احمد بن اسماعیل بن عبدالله قمی

نام	احمد بن اسماعیل بن عبدالله قمی
القاب و سایر نام‌ها	سمكه
زاده	نیمه دوم سده سوم هجری • قم
درگذشت	قبل از 359ق • قم
شاگردان	ابوالفضل محمد بن حسین بن عمید
آثار	كتاب العباسی • كتاب الامثال • رساله الی ابی‏‌الفضل بن عمید
دین و مذهب	اسلام • تشیع

احمد بن اسماعیل بن عبدالله قمی، (000 – قبل 359ق) ابوعلی بجلی معروف به «سمكه». فقیه، ادیب، محدث شیعی و نویسنده كتاب‏‌هایی كه نظیر آن نوشته نشد. تبار او عرب بودند و در كوفه سكونت داشتند. پدرش اسماعیل بن عبدالله از شاگردان ویژه احمدبن ابی عبدالله برقی(م274ق) بود كه در قم سكونت داشت و تحت تربیت برقی رشد یافت. نجاشی و دیگران او را اهل فضل و علم و ادب معرفی نموده‏‌اند. از جمله آثار او «كتاب العباسی» است كه در باره تاریخ دولت عباسی به رشته تحریر در آمد و به ده‏‌هزار ورقه می‏‌رسید.

معرفی اجمالی

احمد بن اسماعیل بن عبدالله قمی، ابوعلی بجلی معروف به «سمكه». فقیه، ادیب، محدث شیعی و نویسنده كتاب‏‌هایی كه نظیر آن نوشته نشد. ولادت او در نیمه دوم سده سوم هجری روی داد و وفات او پیش از 359هجری در قم اتفاق افتاده است. تبار او عرب بودند و در كوفه سكونت داشتند. پدرش «اسماعیل بن عبدالله» از شاگردان ویژه «احمدبن ابی عبدالله برقی»(م274ق) بود كه در قم سكونت داشت و تحت تربیت برقی رشد یافت. وی نیز در قم پرورش یافت و نزد پدر و دیگر اساتید قم شاگردی نمود و بزودی در فقه و حدیث تبحر یافت.

وی در نگاه صاحب‌ نظران كاملاً مورد اعتماد و راست‌گو معرفی شده است. نجاشی و دیگران او را اهل فضل و علم و ادب معرفی نموده‏‌اند. وی با اینكه فردی پركار و نوشته‌‏های حدیثی بسیار داشته است اما اكنون احادیث اندكی از او در منابع شیعه به چشم می‏‌خورد، از این‌‏رو اساتید و شاگردان او را به‏ طور كامل نمی‌‏توانیم شناسایی كنیم. وی در قم گویا از احمد بن ادریس قمی(م306ق) روایت می‌‏گرفته است. چنانكه گاهی به‏ صورت مستقیم از «احمد بن ابی‌‏عبدالله برقی»(م274ق) نیز نقل حدیث می‏‌نموده است.

شاگردان

شاگردان او ابوالفضل محمد بن حسین بن عمید(م359ق) است كه خود استاد جعفر بن قولویه قمی(م367ق) بوده است.

آثار

تألیفاتی فراوان و نیكو داشته است كه به گفته ابن عمید نظیر آن تاكنون نوشته نشده است. از جمله آثار او كتاب العباسی است كه در باره تاریخ دولت عباسی به رشته تحریر در آمد و به ده‏‌هزار ورقه می‏‌رسید. نجاشی گزارشات امین عباسی(193 تا 198ق) را از این كتاب مرور كرده است. از دیگر آثار او كتاب الامثال، رساله الی ابی‏‌الفضل بن عمید و چندین رساله دیگر است.

منابع

1. رجال ابن داود، ص36 شماره 61، وص38 شماره 79؛
2. رجال طوسی، ص417 شماره 6022؛
3. رجال نجاشی، ص97 شماره 242؛
4. طبقات اعلام الشیعه، ج1ص20؛
5. معجم رجال الحدیث، ج2ص56 شماره 442.