احادیث تقریبی (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

تو اشتباه می‌کنی. ما درباره خود پیامبرمان [[اختلاف]] نکردیم. اختلاف ما درباره دستوری بود که از پیامبر ما رسیده است که آیا چنین است یا چنان‌.

این سخن امام علیه السلام بیانگر آن است که اختلاف بین مسلمانان در مساله خلافت امری صغروی است نه کبروی.

بدین معنا که همه مسلمانان نسبت به نبوت رسول اکرم و حجیت تمام گفتارش اذعان داشته و اختلافات مطرح شده ناشی از صدور یا عدم صدور یا صراحت و عدم صراحت گفتارشان در مساله جانشینی آن حضرت می‌باشد.

بنابراین بر اساس این سخن امام علی علیه السلام منکرین امامت را نمی‌توان بدلیل سوء برداشت شان از مساله امامت در زمره کافران دانست.

امیرالمؤمنین جواب خیلى عجیبى مى‌‏دهد، مى‏فرماید: انَّمَا اخْتَلَفْنا عَنْهُ لا فیهِ وَ لکِنَّکُمْ‏ ما جَفَّتْ ارْجُلُکُمْ مِنَ الْبَحْرِ حَتّى‏ قُلْتُمْ لِنَبِیِّکُمُ «اجْعَلْ لَنا الهاً کَما لَهُمْ آلِهَةٌ فَقالَ انَّکُمْ قَوْمٌ تَجْهَلونَ»

ایندو با هم خیلى فرق دارد که کارى که به هر حال آن را انجام مى‏دادند توجیهش در خارج این طور باشد (نه اینکه در واقع این طور بود) که بگویند [آنها که مرتکب این خطا شدند]خیال می‌کردند مقصود پیغمبر این بوده و در نتیجه گفته پیغمبر را به این صورت توجیه کردند و یا این‌که بگویند نصّ آیه قرآن با این صراحت را کنار گذاشتند یا قرآن را تحریف کردند.<ref>مجموعه آثار استاد شهید مطهرى، ج‏4، ص: 769-768</ref>  

من به امام گفتم: ما افراد را با شاقول اندازه مى‏ گیریم، هر کس مانند ما شیعه باشد، خواه از اولاد على و خواه از غیر آنها، با او پیوند دوستى (به عنوان یک مسلمان و اهل نجات) برقرار مى‌کنیم.

«اى زرارة! سخن خدا از سخن تو راست‏تر است؛ اگر آنچه تو مى‌گویى درست باشد، پس سخن خدا آنجا که مى‌فرماید:

اگر کسى در روایاتى که از ائمه اطهار (علیهم السلام) رسیده است که بیشترین آنها در «کتاب الحجّة» کافى و «کتاب الایمان و الکفر» کافى گرد آمده است دقت کند مى‌‏یابد که:  

ائمه (علیهم السلام) تکیه‌شان بر این مطلب بوده که هر چه بر سر انسان مى‌آید از آن است که حق بر او عرضه بشود و او در مقابل حق تعصّب و عناد بورزد و یا لااقل در شرایطى باشد که مى ‏بایست تحقیق و جستجو کند و نکند؛  

اما افرادى که ذاتا و به واسطه قصور فهم و ادراک و یا به علل دیگر در شرایطى بسر مى‌برند که مصداق منکر و یا مقصّر در تحقیق و جستجو به شمار نمى‏‌روند، آنها در ردیف منکران و مخالفان نیستند، آنها از «مستضعفین»( یعنى بیچارگان و دست‏ نارسان) و «[[مرجون لامر اللّه]]» (یعنى کسانى که درباره آنها باید گفت کار اینها با خداست، خداوند خودش به نحوى که حکمت و رحمتش ایجاب مى‌کند عمل خواهد کرد.) به شمار مى‌‏روند؛

از روایات استفاده مى‏ شود که ائمه اطهار بسیارى از مردم را از این طبقه مى‌دانند.

==بررسی روایاتی که معرفت به امام را شرط قبولی اعمال می‌داند==

در خدمت امام صادق بودم؛ من در طرف چپ آن حضرت نشسته بودم و زرارة در طرف راست آن حضرت نشسته بود. ابو بصیر وارد شد و پرسید: چه مى‏‌گویى درباره کسى که در خدا شک کند؟  

هنگامى میان شما قضاوت مى‏کنم و به این سؤال پاسخ مى‏‌دهم که آن دو نفر هم حضور داشته باشند. وعده‏ گاه من و شما سه نفر همین امشب در منى نزدیک جمره وسطى.  

