حزب تجمع ملی ترقی خواه وحدت گرا در مصر

عنوان مقاله	جریان شناسی حزب تجمع ملی ترقی‌خواه وحدت‌گرا در مصر
زبان مقاله	فارسی
اطلاعات نشر	ایران - پژوهشگاه مطالعات تقریبی
ویکی نویس	رحیم ابوالحسینی

جریان شناسی حزب تجمع ملی ترقی‌خواه وحدت‌گرا در مصر عنوان مقاله‌ای است به زبان فارسی که در پژوهشگاه مطالعات تقریبی، در موضوع جریان شناسی جهان اسلام به نگارش در آمده است.

چکیده

نام عربی: حزب التجمع الوطنی التقدمی الوحدوی ترجمه فارسی: حزب تجمع ملی ترقی‌خواه وحدت‌گرا حزب تجمع ملی ترقی خواه وحدت گرا یکی از بزرگترین احزاب سیاسی چپ گرا در مصر محسوب می شود. این حزب همزمان با آغاز سیاست پیگیری تعدد احزاب در دوره انور سادات در دهه هفتاد و همچنین انحلال اتحادیه سوسیالیست عربی در سال 1976 میلادی تاسیس شد. حزب التجمع با همکاری گروهی از شخصیتهای مصری دارای گرایشات موسوم به چپ تأسیس شد. از جمله این گرایشات عبارت بود از سوسیالیستها، کمونیستها، ناصری ها، ملی گراها و برخی از شخصیتهای لیبرال . اما محور تلاشها برای تأسیس این حزب، حول جریانها و شخصیتهای کمونیستی می گشت. خالد محی الدین مؤسس و رهبر تاریخی این حزب محسوب می شود.

فعالیت‌های حزب التجمع در چند سال اخیر

«حزب تجمع ملی ترقی خواه وحدت گرا» از زمان تأسیسش تاکنون در همه انتخابات پارلمانی مصر شرکت داشت و در دوره سالهای 1977 تا 1979 این حزب دارای دو کرسی در مجلس الشعب بود. اما در دوره 1979 تا 84 این حزب نتوانست صاحب کرسی در مجلس الشعب باشد. از سال 1984 و پس از تعدیل قانون انتخابات مبنی بر ضرورت ارائه لیست های حزبی به جای فردی این حزب نتوانست تا سال 1990 صاحب کرسی در مجلس الشعب شود. در سال 1990 با تغییر این قانون، حزب تجمع ملی توانست در انتخابات پنج کرسی از کرسی های مجلس الشعب را حایز شود. در سال 1995 نیز پنج کرسی و در سال 2006 شش کرسی و در نهایت در انتخابات سال 2005 حزب یاد شده با افتی شدید توانست تنها دو کرسی از مجلس الشعب مصر را تصاحب کند. ریاست فعلی حزب حزب تجمع ملی ترقی خواه وحدت گرا برعهده دکتر محمد رفعت السید است. ارگان رسمی حزب نیز نشریه الاهالی است. شمار اعضای این حزب براساس آخرین گزارشها نزدیک به 22 هزار نفر برآورد شده است. نشریه «الأهالی» ارگان رسمی رسانه‌ای حزب التجمع محسوب می‌شود. ضمن آنکه نشریه «الوطن العربی» نیز از دیگر نشریات این حزب به شمار می‌آید.

شعارهای سیاسی حزب التجمع

1. داشتن دولتی ناظر و مقتدر که قادر به حمایت از شهروندان در جنبه های اقتصادی باشد. 2. دمکراسی ضامن ثبات. 3. گردش قدرت به شکل مسالمت آمیز. 4. همبستگی میان ملتهای عربی هدفی است که حزب برای تحقق ان می کوشد. 5. مصر باید خالی از هرگونه وابستگی و تبعیت از امپریالیست غربی باشد.

