confirmed، مدیران
۱۸٬۷۴۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
'''در لغت''' | |||
خُلق عبارت است از ملکه‌ای راسخ در نفس (چه خوب و چه بد) که در مقابل عمل قرار دارد | خُلق عبارت است از ملکه‌ای راسخ در نفس (چه خوب و چه بد) که در مقابل عمل قرار دارد. <ref>مجلسی، محمدباقر، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، ج۸، ص۱۶۶، ۱۴۰۴ ق.</ref> | ||
و حُسن در لغت یعنی زیبایی؛ بنابراین، حُسن خلق در لغت یعنی ملکات اخلاقی زیبا. | |||
'''در اصطلاح''' | |||
در اصطلاح دارای تعاریفی مختلف است و عمدتاً در سه تعریف قابل ارائه است: | در اصطلاح دارای تعاریفی مختلف است و عمدتاً در سه تعریف قابل ارائه است: | ||
۱. | ۱. نرم‌خویی و خوش‌سخنی و گشاده‌رویی که مرحوم نراقی، معتقد است مراد از حُسن خلق در روایات، به همین معنی است. | ||
۲. اعتدال در قوای عقلی و غضبی و شهوی که درون فرد را از انوار افاضات علوم و معارف الهی، درخشان و اعضای او را به طاعات و وظایف مشغول می‌کند و این حالت درونی با علاماتی چون معاشرت نیکو با مردم و بروز صفاتی مثل خوش‌برخوردی، محبت، راستی و... شناخته می‌شود. بنابراین، حُسن خلق تابع استقامت تمام اعضای ظاهری و باطنی و زیبایی صورت درونی انسانی در اثر این تناسب اخلاقی است | ۲.اعتدال در قوای عقلی و غضبی و شهوی که درون فرد را از انوار افاضات علوم و معارف الهی، درخشان و اعضای او را به طاعات و وظایف مشغول می‌کند و این حالت درونی با علاماتی چون معاشرت نیکو با مردم و بروز صفاتی مثل خوش‌برخوردی، محبت، راستی و... شناخته می‌شود. بنابراین، حُسن خلق تابع استقامت تمام اعضای ظاهری و باطنی و زیبایی صورت درونی انسانی در اثر این تناسب اخلاقی است | ||
و همانطور که حسن ظاهری با زیبایی و تناسب همه اعضا محقق می‌شود، حسن خلق که زیبایی باطنی است نیز با زیبایی همه صفات و اخلاق محقق می‌شود. | |||
۳. فرد همتی جز خدا نداشته باشد و جلوه الهی را مشاهده کند و دیگر جفای خلق را به آن انگیزه تحمل نماید.<ref>. ورام بن ابی‌فراس، مسعود بن عیسی و عطایی، محمد رضا، مجموعه ورّام، آداب و اخلاق در اسلام ترجمه تنبیه الخواطر، ص۱۷۴.</ref> | |||
به نظر می‌رسد سه تعریف فوق، همگی قابل انطباق بر روایات هستند و بلکه مراتب حسن خلق می‌باشند. توضیح این‌که تعریف اول را باید خوشرویی نامید که در مدخلی به همین قلم تدوین شده است. و همانطور که مرحوم نراقی فرمودند <ref>ابن‌شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله)، ص۱۱، قم، انتشارات اسلامی جامعه مدرسین.</ref> | |||
تعداد قابل توجهی از مصادیق حُسن خلق که در این مقاله ذکر شده است نیز ناظر به این معنی است. معنی دوم نیز قابل انطباق بر برخی مصادیق حُسن خلق است که در ادامه ذکر خواهند شد. معنی سوم نیز مورد توجه اشاراتی لطیف از قرآن و روایات است، همانطور که برخی بزرگان معتقدند حُسن خلقی که سبب برتری پیامبر اکرم بر سایر انبیا شد، <ref>دیلمی، حسن، ارشاد القلوب الی الصواب، ج۱، ص۲۰۵، قم، شریف رضی چاپ اول، ۱۴۱۲ ق.</ref> | |||
