سید جمال‌الدین گلپایگانی
نویسنده این صفحه در حال ویرایش عمیق است.
یکی از نویسندگان مداخل ویکی وحدت مشغول ویرایش در این صفحه می باشد. این علامت در اینجا درج گردیده تا نمایانگر لزوم باقی گذاشتن صفحه در حال خود است. لطفا تا زمانی که این علامت را نویسنده کنونی بر نداشته است، از ویرایش این صفحه خودداری نمائید.
آخرین مرتبه این صفحه در تاریخ زیر تغییر یافته است: ۰۹:۲۰، ۳۰ اوت ۲۰۲۲؛
| نام | سید جمال الدین موسوی گلپایگانی |
|---|---|
| القاب و سایر نام‌ها | موسوی • جمال‌الدین بن احمد • موسوی گلپایگانی • احمد |
| زاده | سال ۱۲۹۵ق • سعیدآباد • گلپایگان |
| درگذشت | دوشنبه، ۲۹ محرم ۱۳۷۷ق • نجف • عراق |
| استادان | شیخ عبدالکریم گزی • ملا محمد کاشی • جهانگیرخان قشقایی • حاج آقا رضا همدانی • سید محمد کاظم یزدی • محمد تقی شیرازی • سید احمد کربلایی • میرزای نائینی،... |
| شاگردان | احمد فیاض • سید محمد حسین حسینی تهرانی • لطف الله صافی گلپایگانی • سید مرتضی فیروزآبادی و ... |
| آثار | کتاب اجتهاد و تقلید • قاعده فراغ و التجاوز • یک دوره اصول فقه • رساله لاضرر و لاضرار • جعل طرق • حاشیه بر مکاسب... |
| دین و مذهب | اسلام • تشیع |
| فعالیت‌ها | شرکت در جنگ جهانی اول • حضور در انقلاب مشروطه |
سید جمال الدین موسوی گلپایگانی، عالم ربانی و فقیه مجاهد شیعه و از شاگردان آخوند خراسانی و میرزای نائینی بود. ایشان علاوه بر تبحر در فقه و اصول، از تهذیب نفس غافل نبود و در این وادی از عارفانی چون آخوند کاشی و سید احمد کربلایی بهره برد و صاحب کرامات شد و خود شاگردانی چون علامه تهرانی را تربیت نمود. همچنین با سید حسین بروجردی هم‌درس و هم مباحثه بود. در جریان جنگ جهانی اول و تهاجم به عراق در مقابله با مهاجمان فعالیت کرد.
ولادت
در سال 1295 هـ . ق. كودكی در سعید آباد گلپایگان، در یك خانواده روحانی متولد شد كه اسم او را «جمال الدین» گذاشتند. جمال الدین خواندن و نوشتن را در روستای خود فراگرفت و دروس حوزوی را در پیش برادران خود آموخت. سپس برای ادامه تحصیل عازم حوزه علمیه اصفهان شد. پدرش، آیت الله سید حسین گلپایگانی (متوفا: 1304 هـ . ق.) فرزند فقیه بزرگوار گلپایگان، سید محمد علی گلپایگانی (متوفا: 1280 هـ . ق.) است.
تحصیلات
سید جمال الدین گلپایگانی دوران كودكی را در سعید آباد سپری كرد. بیش از 9 سال از عمر پربركتش نمی‌گذشت كه پدر بزرگوارش دار فانی را وداع گفت. وی چند سالی در سعیدآباد به چوپانی مشغول بوده؛ ولی روح بلندی كه از پدر خود به ارث برده بود، او را بر آن داشت تا به اجداد بزرگ خود اقتدا كند. او در دوازده سالگی، در همان سامان نزد برادران بزرگوارش درس را آغاز كرد و مقداری از دروس مقدماتی را در وطن خود فراگرفت و برای ادامه تحصیل راهی گلپایگان شد. وی بیشتر علوم عربی، بلاغت و منطق را از علمای گلپایگان آموخت. می‌گویند: هر روز مسافت بین سعید آباد و گلپایگان را برای آموختن علم پیاده می‌پیمود. او چند سالی را در گلپایگان به تحصیل اشتغال داشت. در سال 1311 هـ . ق. در حالی كه 16 سال بیشتر نداشت، برای ادامه تحصیل عازم اصفهان گردید.