فراز و فرودهای انتخاباتی حزب التجمع

حزب التجمع در بین سایر احزاب معارض حکومت سابق بزرگترین زیان دیده انتخابات سال 2005 مجلس الشعب مصر بود. این حزب که در سال 2005 موفق به کسب شش کرسی شده بود در انتخابات 2005 تنها موفق به تصاحب دو کرسی شد. این نتیجه از حیث جایگاه باعث کاهش موقعیت حزب التجمع شد. از مجموع 60 کاندیدایی که این حزب برای انتخابات 2005 معرفی کرده بود تنها دو نفر یکی عبدالعزیز شعبان از حوزه انتخابیه القُبّة در قاهره و دیگری محمد تلیمه از حوزه انتخابیه اوسیم در استان الجیزه موفق به پیروزی در انتخابات شدند. چهره های شناخته شده حزب چون خالد محی الدین مؤسس و رهبر این حزب، البدری فرغلی و ابوالعز الحریری نتوانستند توفیقی در این انتخابات داشته باشند. حزب التجمع بزرگترین حزب معارض مصری بود که با قرار داد کمپ دیوید میان رژیم صهیونیستی و انور سادات مخالفت کرد. ابوالعز الحریری که در اولین دوره مجلس الشعب پس از قانون تعدد احزاب تنها 32 سال داشت کسی بود که به سبب مخالفت شدید و تحصن‌های متعددش علیه قرارداد کمپ دیوید، انور سادات را مجبور کرد انحلال مجلس را اعلام نماید. پس از انحلال مجلس انتخابات جدید در سال 1979 در حالی برگزار شد که فضای خصمانه‌یی میان حزب التجمع و انور سادات وجود داشت. به همین دلیل نیز حزب التجمع به خاطر مواضع ضد قرارداد کمپ دیوید بهای سنگینی پرداخت کرد. و در پی تبلیغات سنگین سادات و همراهانش، هیچ یک از اعضای حزب التجمع حتی خالد محی‌الدین رییس حزب که روزنامه‌های وابسته به حکومت سادات پیروزی‌اش را اعلام کرده بودند، موفق به پیروزی در انتخابات سال 79 نشدند. در انتخابات سال 1984 که در تاریخ نظام پارلمانی مصر شاهد اجرای سیستم فهرست نسبی مشروط بود حزب التجمع نتوانست شرط حصول نصاب هشت درصد را از مجموع رأی دهندگان کسب کند. این حزب در این سیستم تنها توانست آرای 400 هزار رأی دهنده یعنی 8/4 درصد آرا را به خود اختصاص دهد، بنابراین از دستیابی به کرسی در مجلس باز ماند. در این دوره از انتخابات ائتلاف شک برانگیزی میان حزب الوفد و اخوان المسلمین ایجاد شد که این دو جریان توانستند 40 کرسی مجلس را به خود اختصاص دهند. با ادامه شرایط سیستم حد نصاب مشروط، حزب التجمع در انتخابات سال 1987 نیز نتوانست حد نصاب آراء را به دست آورد و بازهم از دستیابی به کرسی در مجلس باز ماند. وضعیت در این دوره برای حزب به نسبت انتخابات سال 84 بدتر نیز شد تا جاییکه این حزب برای کسب آرای مقدماتی حتی نتوانست رکورد سال 84 را را تکرار کند بلکه در این دوره فقط توانست 260 هزار رأی یعنی 4/2 درصد آرا را به خود اختصاص دهد. در این دوره اخوان المسلملن اگرچه از ائتلاف با الوفد خارج شده بود اما توانست دو حزب احرار و العمل را به ائتلاف خود درآورد. البته گفتنی است که مجلس سال 84 طی حکمی از سوی دادگاه که آن زمان در پاسخ به شکوائیه‌ای که توسط کمال خالد صادر شده بود (در حالی که کمال خالد خودش در هر دو مجلس شعب و سنا نماینده بود)، منحل گردید، تا اینکه نوبت به انتخابات سال 1990 رسید این انتخابات در شرایطی از فضای جهانی برگزار می شد که دنیا شاهد یک اتفاق کم نظیر بود و آن هم فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق و دولتهایی که نام «بلوک شرق» را برخود نهاده بودند. این اتفاق تاریخی تاثیر خود را بر تصمیم حزب التجمع گذاشت و برخلاف سایر گروههای معارض که انتخابات مجلس الشعب را در آن زمان تحریم کردند این حزب حاضر به تحریم نشد و در انتخابات حضور یافت. سایر احزاب معارض مصری به این دلیل که رژیم حاکم حاضر به ایجاد مکانیزم‌های نظارتی بر انتخابات نمی شد این انتخابات را تحریم کردند. همین تصمیم باعث بروز نوعی درگیری داخلی میان دو جناح در درون حزب التجمع شد. جناح اول که معتقد به همسویی با سایر احزاب معارض و تحریم انتخابات بود و جناح دوم که براین باور بودند که حضور حزب در انتخابات و تصاحب دو یا سه کرسی می تواند از شدت حملات بر حزب التجمع به دلیل گرایشات چپ و دارای ارتباط قوی با شوروی و کشورهای اروپای شرقی بکاهد. طبیعی بود که اراده جناح دوم در درون حزب پیروز شد و آنان وارد انتخابات شدند و توانستند با کسب پنج کرسی یک نتیجه غیر قابل پیش بینی را رقم بزنند. امری که اعضای حزب توانستند براساس همان در انتخابات سال 1995 نیز تصاحب پنج کرسی را تکرار نمایند. در انتخابات سال 2000 یک کرسی دیگر بر کرسی های قبلی حزب در مجلس الشعب اضافه شد و به شش کرسی رسید. با همین تعدادِ اندک، خالد محی الدین رهبر حزب التجمع توانست رهبری گروه‌های معارض را در دو دوره قبلی مجلس برعهده گیرد. حزب التجمع اما در انتخابات سال 2005 به رغم اینکه با 60 کاندیدا پا به عرصه انتخابات گذاشت و در این بین از پنج کاندیدای زن و شش کاندیدای قبطی نیز بهره می برد و باتوجه به اینکه با احزاب قدیمی چون الوفد و الناصری و جریانهای نوظهوری چون کفایه، تجمع ملی معارض، الکرامة و الوسط و همچنین جماعت اخوان المسلمین نیز ائتلاف کرد اما ره به جایی نبرد و متحمل شکست سنگینی شد و تنها دو کرسی را توانست صاحب شود.