خصوص خوشرویی نیست؛ بلکه تخلق به اخلاق الهی و صفات عالی او در همه شئون زندگی با همه خلق است که آن حضرت بهره‌ی فراوان‌تری از آن داشته‌اند. | |||
== مفهوم خاص و عام == | |||
مفهوم حسن خُلق در سنّت اسلامی، در دو دلالت خاص و عام به کار می‌رود. | مفهوم حسن خُلق در سنّت اسلامی، در دو دلالت خاص و عام به کار می‌رود. | ||
در معنای خاص، حسن خلق بر فضائل اخلاقیِ ناظر بر مدارا و حسن معاشرت با مردم دلالت دارد و در معنای عام، مراد از آن، مجموعه تمامی رفتارهای نیکو و اخلاق پسندیده است. | در معنای خاص، حسن خلق بر فضائل اخلاقیِ ناظر بر مدارا و حسن معاشرت با مردم دلالت دارد و در معنای عام، مراد از آن، مجموعه تمامی رفتارهای نیکو و اخلاق پسندیده است. | ||
حسن خلق، به معنای نرم‌خویی، پاکیزه‌گفتاری، گشاده‌رویی و منش زیبا و با دیگران پاکیزه برخورد کردن است. | حسن خلق، به معنای نرم‌خویی، پاکیزه‌گفتاری، گشاده‌رویی و منش زیبا و با دیگران پاکیزه برخورد کردن است. | ||
=== مفاهیم مرتبط === | |||
این مفاهیم، واژه‌هایی هستند که در [[قرآن کریم]]، روایات شریف یا منابع اخلاق اسلامی به گونه‌ای هم‌معنی با خوش‌خلقی یا جزء لازم خوش خلقی یا از مصادیق برتر حسن خلق و یا نقطه مقابل آن هستند: | |||
این مفاهیم، واژه‌هایی هستند که در قرآن | |||
۱. معاشرت نیک: آداب معاشرت. | ۱. معاشرت نیک: آداب معاشرت. | ||
۲. فتوت و مروت: گاهی در روایات، خوش‌خلقی را یکی از مولفه‌های مروت ذکر فرموده‌اند و در روایات بسیار دیگر، مولفه‌های مروت را هم از مولفه‌های خوش خلقی بیان نموده‌اند. بنابراین این دو با هم ارتباطی وثیق دارند. | ۲. فتوت و مروت: گاهی در روایات، خوش‌خلقی را یکی از مولفه‌های مروت ذکر فرموده‌اند و در روایات بسیار دیگر، مولفه‌های مروت را هم از مولفه‌های خوش خلقی بیان نموده‌اند. بنابراین این دو با هم ارتباطی وثیق دارند. | ||
| خط ۵۳۹: | خط ۵۲۵: | ||
[۱۸۲] | [۱۸۲] | ||
. | |||
۶. | |||
۷. . | |||
۶ | |||
۷. | |||
۸. . سعادت‌پرور، علی، سر الاسراء فی شرح حدیث المعراج، ج۲، ص۲۵۸، قم، انتشارات تشیع. | ۸. . سعادت‌پرور، علی، سر الاسراء فی شرح حدیث المعراج، ج۲، ص۲۵۸، قم، انتشارات تشیع. | ||
| خط ۵۵۹: | خط ۵۳۷: | ||
۹. . نراقی، محمدمهدی، جامع السعادات، ج۱، ص۳۴۳. | ۹. . نراقی، محمدمهدی، جامع السعادات، ج۱، ص۳۴۳. | ||
۱۰. . | ۱۰. . | ||
۱۱. . کوفی اهوازی، حسین بن سعید، الزهد، ص۱۵، قم، المطبعة العلمیة، چاپ:دوم، ۱۴۰۲ق. | ۱۱. . کوفی اهوازی، حسین بن سعید، الزهد، ص۱۵، قم، المطبعة العلمیة، چاپ:دوم، ۱۴۰۲ق. | ||
| خط ۶۷۲: | خط ۶۴۹: | ||
۶۹. . ابوبکر بیهقی، احمد بن حسین، شعب الایمان، ج۱۰، ص۴۴۰. | ۶۹. . ابوبکر بیهقی، احمد بن حسین، شعب الایمان، ج۱۰، ص۴۴۰. | ||
۷۰. . طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الاوسط، ج۴، ص۲۱۳. | ۷۰. . طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الاوسط، ج۴، ص۲۱۳. | ||
۷۱. . مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۶۸، ص۳۹۴. | ۷۱. . مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۶۸، ص۳۹۴. | ||