- سبحان اللّه! آیا مردم کوچه و بازار را ندیده‏اى، سقّاها را ندیده‌‏اى؟ - چرا، دیده و مى‏بینم.  

- آیا اینها نماز نمى‏‌خوانند؟ روزه نمى‏‌گیرند؟ حج نمى‏‌کنند؟ به وحدانیّت خدا و رسالت پیغمبر شهادت نمى‏‌دهند؟ - چرا.  

- سبحان اللّه! آیا وضع کعبه و طواف این مردم را نمى‏‌بینى؟ هیچ نمى‌‏بینى که اهل یمن چگونه به پرده‏‌هاى کعبه مى‌چسبند؟

- چرا. - آیا اینها به توحید و نبوّت اقرار و اعتراف ندارند؟ آیا نماز نمى‏‌خوانند؟ روزه نمى‏‌گیرند؟ حج نمى‏‌کنند؟

هاشم که به قول مرحوم فیض، مى‏‌دانست قضاوت امام بر ضدّ عقیده او است، گفت: نه.  

امام فرمود: بسیار بد است براى شما که چیزى را که از ما نشنیده‏‌اید از پیش خود بگویید.  

هاشم بعدها به دیگران چنین گفت: گمان بردم که امام نظر محمد بن مسلم را تأیید می‌کند و مى‏‌خواهد ما را به سخن او برگرداند <ref>رک به: مجموعه آثار استاد شهید مطهرى (عدل الهى)، ج‏1، ص: 327-320)</ref>  

همان‌گونه که در روایت مذکور می‌بینیم امام علیه السلام اندیشه تکفیر منکرین غیر جاحد و غیر عارف به امامت را اندیشه خوارج می‌داند.

شهید مطهری در ادامه به بررسی روایات دیگری در زمینه ایمان و کفر می‌پردازد:‌  

در «کافى» آخر «کتاب الایمان و الکفر» بابى دارد تحت عنوان: «با ایمان، هیچ عملى زیان نمى‏‌رساند و با کفر، هیچ عملى سود نمى‌‏بخشد.»  

امام با این بیان مى‏‌خواهد بفهماند که غیر اهل ایمان از نظر اینکه خدا پاداش مى‏‌دهد یا نمى‏‌دهد در حکم مستضعفین و مرجون لامر اللّه می‌باشند؛ باید گفت کار اینها با خداست که پاداش بدهد یا ندهد.  

بطور کلی نتیجه‌ای که از مجموع مباحث مطرح شده در بررسی روایات بدست آمد این است که:‌  

حکم تکفیر منکران امامت تنها در صورتی صحیح است که انکار از روی جحد و عناد باشد و در غیر اینصورت نمی‌توان حکم تکفیر را بر آنان مترتب نمود.

=شاخصه‌های اسلام و مسلمان بودن از منظر روایات=

نگاه اجمالی به روایات نشان می‌دهد که اعتقاد به وحدانیت الهی و نبوت پیامبر ص و نیز اعتقاد به مرتبه نازله امامت یعنی محبت اهل بیت علیهم السلام در تحقق اسلامیت و مسلمان بودن کافی است.  

در اینجا برخی از روایاتی که بیانگر مضمون فوق است را بیان می‌کنیم:‌

یکی از خدام امام صادق علیه السلام می‌گوید: در باز گشت از سفری که به همراه جمعی به امر امام به حیره داشتیم خدمت امام رسیده و به آن حضرت عرض کردم:  

امام علیه السلام فرمود: در این‌صورت از آنجا که مراتب اعتقاد و التزام شما در سطح اعتقاد و التزام ما نیست بنابر این ما هم باید از شما تبری جوئیم.

:فهوذا عندنا ما لیس عندکم فینبغی لنا أن نبرأ منکم؟

در نزد خداوند اموری است که در نزد مانیست آیا دیده‌اید که خداوند ما را بدین جهت رها نماید؟

با کسانی که به اهل بیت محبت داشته اما در امامت آنان همانند شما نمی اندیشند محبت بورزدید چون اسلام دارای مراتب گوناگونی است برخی از مردم تنها به مرتبه‌ای از آن فقط نائل شده‌اند و برخی دو مرتبه و برخی سه مرتبه وبرخی....هفت مرتبه  

آن‌گاه فرمود:

:بنابراین وقتی اسلام دارای مراتبی است شایسته نیست کسانی را که در مرتبه اول ان قرار دارند به اموری وادار نمود که مختص مسلمانان مرتبه دوم است و همینطور کسانی را در مرتبه دوم اسلام قراردارند وادار به اموری نمود که مختص به مسلمانان مرتبه سوم است و...