اسامی نمایندگان حزب التجمع در دوره‌های مختلف

1. در مجلس‌های دوره 77 و 79 : خالد محى الدین / قبارى عبد الله / أبوالعز الحریری 2. در دوره 1990- 1995 : خالد محى الدین / لطفى واکد/ محمد عبد العزیز شعبان/ مختار جمعه/ البدری فرغلى 3. دوره 1995-2000 : خالد محى الدین / محمد عبد العزیز شعبان / البدری فرغلى / رأفت سیف / محمد الضهیرى / مختار جمعه 4. دوره 2000-2005 : خالد محى الدین / محمد عبد العزیز شعبان / البدری فرغلى / أبو العز الحریری/ حسن المهندس 5. دوره 2005-2010 : محمد عبد العزیز شعبان / محمد تلیـمه (البته تلیمه در سال 2007 از این حزب کناره گیری کرد) 6. دوره 2010-2015 : محمد عبد العزیز شعبان (وی چهار روز پس از اعلام پیروزی اش دار فانی را وداع گفت) / رأفت سیف / أحمد سلیمان / عبد الحمید کمال / عبد الرشید هلال / أمینه شفیق (وی به همراه 10 نفر دیگر براساس قانونی که به رییس جمهور اجازه می داد اعضایی را در مجلس تعیین کند موفق به راهیابی به مجلس این دوره شد)

شخصیتهای فعال این حزب در عرصه سیاسی امروز مصر

خالد محیی الدین (دبیرکل قبلی) لطفی الخولی، رفعت السعید (دبیرکل فعلی) صلاح عیسى، محمود امین العالم، فریدة النقاش، امینة النقاش، حسین عبد الرازق .