در حوزه علمیه اصفهان
سید جمال الدین كه عزم اصفهان نمود، در مدرسه علمیه الماسیه ثبت نام نمود و در همان جا به كسب علم پرداخت. مدتی گذشت تا این كه به مدرسه شیخ محمد علی ثقه الاسلام منتقل گردید[۱] و سطوح عالی حوزوی را آغاز نمود و «قوانین» را پیش مرحوم حاجی میرزا بدیع آموخت و سپس «رسائل» و «مكاسب» را نزد بزرگانی هم چون شیخ عبدالكریم گزی، سید محمد خاتون آبادی، شیخ محمد علی ثقه الاسلام، شیخ محمد تقی مدرسی و آیت الله سید محمد باقر درچه‌ای فرا گرفت[۲]. همچنین علم درایه، رجال و علوم دیگر را از علمای اصفهان آموخت. وی علم معقول و اخلاق را پیش بزرگانی همچون آخوند ملا محمد كاشی كه خود حكیم و عارفی بزرگ و از نوادر عصر خویش بود و جهانگیرخان قشقایی كه از بزرگ‌ترین حكیمان و فیلسوفان اسلامی به شمار می‌رفت، آموخت. او در دورانی كه در اصفهان مشغول تحصیل بود، با آیت الله العظمی حاج آقا حسین بروجردی هم درس و هم مباحثه بود. آیت الله بروجردی چه هنگامی كه در بروجرد بودند و چه اوقاتی كه به قم هجرت نمود، نامه‌هایی به ایشان می‌نوشتند و درباره بعضی از مسائل مشكل و حوادث كه واقع می‌شد، از او استمداد می‌نمود[۳].
حوزه نجف و سامرا
سید جمال الدین در جمادی الاخر 1319 هـ . ق. آهنگ نجف اشرف كرد. وی زمانی كه در اصفهان بوده احتمالاً به درجه اجتهاد رسیده بود[۴]. او هنگامی كه عازم نجف بوده در مسیر خود از گلپایگان گذشت و مورد استقبال علمای آن دیار قرار گرفت و در اوایل ماه رمضان سال 1319 هـ . ق. وارد نجف اشرف گردید. وی در نخستین روزهای ورود به نجف، در درس آخوند ملا محمد كاظم خراسانی حاضر شد و خارج فقه و اصول را در حوزه درس او فراگرفت. وی دو دوره خارج اصول را پیش آخوند خراسانی گذراند كه یك دوره آن را تقریر نمود و هنگامی كه دولت بعث عراق در اوایل انقلاب اسلامی ایرانیان را از عراق بیرون كرد، آن نوشته‌ها مفقود گردید. ولی هم اكنون بعضی از تقریرات او در دست بستگان نزدیك وی موجود است.
او علاوه بر شركت در درس آخوند خراسانی، از درس حاج آقا رضا همدانی و سید محمد كاظم یزدی نیز بهره جست[۵]. هم چنین از انفاس ملكوتی آقای شیخ هادی طهرانی، آخوند ملاعلی نهاوندی، شیخ محمد بهاری و سید ابوتراب خوانساری نیز استفاده كرد. مدتی هم در سامرا، در درس آیت الله محمد تقی شیرازی شركت نمود و بخش زیادی از تقریرات او را به رشته تحریر در آورد و سپس به نجف بازگشت.
سرانجام در سال 1329 هـ . ق. آخوند خراسانی دار فانی را وداع گفت و سید جمال الدین كه مدت 10 سال در درس او شركت كرده بود و در درس هیچ كس حاضر نشد تا آن هنگام كه متوجه آیت الله میرزا حسین غروی نائینی گردید. شركت سید جمال الدین در درس آیت الله نائینی، عامل بزرگی برای شركت علما و فضلای حوزه علمیه نجف در درس ایشان شد. شركت او در درس آیت الله نائینی باعث تعجب خیلی از علمای نجف شد، چون او، خود یكی از استوانه‌های حوزه نجف بود. در واقع، او به عنوان مشاور علمی نائینی بوده است یعنی مرحوم نائینی از وجود ایشان استفاده می‌نمود، آنچه مؤید این مطلب است اجازه اجتهادی است كه مرحوم نائینی به ایشان داده و از ایشان به عنوان حجت الاسلام یاد كرده و این در حالی است كه مرحوم نائینی چنین عنوانی را برای كمتر كسی به كار برده و شاید برای هیچ كدام از شاگردانش به كار نبرده است. چنانچه در اجازه‌ای كه به آیت الله سید ابوالقاسم خویی داده است و در ابتدای كتاب اجود التقریرات آمده و هم چنین اجازه‌ای كه به شیخ محمد علی كاظمی خراسانی داده است كه در ابتدای كتاب فوائد الاصول آمده، عنوان ثقه الاسلام را به كار برده است. نائینی در پایان اجازه‌ای كه به سید جمال الدین داده، از او استمداد می‌كند كه برایش دعا كند[۶].
سید جمال الدین حدود 30 سال در درس میرزای نائینی شركت نمود و تقریرات زیادی از درس‌های او را به رشته تحریر درآورد. آقا جمال می‌فرمود: «من یك طاقچه تقریرات درس آقای نائینی را دارم[۷].» وی هیچ گاه ازتهذیب نفس غافل نبود و در این وادی از انفاس قدسیه آیت الله سید مرتضی كشمیری و آیت الحق سید احمد كربلایی بهره‌ها برد و از اشارت عارف كامل، حاج شیخ علی محمد نجف آبادی همواره بهره‌مند بود تا این كه حائز رتبه‌ای از كرامات گردید[۸].
