وحی

وحی به الهامات غیبى خداوند نسبت به برگزیدگانی از بندگانش به نام پیامبر گفته می‌شود که گاهی بدون واسطه و گاهی با واسطه فرشتگان صورت می‌پذیرد. هدف اصلی از وحی، دریافت پیام الهی است. زیرا که اگر وحی نباشد، دریافت مسایل مربوط به دین و شرایع آسمانی و ابلاغ آن به مردم جامعه امکان‌پذیر نیست. بنابراین، وحی در واقع نوعی ارتباط معنوی و غیر‌قابل توضیح است که بین شخص پیامبر(ص) و خداوند در عالم‌غیب صورت می‌گیرد.

وحی در لغت

وحی از نظر لغوی، به معنای اشاره سریع. و القای پنهانی مطلبی به دیگران آمده است.

وحی در اصطلاح

وحی در اصطلاح دینی به معنای ارتباط معنوی بین شخص پیامبر(ص) با عالم غیب است که در آن، پیام خداوند به پیامبر(ص) منتقل می‌شود. نتیجه این فرایند، آگاهی قطعی‌ای است که از ناحیه خداوند به برخی از انسان‌های برگزیده عطا می‌شود.۱۰۴

ماهیت وحی

چیستی و ماهیت وحی با همه زوایایش برای ما شناخته شده نیست. تنها می‌دانیم که وحی گونه‌ای «دریافت درونی» به دور از خطا و از راهی جز اندیشه ورزی می‌باشد که در فرآیند آن، شخصی که از سوی خداوند گزینش شده به علم غیب و دنیای پنهان از دیده‌ها راه می‌یابد و از حقایقی که به نیک‌بختی یا تیره‌روزی آدمی پیوسته است، آگاه می‌شود.

معنای وحی و الهام

وحی و الهام هر کدام معنای خاص خود را دارد و البته دایره شمول معنایی وحی از الهام گسترده‌تر است. اما اگر به معنای خاص آن یعنی وحی به انبیا، وحی تشریعی) باشد، فقط شامل معارفی می‌شود که شخص به صورت آگاهانه دریافت می‌کند؛ اما الهام اعم از آن است. الهام یعنی همه‌ی معارف آگاهانه و غیر آگاهانه‌ای که از جانب خداوند و ملائکه به انسان می‌رسد. بنابراین، هنگامی بررسی تفاوت این دو واژه، باید توجه کنیم که مقصود کدام است.

تفاوت‌های وحی و الهام

1.وحی اعم از الهام مى باشد؛ زیرا الهام از جانب خداوند و بدون واسطه فرشته است، ولى وحى گاهى با واسطه فرشتگان و گاهى بدون وساطت آن‌ها صورت می‌گیرد. 2.وحی از ویژگى‌هاى نبوت و الهام از ویژگى‌هاى ولایت است. 3.وحی مقید به تبلیغ و رسانیدن است، در حالى که الهام چنین نیست. 4.در الهام، انسان آگاه نیست که از کجا مطلبی به قلبش وارد شده است؛ در حالى که وحى برخلاف این است و منشأ وحى براى صاحب آن معلوم است.

کاربردهای وحی در قرآن

واژه «وحی» در قرآن شریف در چند مورد به کار گرفته شده است:

اشاره پنهانی اشاره پنهانى و پوشیده؛ «فَخَرَجَ عَلَى‌ قَوْمِهِ‌ مِنَ الْمِحْرَابِ فَأَوْحَى‌ إِلَیهِمْ أَن سَبِّحُواْ بُکْرَةً وَ عَشِیا» (سوره مریم/11) از محراب به سوى قومش شتافت و به اشاره به آنان القاء کرد که صبح و شام خدا را تسبیح کنند.

امر غریزی و فطری امر غریزى و تکوینی؛ «وَ أَوْحَى‌ رَبّکَ إِلَى النحْلِ أَنِ اتَّخذِى مِنَ الْجِبَالِ بُیوتًا وَ مِنَ الشَّجَرِ وَ مِمَّا یعْرِشُونَ» (سوره نحل/68) پروردگار تو به زنبور عسل وحى کرد که خانه‌هاى خود را در میان کوه‌ها و درختان بنا کند.

الهام نفسانی الهام نفسانى نسبت به افراد عادی ممکن است به معنای خاطره ذهنى یا القاى روحى و روانى از عالم بالا باشد. مانند این آیه شریفه:«و َأَوْحَینَآ إِلَى‌ أُمِ‌ّ مُوسَى‌ أَنْ أَرْضِعِیهِ فَإِذَا خِفْتِ عَلَیهِ فَأَلْقِیهِ فِى الْیمِ‌ّ وَ لَا تَخَافِى وَ لَا تَحْزَنِى إِنَّا رَآدُّوهُ إِلَیکِ وَ جَاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلِینَ» (سوره قصص/ 7) به مادر موسى وحى کردیم که طفل خود را شیر بده و اگر ترسیدى که فرعون گزندى به او برساند او را در نیل رها کن.

الهام غیبی الهام غیبى به پیامبران. وحى به این معنا بیش از هفتاد بار در قرآن کریم به کار رفته است: «نَحْنُ نَقُصُّ عَلَیکَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِمَآ أَوْحَینَآ إِلَیکَ هَذَا الْقُرْءَانَ»(سوره یوسف/ 3) ما به وسیله وحى این قرآن به تو بهترین داستان‌ها را براى تو بیان می‌کنیم.

خطاب به جمادات وَأَوْحَی فِی کلِّ سَمَاءٍ أَمْرَهَا و در هر آسمانى کار آن (آسمان) را وحى (و مقرّر) فرمود

وسوسه‌های شیطانی کذَٰلِک جَعَلْنَا لِکلِّ نَبِی عَدُوًّا شَیاطِینَ الْإِنْسِ وَالْجِنِّ یوحِی بَعْضُهُمْ إِلَی بَعْضٍ این چنین در برابر هر پیامبرى، دشمنى از شیاطین انس و جنّ قرار دادیم؛ آن‌ها بطور سرّى (و درگوشى) سخنان فریبنده و بى‏‌اساس (براى اغفال مردم) به یکدیگر مى‏‌گفتند.