مواضع حزب درباره قضیه فلسطین

حزب التجمع از طریق ارگان رسانه یی خود نشریه «الاهالی» به شدت علیه قرار داد کمپ دیوید و پیامدهای آن بر صحنه عربی موضع گرفته است. این جنبش همچنین مخالف عادی سازی روابط با اسراییل است. این حزب با تأسیس کمیته‌ای تحت نام «دفاع از فرهنگ ملی» آنگونه که خود می‌گوید به مقابله با تهاجم فرهنگی استعماری- امپریالیستی غرب رفته است. حزب التجمع حمایت قاطع و آشکار خود را از مسئله فلسطین و مقاومت مردم فلسطین بر ضد اشغالگری اسراییل، استقلال، آزادسازی سرزمین و همچنین تشکیل دولت مستقل فلسطینی اعلام داشته است. این حزب همچنین از «کمپ دیوید» به عنوان توطئه یاد می‌کند و خواستار لغو این قرار داد است. در سایت رسمی این حزب در پایان پیرامون برنامه‌های آینده آمده است: حزب التجمع تلاش می‌کند با طرح‌های استعمارگران جهانی که هدف آن به تسلیم واداشتن ملتهای عربی و سیطره بر ثروتهای طبیعی منطقه خاورمیانه است، مقابله نماید. حزب التجمع همچنین در حوزه مسایل اقتصادی مخالف سیاست اقتصاد باز است و اینگونه سیاستها را دارای نتایج منفی بر جامعه مصری می داند و معتقد است چنین سیاستی جامعه فقیر مصر را به یک جامعه صرفاً مصرف گرا تبدیل خواهد کرد. براساس همین نگرش حزب تجمع ملی ترقی خواه وحدت گرا اقدامات حمایت گونه زیادی را در عرصه ملی برای دفاع از نان، کار، آزادی، شادی انسانی، عدالت اجتماعی و دموکراسی، مقابله با فساد و عقب ماندگی فزاینده اجتماعی در سایه سیاست مصرف گرایی تحمیلی برجامعه این کشور انجام داده است.

دبیر کل فعلی حزب التجمع

دبیر کل فعلی حزب التجمع «محمد رفعت السید» است. محمد رفعت در 11 اکتبر سال 1932 دیده به جهان گشود. وی سیاستمداری مصری و در حال حاضر نماینده مجلس الشعب مصر (تا قبل از انحلال این مجلس در نتیجه انقلاب 25 ژانویه) است. او از جمله شخصیت‌های چپ‌گرای مخالف حکومت مبارک بود. وی از چهره‌های بارز محافل کمونیستی در دهه چهل (قرن بیستم) و تا پایان دهه هفتاد همین قرن در مصر به شمار می‌رفت. او چندین بار در مصر بازداشت شده به گونه‌ای که در 14 سالگی کوچکترین زندانی سیاسی در مصر لقب گرفته بود. در سال 1978 نیز رفعت السید پس از نوشتن مقاله‌ای علیه جیهان السادات همسر انور سادات تحت عنوان «ای همسران رؤسای جمهورمتحد شوید» دستگیر و به زندان افتاد. او در این مقاله به مخالفت شدید علیه رؤسای جمهور مصر پرداخت و درباره انور سادات آنگونه که خود در این مقاله آورد مخالفت بیشتری نشان داد که همین موضوع باعث خشم انور سادات شد و دستور دستگیری وی را صادر کرد. رفعت السید دارای مدرک دکترا در رشته تاریخ کمونیست از دانشگاه آلمان است. از وی همچنین مقالات فراوانی در نقد جنبش‌های اسلام سیاسی وجود دارد. آدرس پستی حزب التجمع: القاهرة - وسط البلد - من ش طلعت حرب -1 ش کریم الدولة. سایت اینترنتی: http://www.al-ahaly.com