حزب تجمع ملی ترقی خواه وحدت گرا در مصر

حزب تجمع ملی ترقی خواه وحدت‌گرا (به عربی: حزب‌التجمع‌ الوطنی‌ التقدمی‌ الوحدوی) یکی از بزرگ‌ترین احزاب سیاسی چپ‌گرا در مصر محسوب می‌شود. این حزب همزمان با آغاز سیاست پیگیری تعدد احزاب در دوره انور سادات در دهه هفتاد و همچنین انحلال اتحادیه سوسیالیست عربی در سال 1976 میلادی تاسیس شد. حزب‌التجمع با همکاری گروهی از شخصیت‌های مصری دارای گرایشات موسوم به چپ تأسیس شد. از جمله این گرایشات عبارت بود از سوسیالیست‌ها، کمونیست‌ها، ناصری‌ها، ملی‌گراها و برخی از شخصیت‌های لیبرال. اما محور تلاش‌ها برای تأسیس این حزب، حول جریان‌ها و شخصیت‌های کمونیستی می‌گشت. خالد محی‌الدین مؤسس و رهبر تاریخی این حزب محسوب می‌شود.

فعالیت‌های حزب‌التجمع در چند سال اخیر

«حزب تجمع ملی ترقی‌خواه وحدت‌گرا» از زمان تأسیسش تاکنون در همه انتخابات پارلمانی مصر شرکت داشت و در دوره سال‌های 1977 تا 1979 این حزب دارای دو کرسی در مجلس‌الشعب بود. اما در دوره 1979 تا 84 این حزب نتوانست صاحب کرسی در مجلس‌الشعب باشد. از سال 1984 و پس از تعدیل قانون انتخابات مبنی بر ضرورت ارائه لیست‌های حزبی به جای فردی این حزب نتوانست تا سال 1990 صاحب کرسی در مجلس‌الشعب شود. در سال 1990 با تغییر این قانون، حزب تجمع ملی توانست در انتخابات پنج کرسی از کرسی‌های مجلس‌الشعب را حایز شود. در سال 1995 نیز پنج کرسی و در سال 2006 شش کرسی و در نهایت در انتخابات سال 2005 حزب یاد شده با افتی شدید توانست تنها دو کرسی از مجلس‌الشعب مصر را تصاحب کند. ریاست فعلی حزب حزب تجمع ملی ترقی خواه وحدت‌گرا برعهده دکتر محمد رفعت‌السید است. ارگان رسمی حزب نیز نشریه‌الاهالی است. شمار اعضای این حزب براساس آخرین گزارشها نزدیک به 22 هزار نفر برآورد شده است. نشریه «الأهالی» ارگان رسمی رسانه‌ای حزب‌التجمع محسوب می‌شود. ضمن آنکه نشریه «الوطن‌العربی» نیز از دیگر نشریات این حزب به شمار می‌آید.

شعارهای سیاسی حزب‌التجمع

1. داشتن دولتی ناظر و مقتدر که قادر به حمایت از شهروندان در جنبه‌های اقتصادی باشد. 2. دموکراسی ضامن ثبات. 3. گردش قدرت به شکل مسالمت‌آمیز. 4. همبستگی میان ملت‌های عربی هدفی است که حزب برای تحقق ان می‌کوشد. 5. مصر باید خالی از هرگونه وابستگی و تبعیت از امپریالیست غربی باشد.

