واقعه حره

از ویکی‌وحدت
Ambox clock.svg


نویسنده این صفحه در حال ویرایش عمیق است.

یکی از نویسندگان مداخل ویکی وحدت مشغول ویرایش در این صفحه می باشد. این علامت در اینجا درج گردیده تا نمایانگر لزوم باقی گذاشتن صفحه در حال خود است. لطفا تا زمانی که این علامت را نویسنده کنونی بر نداشته است، از ویرایش این صفحه خودداری نمائید.
آخرین مرتبه این صفحه در تاریخ زیر تغییر یافته است: ۰۹:۲۵، ۲۲ اوت ۲۰۲۲؛


واقعه حره
واقعه حره
نام واقعه حره
زمان روز دوم ذیحجه یا دو سه روز مانده به آخر ذیحجه سال ۶۳ هجری
مکان مدینه
علت نارضایتی از حکومت یزید و بیعت با عبدالله بن زبیر
نتیجه شکست
جنگندگان مردم مدینه • لشکر شام
تلفات کشته شدن بسیاری از مردم مدینه، از جمله ۸۰ تن از صحابه پیامبر(ص) و ۷۰۰ تن از حافظان قرآن • غارت اموال و تعرض به نوامیس

واقعه حَرّه، مربوط به سرکوب شورش مردم مدینه توسط سپاهیان یزید به سرکردگی مسلم بن عقبه در سال 63 قمری است و از آنجائی که لشکر یزید، در ریگزاری (در اطراف مدینه) به نام «حره» اردو زدند و از آن پایگاه به شهر حمله ور شدند، به واقعه حره شهرت پیدا نموده است.

در این واقعه سپاه مسلم بن عقبه در یک روز شهر مدینه را به تصرف خود در آورند و از هیچ جنایتی در آن فروگذار نکردند. بنا به نقلی قريب هزار و هفتصد تن از بزرگان و بزرگ زادگان و حدود ده هزار نفر از ساير مردم مدينه در این واقعه قتل عام شدند.

این واقعه در روزهای آخر ماه ذی الحجه (بنا به نقلی 28 ذی الحجه) روی داده است.

واقعه حره

فاجعه حره در ذى الحجّه سال 63 هجرى واقع شد[۱] و به واقعه «حرّه» نيز معروف است[۲]. پس از حادثه خونين کربلا و آگاهى مردم از ماهيّت يزيد و پليدى و خباثت وى، و اعلام قيام و جهاد از سوى عبداللّه بن حنظله غسيل الملائکه و برخى ديگر از صاحب نفوذان، انقلاب خونينى در مدينه آغاز شد. مردم مدينه نخست با عبدالله بن حنظله تا پاى جان بيعت کردند و آنگاه عثمان بن محمد بن ابوسفيان، والى مدينه را بيرون کردند. بنى اميه در منزل مروان بن حکم اجتماع کردند و همگى در آن جا محبوس شدند. مردم مدينه يزيد را از خلافت خلع کرده و به بدگويى و سبّ و لعن وى پرداختند. يزيد که از ماجرا مطّلع شد، لشکر عظيمى فراهم ساخت و فرماندهى آن را به عهده مردى خونريز به نام مسلم بن عقبه گذاشت[۳]. اين فرمانده سفّاک، پس از محاصره مدينه، مقاومت آنان را درهم شکست و به قتل و غارت مدينه پرداخت و کشتار وسيعى را در اين شهر به راه انداخت.

ابن اثير مى نويسد: مسلم بن عقبه، مدينه را سه روز بر لشکريانش مباح ساخت که هرگونه بخواهند در آن عمل کنند. آنان به کشتار وسيع مردم پرداخته و اموال آنان را نيز غارت کردند[۴]. ابن قتيبه مى نويسد: يکى از سربازان شامى به منزل زنى وارد شد که کودکى شيرخوار داشت، سرباز از او اموالى را طلب کرد، زن اظهار داشت: هر چه مال در خانه داشتم، همه را به غارت بردند. سرباز سنگدل يزيدى طفل شيرخوار را از دامن مادر جدا کرد و در برابر چشم او چنان سرش را به ديوار کوبيد که مغزش متلاشى شد[۵]. مسلم بن عقبه وقتى بر مردم مسلّط شد، از آنان به عنوان بردگان يزيد بيعت مى گرفت که اختيار اموال و خانواده آن ها به دست يزيد مى باشد که هرگونه بخواهد در آن ها تصرّف کند. هر کس امتناع مى ورزيد، کشته مى شد[۶].

