سابقیه

سابقیه از جمله فرقی هستند که معتقدند سعادت ها و شقاوت ها از قبل نوشته شده است. بنا بر این، نه طاعت سودی دارد و نه گناه زیان.

تاریخچه

ابن حجر عسقلانی در لسان المیزان از خانقاهی با نام خانقاه سابقیه در سمنان نام می برد. البته ممکن است که این نام از آنِ گروهی از صوفیه بوده باشد. مصحح این کتاب در حاشیه تصریح کرده است که لفظ «سابقیه» در متن ابن حجر عسقلانی وجود نداشته، اما در چاپ های این کتاب اضافه شده است.

عقاید

از نگاه سابقیه چون سر نوشت هر کسی از قبل نوشته شده است، پس مطابق با این عقیده نه طاعت سودی دارد و نه گناه زیان. همچنین آنان معتفدند که هر کسی دوست دارد عمل نیک انجام دهد و هر کسی که دوست ندارد انجام ندهد، زیرا که گناه به شخص سعید ضرر نمی زند و عمل خیر هم برای شقی فایده ای ندارد. ابن جوزی در تلبیس ابلیس جبریه را به دوازده فرقه تقسیم می‌کند که عبارت است از: مضطربه، افعالیه، مفروغیه، نجاریه، مُتَأَنِّیه، کسبیه، سابقیه، حبّیه، خوفیه، فکریه، خسّیه و معیه. در کتاب هفتاد و سه ملت آمده است که سابقیه معتقدند انسان ها بر دو گروه هستند. گروه اول نیک بختان و سعادت مندان که از ازل سعادت بر پیشانی آن ها نقش بسته و از درگاه احدیت دور نشوند و هیچ گناهی به اینان زیان نرساند. گروده دوم افرادی هستند که از ابتدا و ازل جزء اشقیا هستند و از سعادت محروم. این افراد حتی اگر طاعت هم داشته باشند، سودی به آن ها ندارد و به هیچ عبادتی سعید نخواهند شد چنان که حدیث قدسی بر این معنا شهادت دارد که فرمود: هؤلاء فى الجنة لا ابالى و هؤلاء فى النار و لا ابالى. یعنى اینان در بهشت اند و مرا با کى نیست و آنان در دوزخ اند و مرا باکى نیست. مولانا جلال الدین بلخى در این باره سروده است:

کاى ملایک بازآریدش به ما که به دستش چشم و دل سوى رجا

لا ابالى وار آزادش کنیم و ان خطاها را همه خط بر زنیم‏