به نام قاسم رسی در قرن دوم و سوم ارتباط مستقیم داشته‌اند.
موسس
نام کامل پایه‌گذار این مکتب، ابومحمد قاسم بن ابراهیم بن اسماعیل بن ابراهیم طباطبا بن حسن بن حسن بن علی بن ابی‌طالب (علیه‌السّلام) است[۱] [۲].
شرح حال موسس
وی مردی فقیه و شاعر و از امامان زیدیه و برادر مادری ابن‌طباطبا محمد بن ابراهیم بود[۳]. او زاهدترین و بردبارترین فرد زمان خودش بود و قرآن، تورات، انجیل و زبور را خوانده بود[۴] و بر علوم زمانش تسلط کاملی داشت و به عنوان یکی از بزرگ‌ترین متکلمان زیدیه شناخته می‌شد. وی علم کلام را از معتزلیان و در مدینه آموخت[۵][۶] و کتاب «الدلیل» را که به مباحث توحیدی پرداخته است تالیف کرد[۷].
تاریخچه
تاریخ دقیق تولد قاسم در جایی ثبت نشده است، اما مطابق با برخی از روایات، سن وی هنگام وفات حدود 77 سال و در سال 246 هجری قمری بوده است. پس می‌توان حدس زد که قاسم رسی در سال ۱۶۹ هجری قمری متولد شده است[۸]. زندگی مخفی و پر از اسرار وی که بیشتر ناشی از فعالیت‌های سیاسی‌اش بود؛ خود دلیلی است تا اطلاعات دقیقی درباره دوران زندگی‌اش ثبت نشود. در هر صورت محل زندگی وی در جبال إدقس (قدس) در اطراف مدینه بود و بعد از مرگ برادرش محم بن ابراهیم در سال 199 هجری قمری، ادعای امامت کرد و در الرّس که کوهی سیاه نزدیک ذی الحلیفه در شش میلی مدینه بود درگذشت[۹].قاسم الرسی نقش مهمی در شکل‌گیری دعوت زیدیه یمن داشته است. آراء و تفکرات او و حضورش در منطقه رس، سبب رشد و نمو خاندان رسی و ایجاد پایگاه فکری، اعتقادی مناسبی در آن منطقه برای زیدیان و در ادامه زیدیان یمن شد. او که تاثیر بسیاری در افکار زیدیه خصوصا زیدیه یمن داشت، یاران فراوانی به‌دست آورد که در برخی منابع گاه به «قاسمیه» شناخته شده‌اند[۱۰].قاسم دارای پنج برادر به نام‌های محمد، حسن، احمد، علی و عبدالله بود[۱۱].
آثار
قاسم الرسی، آثار بسیاری درباره عقاید کلامی نگاشت که در برخی از منابع به بیست و سه رساله اشاره شده است که در بیان توحید و عقاید «زیدیه» و رد بر «رافضه» نوشته است[۱۲][۱۳][۱۴][۱۵]. نام برخی از کتاب‌های وی به شرح زیر است. «العدل و التوحید الکبیر»، «الرد علی بن المقفع» در باب هیات و نجوم، «الرد علی النصاری»، «الفرائض و السنن»، «السیاسة النفس» و نیز دو کتاب «الناسخ و المنسوخ» و «فصول الامامة» که این دو را در رد مخالفین زیدیه نوشته است[۱۶][۱۷].
وفات
موسس این فرقه پس از هفتاد و هفت سال عمر در سال ۲۴۶ هجری قمری در منطقه رس از دنیا رفت و در همان مکان دفن شد[۱۸][۱۹][۲۰].
پانویس
- ↑ هارونی یحیی بن حسین، الافاده فی تاریخ ائمة الزیدیه تحقیق محمد یحیی سالم عزان، یمن، نشر دار الحکمة الیمانیه، چاپ اول، سال ۱۴۱۷هجری قمری و 1996 میلادی، ص۱۱۴
- ↑ شوقی ابراهیم العمرجی احمد، الحیاة السیاسیه و الفکریه للزیدیه فی المشرق الاسلامی، قاهره، نشر مکتبة مدبولی، چاپ اول، سال ۲۰۰۰میلادی، ص۱۷۴
- ↑ مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 355
- ↑ حسنی احمد بن ابراهیم، المصابیح، تحقیق عبدالله بن عبدالله بن احمد الحوثی، یمن، صعده، نشر موسسه الامام زید، سال ۱۴۲۲ هجری قمری، چاپ اول، ص ص۵۶۵
- ↑ رئوف فقی عصام الدین عبد، الیمن فی ظل الاسلام منذ فجره حتی قیام دولت بنی رسول، قاهره، نشر دار الفکر العربی، چاپ سوم، سال ۱۹۹۴ میلادی، ص۱۰۴
- ↑ سید ایمن فواد، تاریخ المذاهب الدینیة فی البلاد الیمن حتی نهایت القرن السادس الهجری، نشر دار المصر اللبنانیه، چاپ اول، سال ۱۴۰۸ هجری قمری، و 1988 میلادی، ص231
- ↑ هارونی یحیی بن حسین، الافاده فی تاریخ ائمة الزیدیه، ص۱۱۴.
- ↑ سید ایمن فواد، تاریخ المذاهب الدینیة فی البلاد الیمن حتی نهایت القرن السادس الهجری، نشر دار المصر اللبنانیه، چاپ اول، سال ۱۴۰۸ هجری قمری، و 1988 میلادی، ص۲۲۸
- ↑ مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 355
- ↑ سید ایمن فواد، تاریخ المذاهب الدینیة فی البلاد الیمن حتی نهایت القرن السادس الهجری، نشر دار المصر اللبنانیه، چاپ اول، سال ۱۴۰۸ هجری قمری، و 1988 میلادی، ص228
- ↑ سید ایمن فواد، تاریخ المذاهب الدینیة فی البلاد الیمن حتی نهایت القرن السادس الهجری، نشر دار المصر اللبنانیه، چاپ اول، سال ۱۴۰۸ هجری قمری و 1988 میلادی، ص ۲۲۸
- ↑ مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ دوم، ص 355
- ↑ تاریخ الیمن، ص 18.
- ↑ البعثه المصریة، ص 23
- ↑ ترجمه تاریخ کمبریج، ج 4، ص 182- 191.
- ↑ هارونی یحیی بن حسین، الافاده فی تاریخ ائمة الزیدیه، ص۱۱۴.
- ↑ سید ایمن فواد، تاریخ المذاهب الدینیة فی البلاد الیمن حتی نهایت القرن السادس الهجری، نشر دار المصر اللبنانیه، چاپ اول، سال ۱۴۰۸ هجری قمری، و 1988 میلادی، ص231
- ↑ شوقی ابراهیم العمرجی احمد، الحیاة السیاسیه و الفکریه للزیدیه فی المشرق الاسلامی، ص۱۷۵.
- ↑ هارونی یحیی بن حسین، الافاده فی تاریخ ائمة الزیدیه، ص۱۲۷.
- ↑ سید ایمن فواد، تاریخ المذاهب الدینیة فی البلاد الیمن حتی نهایت القرن السادس الهجری، ص۲۳۱.