فراز و فرودهای انتخاباتی حزب‌التجمع

حزب‌التجمع در بین سایر احزاب معارض حکومت سابق بزرگ‌ترین زیان دیده انتخابات سال 2005 مجلس‌الشعب مصر بود. این حزب که در سال 2005 موفق به کسب شش کرسی شده بود در انتخابات 2005 تنها موفق به تصاحب دو کرسی شد. این نتیجه از حیث جایگاه باعث کاهش موقعیت حزب‌التجمع شد. از مجموع 60 کاندیدایی که این حزب برای انتخابات 2005 معرفی کرده بود تنها دو نفر یکی عبدالعزیز شعبان از حوزه انتخابیه‌القُبّة در قاهره و دیگری محمد تلیمه از حوزه انتخابیه اوسیم در استان‌الجیزه موفق به پیروزی در انتخابات شدند. چهره‌های شناخته شده حزب چون خالد محی‌الدین مؤسس و رهبر این حزب، البدری فرغلی و ابوالعزالحریری نتوانستند توفیقی در این انتخابات داشته باشند. حزب‌التجمع بزرگ‌ترین حزب معارض مصری بود که با قرار داد کمپ دیوید میان رژیم صهیونیستی و انور سادات مخالفت کرد. ابوالعزالحریری که در اولین دوره مجلس‌الشعب پس از قانون تعدد احزاب تنها 32 سال داشت کسی بود که به سبب مخالفت شدید و تحصن‌های متعددش علیه قرارداد کمپ دیوید، انور سادات را مجبور کرد انحلال مجلس را اعلام نماید. پس از انحلال مجلس انتخابات جدید در سال 1979 در حالی برگزار شد که فضای خصمانهی میان حزب‌التجمع و انور سادات وجود داشت. به همین دلیل نیز حزب‌التجمع به خاطر مواضع ضد قرارداد کمپ دیوید بهای سنگینی پرداخت کرد. و در پی تبلیغات سنگین سادات و همراهانش، هیچ یک از اعضای حزب‌التجمع حتی خالد محی‌الدین رییس حزب که روزنامه‌های وابسته به حکومت سادات پیروزی‌اش را اعلام کرده بودند، موفق به پیروزی در انتخابات سال 79 نشدند. در انتخابات سال 1984 که در تاریخ نظام پارلمانی مصر شاهد اجرای سیستم فهرست نسبی مشروط بود حزب‌التجمع نتوانست شرط حصول نصاب هشت درصد را از مجموع رأی دهندگان کسب کند. این حزب در این سیستم تنها توانست آرای 400 هزار رأی دهنده یعنی 8/4 درصد آرا را به خود اختصاص دهد، بنابراین از دستیابی به کرسی در مجلس باز ماند. در این دوره از انتخابات ائتلاف شک برانگیزی میان حزب‌الوفد و اخوان‌المسلمین ایجاد شد که این دو جریان توانستند 40 کرسی مجلس را به خود اختصاص دهند. با ادامه شرایط سیستم حد نصاب مشروط، حزب‌التجمع در انتخابات سال 1987 نیز نتوانست حد نصاب آراء را به دست آورد و بازهم از دستیابی به کرسی در مجلس باز ماند. وضعیت در این دوره برای حزب به نسبت انتخابات سال 84 بدتر نیز شد تا جاییکه این حزب برای کسب آرای مقدماتی حتی نتوانست رکورد سال 84 را را تکرار کند بلکه در این دوره فقط توانست 260 هزار رأی یعنی 4/2 درصد آرا را به خود اختصاص دهد. در این دوره اخوان‌المسلملن اگرچه از ائتلاف با الوفد خارج شده بود اما توانست دو حزب احرار و العمل را به ائتلاف خود درآورد. البته گفتنی است که مجلس سال 84 طی حکمی از سوی دادگاه که آن زمان در پاسخ به شکوائیه‌ای که توسط کمال خالد صادر شده بود (در حالی که کمال خالد خودش در هر دو مجلس شعب و سنا نماینده بود)، منحل گردید، تا اینکه نوبت به انتخابات سال 1990 رسید این انتخابات در شرایطی از فضای جهانی برگزار می‌شد که دنیا شاهد یک اتفاق کم‌نظیر بود و آن هم فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق و دولت‌هایی که نام «بلوک شرق» را برخود نهاده بودند. این اتفاق تاریخی تاثیر خود را بر تصمیم حزب‌التجمع گذاشت و برخلاف سایر گروه‌های معارض که انتخابات مجلس‌الشعب را در آن زمان تحریم کردند این حزب حاضر به تحریم نشد و در انتخابات حضور یافت. سایر احزاب معارض مصری به این دلیل که رژیم حاکم حاضر به ایجاد مکانیزم‌های نظارتی بر انتخابات نمی‌شد این انتخابات را تحریم کردند. همین تصمیم باعث بروز نوعی درگیری داخلی میان دو جناح در درون حزب‌التجمع شد. جناح اول که معتقد به همسویی با سایر احزاب معارض و تحریم انتخابات بود و جناح دوم که براین باور بودند که حضور حزب در انتخابات و تصاحب دو یا سه کرسی می‌تواند از شدت حملات بر حزب‌التجمع به دلیل گرایشات چپ و دارای ارتباط قوی با شوروی و کشورهای اروپای شرقی بکاهد. طبیعی بود که اراده جناح دوم در درون حزب پیروز شد و آنان وارد انتخابات شدند و توانستند با کسب پنج کرسی یک نتیجه غیر قابل پیش‌بینی را رقم بزنند. امری که اعضای حزب توانستند براساس همان در انتخابات سال 1995 نیز تصاحب پنج کرسی را تکرار نمایند. در انتخابات سال 2000 یک کرسی دیگر بر کرسی‌های قبلی حزب در مجلس‌الشعب اضافه شد و به شش کرسی رسید. با همین تعدادِ اندک، خالد محی‌الدین رهبر حزب‌التجمع توانست رهبری گروه‌های معارض را در دو دوره قبلی مجلس برعهده گیرد. حزب‌التجمع اما در انتخابات سال 2005 به رغم اینکه با 60 کاندیدا پا به عرصه انتخابات گذاشت و در این بین از پنج کاندیدای زن و شش کاندیدای قبطی نیز بهره می‌برد و باتوجه به اینکه با احزاب قدیمی چون الوفد و الناصری و جریان‌های نوظهوری چون کفایه، تجمع ملی معارض، الکرامة و الوسط و همچنین جماعت اخوان‌المسلمین نیز ائتلاف کرد اما ره به جایی نبرد و متحمل شکست سنگینی شد و تنها دو کرسی را توانست صاحب شود.

