احمد بن محمد بن یحیی بن زکریا قطان

احمد بن محمد بن یحیی بن زکریا قطان
نام کامل	احمد بن محمد بن یحیی بن زکریا قطان
نام‌های دیگر	احمد بن یحیی بن زکریا
اطلاعات شخصی
روز درگذشت	312ق.
دین	اسلام، شیعه
استادان	محمد بن اسماعیل برمکی ابومحمد بکر بن عبدالله بن حبیب موسی بن اسحاق محمد بن عباس بن بسام
شاگردان	احمد بن حسن بن عبدویه قطان رازی محمد بن احمد سنانی علی بن احمد بن موسی دقاق حسین بن ابراهیم بن احمد بن هشام مؤدب علی بن عبدالله وراق احمد بن محمد بن هیثم عجلی
فعالیت‌ها	فقیه محدث شیعی

احمد بن محمد بن یحیی بن زکریا قطان، فقیه و محدث شیعی. نام او به صورت «احمد بن یحیی بن زکریا» نیز ذکر شده است، اما «یحیی» جد اوست نه پدرش. «محمد بن ابی عبدالله کوفی رازی»(م312ق) است که نماینده تام‏‌الاختیار امام عصر در ری بود و با هم نزد «محمد بن اسماعیل برمکی»(صاحب کتاب «الرد علی اهل الاستطاعه» و معروف به صاحب صومعه) شاگردی نموده‏‌اند. چنان‌که از لقب «قطان» استفاده می‌‏شود وی در آن‌جا به کار پنبه‏ زنی اشتغال داشته و از این راه مخارج زندگی را تأمین می‏‌کرده است.

معرفی اجمالی

احمد بن محمد بن یحیی بن زکریا قطان، فقیه و محدث شیعی. نام او به صورت «احمد بن یحیی بن زکریا» نیز ذکر شده است، اما «یحیی» جد اوست نه پدرش. وی از معاصران «محمد بن ابی عبدالله کوفی رازی»(م312ق) است که نماینده تام‏‌الاختیار امام عصر در ری بود و با هم نزد «محمد بن اسماعیل برمکی»(صاحب کتاب «الرد علی اهل الاستطاعه» و معروف به صاحب صومعه) شاگردی نموده‏‌اند. بنابراین تاریخ وفات او را می‏‌توان حدود 312 هجری در نظر گرفت چنان‌که از استادان و شاگردان او نیز بر می‏‌آید که وی تا دهه‏‌های نخستین سده چهارم بیشتر زنده نبوده است.

از تاریخ ولادت او و محل آن اطلاعی در دست نیست. محل پرورش او در شهرری بود و چنان‌که از لقب «قطان» استفاده می‌‏شود وی در آن‌جا به کار پنبه‏ زنی اشتغال داشته و از این راه مخارج زندگی را تأمین می‏‌کرده است. پس از طی تحصیلات مقدماتی، به علوم حدیث روی آورد و نزد اساتید وقت، بهره‌‏های فراوان برد. «شیخ صدوق» با یک واسطه، روایات زیادی از او در کتاب‏‌های خود نقل نموده که برخی از آنها در پاورقی آمده است. محتوای احادیث او در‌باره فضیلت علی بن ابی‌طالب(علیه السلام)، موضوع مهدویت و معرفی تعداد امامان شیعه است. از او اثر تألیفی معرفی نشده است.

استادان

وی از دست‏ پروردگان «ابومحمد بکر بن عبدالله بن حبیب» در ری است و بیشتر احادیث مذکور را از این استادش شنیده است. در برخی موارد نیز از استادان دیگر خود مانند «موسی بن اسحاق» و «محمد بن عباس بن بسام» نقل حدیث می‏‌کند.

شاگردان

در ری شاگردان زیادی تربیت نمود که در میان آن‌ها «احمد بن حسن بن عبدویه قطان رازی»(استاد شیخ صدوق) و «محمد بن احمد سنانی»(استاد دیگر شیخ صدوق) بیشترین احادیث او را به آیندگان انتقال دادند. از شاگردان دیگر او «علی بن احمد بن موسی دقاق»، «حسین بن ابراهیم بن احمد بن هشام مؤدب»(م.ح354ق)، «علی بن عبدالله وراق» و «احمد بن محمد بن هیثم عجلی»(استاد صدوق) هستند.

منابع

• من لایحضره الفقیه، ج2ص238 حدیث2292؛
• علل الشرایع، ج1ص130، باب 109، حدیث1؛ وص159 حدیث3؛ و ج2ص459، باب 221، حدیث1؛
• الخصال، ص158 حدیث203؛ وص191 حدیث265؛ وص244 حدیث99؛
• الامالی، شیخ صدوق، ص93 حدیث71؛ وص132 حدیث125؛ وص334 حدیث391؛ وص422 حدیث560؛
• التوحید، ص41 حدیث3؛
• کمال الدین و تمام النعمه، ترجمه منصور پهلوان، ج1ص525 حدیث29؛
• رجال نجاشی، ص109 شماره277؛
• معجم رجال الحدیث، ج3ص159 شماره 1015؛
• طقات اعلام الشیعه، ج1صص57 و59.