امام علیه السلام بعد از بیان نکات فوق داستانی را که بیانگر آثار منفی رعایت ننمودن اصل مذکور- مراتب اسلام و متناسب بودن تکالیف در رده‌های مختلف آن - می‌باشد بیان فرمود- ماجرای مسلمانی که زمینه پذیرش فردی مسیحی را به اسلام فراهم نمود و در کمتر از یک شبانه روز هم سبب خروج او از اسلام گردید- <ref>اصول کافی ج 2ص 44 ‌</ref>

2-تمام کسانی که در مراتب برتری از اسلام قرار دارند باید حقوق دینی افرادی را که در مراتب نازلتر دینی قرار دارند رعایت نمایند. بدین معنا که در تعامل با آنان متناسب با سطح ایمان و اعتقاد آنها سخن گفته و تکلیفی بیش از حد توانشان را بر آنان تحمیل نکنند.  

امام ع در تصحیح نگرش صحابی اش نسبت به چگونگی تعامل او با مسلمانانی که در مساله امامت همانند او نمی اندیشند می‌فرماید:‌  

بر اساس مبنائی که در برائت از دیگران اتخاذ نمودی- برائت از کسانی که امامت بمعنای خاص شیعی آنرا انکار نموده و تنها به اصل محبت اهل بیت معتقد هستند- باید ما هم از شما تبری جسته و خداوند نیز از ما تبری جسته و ما را طرد نماید.

5-نکته مهم دیگر بکار گیری واژه اسلام– در برابر ایمان – است. این امر بیانگر آن است که همه مسلمانان در اصل اسلام شریک بوده هر چند در مراتبش از یکدیگر متفاوتند چون اسلام یعنی اعلام تسلیم در برابر معارف، احکام و دستوراتی که از ناحیه خداوند متعال توسط رسول اکرم ص برای بشریت نازل شده است .

مفهوم مذکور مورد پذیرش همه مسلمانان می‌باشد حتی کسانی که در مساله امامت و ولایت به محبت و مودت اهل بیت علیهم السلام اکتفا نموده و به عصمت آنان معتقد نیستند.

یعنی نه تنها اعتقاد به امامت بلکه اعتقاد به معاد نیز از شاخصه‌های اسلامیت نیست.  

توجه به این نکته از آنجا اهمیت دارد که روایت مذکور از امام صادق نقل گردیده است و نمی‌توان آن را متعلق به اوائل صدر اسلام دانست که مساله امامت ائمه علیهم السلام چندان مطرح نبوده است بنابراین عصر صدور این این قبیل روایات نشان می‌دهد که به رغم وجود مذاهب مختلف اسلامی و تمایز امامیه از آنان ائمه علیهم السلام از پیروان مذاهب دیگر بعنوان مسلمان یاد نموده‌اند.  

بدیهی است با این دو معیار زمینه وحدت اسلامی در جمعیت ملیاردی مسلمین ایجاد گردیده و اساس و مبنای هر نوع جریان تکفیری بطور کلی از جوامع اسلامی رخت بر خواهد بست.

1- فقره "والاسلام ما ظهر من قول أو فعل و هو الذی علیه جماعة الناس من الفرق کلها" نص بر این است که شاخصه ورود در حوزه اسلام همان شهادت ظاهری به آن بوده که همه فرق اسلامی آنرا واجد می‌باشند بنابر این ایمان و اعتقاد راسخ به دین از جمله اعتقاد به امامت معصومین علیهم السلام شرط ورود در زمره مسلمین نخواهد بود. بدیهی است لازمه این فقره از روایت مذکور نفی تکفیر بین مسلمانان می‌باشد   

3- نکته مهم دیگر در روایت مذکور تساوی مسلمانان و مومنین در اجرای احکام عمومی اسلام می‌باشد یعنی نازلترین درجه اسلام با عالیترین درجات ایمان در اجرای احکام اسلام مساوی اند.