شاگردان
پس از رحلت آیت الله نائینی، آیت الله سید جمال الدین گلپایگانی به تدریس دروس خارج فقه و اصول پرداخت. تعداد زیادی از فضلای ایرانی، نجفی و لبنانی در درس او شركت می‌كردند كه اكثر آنها به درجه اجتهاد رسیدند. اینك به معرفی شماری از شاگردان او می‌پردازیم:
- آیت الله احمد فیاض: (متولد 1324 هـ.) وی كه از مدرسین پرصلابت و استوار حوزه علمیه اصفهان و از معدود باقی مانده‌های دوران شكوه اصفهان است و مدت‌ها از محضر حاج آقا جمال بهره‌ها برد، او درباره استادش چنین می‌فرماید: «ایشان (حاج آقا جمال) درس خارج می‌گفت، اهل ریاضت نفس و اخلاق بوده لذا تأثیر نفسش فوق العاده بود و شاگردانش از ایشان بهره‌ها می‌بردند. وقتی می‌خواستم از نجف برگردم، فرمود: می‌روی، ولی پشیمان می‌شوی. گفتم: بر می‌گردم. فرمود: معلوم نیست. اتفاقاً همین جوری شد و پشیمان شدم، زیرا فقه و اصول نجف قوی‌تر بود و به درس و بحث بهتر می‌رسیدیم، اما چون مادرم با من بود، اصرار داشت كه آب و هوای نجف به من نمی‌سازد، لذا مجبور شدم كه برگردم[۹].»
- آیت الله حاج شیخ حیدر علی محقق (1326 ـ 1421 هـ . ق) كه از بزرگان معاصر و از اساتید حوزه اصفهان بودند.
- آیت الله سید محمد جمال هاشمی گلپایگانی.
- آیت الله حاج سید احمد گلپایگانی (1334 ـ 1412 هـ . ق.).
- علامه محمد حسین حسینی طهرانی (1305 ـ 1374 هـ. ش.).
- آیت الله شیخ حسن صافی اصفهانی (1298 ـ 1374 هـ. ش.).
- آیت الله سید علی گلپایگانی.
- آیت الله العظمی لطف الله صافی گلپایگانی.
- آیت الله ریحان الله نخعی.
- شیخ محمد تقی بن شیخ صالح بن شیخ عبدالحسن بن الشیخ راضی.
- آیت الله سید مرتضی حسینی فیروزآبادی كه اخلاق و عرفان را نزد آیت الله سید جمال گلپایگانی كسب كرد.
- آیت الله شیخ محمد حسین كلباسی اصفهانی (1323 ـ 1418 هـ . ق).
- آیت الله حاج شیخ محمد علی احمدیان نجف آبادی (متوفا: 1417 هـ . ق).
- آیت الله شیخ عباس خالصی خراسانی (1289 ـ 1378 هـ. ش).
- آیت الله شیخ عبدالله مجد فقیهی بروجردی (1302 ـ 1379 هـ. ش).
- آیت الله شیخ مهدی حائری تهرانی (1304 ـ 1379 هـ. ش)[۱۰].
آثار
- كتاب اجتهاد و تقلید.
- اجتماع امر و نهی.
- الغیبة و چند مسئلة فقهی.
- الترتب.
- جواز بقاء تقلید بر میت.
- دیوان اشعار كه حاوی اشعار فارسی و عربی است.
- رسالة عملیّه.
- رساله لاضرر و لاضرار.
- رسالة منجزات المریض.
- كتاب صلوة كه هم اكنون توسط مؤسسة آل البیت برای چاپ آماده می‌شود.
- حاشیه بر مكاسب كه توسط مؤسسة آل البیت برای چاپ آماده می‌شود.
- یك دوره اصول فقه كه یك جلد آن كه از اول اصول فقه تا واجب نفسی می‌باشد، چاپ شده است. و نسخه اصلی دورة اصول حاج آقا جمال گم شده و نسخة دومی كه توسط حاج آقا محمد جمال هاشمی، فرزند ایشان از آن نوشته شده است، موجود می‌باشد.
- قاعدة فراغ و التجاوز.
- حدیث رفع.
- جعل طرق.
پانویس
- ↑ پیام حوزه، ش 8، ص 77.
- ↑ اعیان الشیعه، ج 4، سید محسن امین، ص 206.
- ↑ زندگانی حكیم جهانگیر خان قشقایی، مهدی قرقانی، چ اول، 1371، گلهای اصفهان، ص 163 ـ 164.
- ↑ ه نقل یكی از بستگان وی.
- ↑ میرزا محمد تقی شیرازی، سروش استقلال، محمد اصغری نژاد، سازمان تبلیغات اسلامی، چ اول، 1373، ص 43.
- ↑ به نقل از یكی از بستگان سید جمال الدین كه اسناد آن نزد وی موجود است.
- ↑ مجله حوزه، شماره 30، ص 42، سال 1367.
- ↑ پیام حوزه، ش 8، ص 81.
- ↑ مجله حوزه، شماره 18، دی 1365، ص 29.
- ↑ استفاده از چندین شماره مجله آینه پژوهش.