اسامی نمایندگان حزب‌التجمع در دوره‌های مختلف

1. در مجلس‌های دوره 77 و 79: خالد محی‌الدین / قباری عبدالله / أبوالعزالحریری 2. در دوره 1990- 1995: خالد محی‌الدین / لطفی واکد/ محمد عبدالعزیز شعبان/ مختار جمعه/ البدری فرغلی 3. دوره 1995-2000: خالد محی‌الدین / محمد عبدالعزیز شعبان / البدری فرغلی / رأفت سیف / محمد‌الضهیری / مختار جمعه 4. دوره 2000-2005: خالد محی‌الدین / محمد عبدالعزیز شعبان / البدری فرغلی / أبوالعزالحریری/ حسن‌المهندس 5. دوره 2005-2010: محمد عبدالعزیز شعبان / محمد تلیـمه (البته تلیمه در سال 2007 از این حزب کناره‌گیری کرد) 6. دوره 2010-2015: محمد عبدالعزیز شعبان (وی چهار روز پس از اعلام پیروزی اش دار فانی را وداع گفت) / رأفت سیف / أحمد سلیمان / عبدالحمید کمال / عبدالرشید هلال / أمینه شفیق (وی به همراه 10 نفر دیگر براساس قانونی که به رییس‌جمهور اجازه می‌داد اعضایی را در مجلس تعیین کند موفق به راهیابی به مجلس این دوره شد)

شخصیت‌های فعال این حزب در عرصه سیاسی امروز مصر

خالد محیی‌الدین (دبیرکل قبلی) لطفی‌الخولی، رفعت‌السعید (دبیرکل فعلی) صلاح عیسی، محمود امین‌العالم، فریدة‌النقاش، امینة‌النقاش، حسین عبدالرازق .