در اين فاجعه از بزرگان مهاجر و انصار هزار و هفتصد تن و از ساير مسلمين ده هزار تن به قتل رسيدند[۷]. ابن ابى الحديد مى نويسد: لشکريان شام، مردم مدينه را سر بريدند، آن گونه که قصّاب، گوسفند را سر مى برد. چنان خون ها ريخته شد، که قدم ها در ميان آن ها فرو مى رفت، فرزندان مهاجر و انصار و مجاهدان بدر را به قتل رساند و از آن ها که باقى ماندند، به عنوان بردگان براى يزيد بيعت گرفت[۸].

مورّخان نوشته اند که از بس مسلم بن عقبه خون بى گناهان را ريخت به «مُسرف» (خونريز بى حدّ و حصر) معروف شد[۹]. در اين فاجعه به زنان مسلمان نيز بى حرمتى شد و جمعى از آنان مورد تجاوز قرار گرفتند[۱۰]. ياقوت حموى در معجم البلدان مى نويسد: در اين فاجعه مسلم بن عقبه، زنان را نيز بر سربازان خويش مباح ساخت[۱۱]. سيوطى (دانشمند معروف اهل سنت) نقل مى کند که حسن بصرى از اين فاجعه ياد کرد و گفت: به خدا سوگند! هيچ کس از آن حادثه نجات نيافت (يا کشته و يا زخمى شد و يا مورد آزار و توهين قرار گرفت); گروه زيادى از صحابه و ديگر مسلمانان در آن ماجرا به قتل رسيدند; مدينه غارت شد و هزار دختر مورد تجاوز قرار گرفت!!

سپس از روى تأسّف و اندوه گفت: «إِنَّا لِلّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ»[۱۲]. آنگاه ادامه داد: اين در حالى است که رسول خدا(ص) فرمود: «مَنْ أَخَافَ أَهْلَ الْمَدِينَةِ أَخَافَهُ اللهُ وَ عَلَيْهِ لَعْنَةُ اللهِ وَ الْمَلاَئِکَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِينَ»، (هر کس اهل مدينه را بترساند، خداوند او را مورد خوف و خشم خود قرار خواهد داد و لعنت خدا و فرشتگان و همه مردم بر او باد!)[۱۳][۱۴].

پانویس

  1. کامل ابن اثير، ج 4، ص120 و تاريخ طبري، ج 4، ص 374.
  2. «حرّه» به معناي زمين سنگلاخي و سنگستان است و چون بخشي از مدينه از سنگلاخ و سنگ هاي آتش فشاني پوشيده شده است، آن منطقه «حرّه» ناميده شد و به علت پيدايش اين فاجعه در آن منطقه و نفوذ سپاه شام به مدينه از طريق «حرّه و اقم» به «واقعه حرّه» نيز معروف شده است. (لسان العرب، واژه حرّه).
  3. معاويه به يزيد سفارش کرده بود که در صورت نقض بيعت توسط مردم مدينه، آن ها را با مسلم بن عقبه درهم بشکن! (کامل ابن اثير، ج 4، ص 112 و الامامه و السياسه، ج 1، ص 231).
  4. کامل ابن اثير، ج 4، ص 117.
  5. الامامة و السياسة، ج 1، ص 238.
  6. تاريخ طبرى، ج 4، ص 381; کامل ابن اثير، ج 4، ص 118 و مروج الذهب، ج 3، ص 70. لازم به يادآورى است که به سبب نفوذ فاجعه عظيم کربلا در افکار عمومى، يزيد دستور داده بود، در اين ماجرا متعرّض امام على بن الحسين(عليه السلام) و خاندانش نشوند و آن ها را از اين نحوه بيعت مستثنا دانست.
  7. الامامة و السياسة، ج 1، ص 239.
  8. شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 3، ص 259.
  9. مروج الذهب، ج 3، ص 69 و کامل ابن اثير، ج 4، ص 120.
  10. الامامة و السياسة، ج 2، ص 15.
  11. معجم البلدان، ج 2، ص 249 (واژه حرّه و اقم).
  12. سوره بقره، آيه 156.
  13. تاريخ الخلفاء، ص 233. اين روايت از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) در کتاب هاى معتبر اهل سنّت با تعبيرات مختلفى آمده است; رجوع کنيد به: صحيح مسلم، کتاب الحج، باب فضل المدينة، حديث 10 و 16; مسند احمد، ج 4، ص 55 و کنزالعمّال، ج 12، ص 246-247. براى آگاهى بيشتر از واقعه حرّه و کشتار عظيم مردم رجوع کنيد به: تاريخ طبرى، ج 4،ص 370-381 ; کامل ابن اثير، ج 4، ص 111-121 و انساب الاشراف، ج 5، ص 337-355.
  14. گردآوري از کتاب: عاشورا ريشه ها، انگيزه ها، رويدادها، پيامدها، زير نظر آيت الله مکارم شيرازي، ص219.