مواضع حزب درباره قضیه فلسطین

حزب‌التجمع از طریق ارگان رسانه یی خود نشریه «الاهالی» به شدت علیه قرار داد کمپ دیوید و پیامدهای آن بر صحنه عربی موضع گرفته است. این جنبش همچنین مخالف عادی سازی روابط با اسراییل است. این حزب با تأسیس کمیته‌ای تحت نام «دفاع از فرهنگ ملی» آنگونه که خود می‌گوید به مقابله با تهاجم فرهنگی استعماری- امپریالیستی غرب رفته است. حزب‌التجمع حمایت قاطع و آشکار خود را از مسئله فلسطین و مقاومت مردم فلسطین بر ضد اشغالگری اسراییل، استقلال، آزادسازی سرزمین و همچنین تشکیل دولت مستقل فلسطینی اعلام داشته است. این حزب همچنین از «کمپ دیوید» به عنوان توطئه یاد می‌کند و خواستار لغو این قرار داد است. در سایت رسمی این حزب در پایان پیرامون برنامه‌های آینده آمده است: حزب‌التجمع تلاش می‌کند با طرح‌های استعمارگران جهانی که هدف آن به تسلیم واداشتن ملت‌های عربی و سیطره بر ثروت‌های طبیعی منطقه خاورمیانه است، مقابله نماید. حزب‌التجمع همچنین در حوزه مسایل اقتصادی مخالف سیاست اقتصاد باز است و این‌گونه سیاست‌ها را دارای نتایج منفی بر جامعه مصری می‌داند و معتقد است چنین سیاستی جامعه فقیر مصر را به یک جامعه صرفاً مصرف‌گرا تبدیل خواهد کرد. براساس همین نگرش حزب تجمع ملی ترقی خواه وحدت‌گرا اقدامات حمایت گونه زیادی را در عرصه ملی برای دفاع از نان، کار، آزادی، شادی انسانی، عدالت اجتماعی و دموکراسی، مقابله با فساد و عقب ماندگی فزاینده اجتماعی در سایه سیاست مصرف گرایی تحمیلی برجامعه این کشور انجام داده است.

دبیر کل فعلی حزب‌التجمع

دبیر کل فعلی حزب‌التجمع «محمد رفعت‌السید» است. محمد رفعت در 11 اکتبر سال 1932 دیده به جهان گشود. وی سیاستمداری مصری و در حال حاضر نماینده مجلس‌الشعب مصر (تا قبل از انحلال این مجلس در نتیجه انقلاب 25 ژانویه) است. او از جمله شخصیت‌های چپ‌گرای مخالف حکومت مبارک بود. وی از چهره‌های بارز محافل کمونیستی در دهه چهل (قرن بیستم) و تا پایان دهه هفتاد همین قرن در مصر به شمار می‌رفت. او چندین بار در مصر بازداشت شده به گونه‌ای که در 14 سالگی کوچکترین زندانی سیاسی در مصر لقب گرفته بود. در سال 1978 نیز رفعت‌السید پس از نوشتن مقاله‌ای علیه جیهان السادات همسر انور سادات تحت عنوان «ای همسران رؤسای جمهورمتحد شوید» دستگیر و به زندان افتاد. او در این مقاله به مخالفت شدید علیه رؤسای جمهور مصر پرداخت و درباره انور سادات آنگونه که خود در این مقاله آورد مخالفت بیشتری نشان داد که همین موضوع باعث خشم انور سادات شد و دستور دستگیری وی را صادر کرد. رفعت‌السید دارای مدرک دکترا در رشته تاریخ کمونیست از دانشگاه آلمان است. از وی همچنین مقالات فراوانی در نقد جنبش‌های اسلام سیاسی وجود دارد. آدرس پستی حزب‌التجمع: القاهرة - وسط البلد - من ش طلعت حرب -1 ش کریم الدولة. سایت اینترنتی: http://www.al-ahaly.com