اصحاب کساء

اصحاب کساء به پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)، امیرالمؤمنین، فاطمه زهرا (سلام الله علیها)، امام حسن و امام حسین(علیه‌السلام) گفته می‌شود.

این پنج تن معصوم روزی با هم بودند و همه زیر یک ردا و پوششی قرار گرفتند. پیامبر خدا درباره آنان دعا کرد. سپس آیه قرآن نازل شد و اراده الهی را بر پاکی و طهارت این خاندان بیان کرد وَقَرْنَ فِی بُیُوتِکُنَّ وَلا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِیَّةِ الأُولَی وَأَقِمْنَ الصَّلاةَ وَآتِینَ الزَّکَاةَ وَأَطِعْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا ^{[احزاب–۳۳]} ‎.

چون این پنج نفر زیر یک عبا و ردا خفته بودند به اصحاب کساء، اصحاب عبا، پنج تن آل عبا و آل عبا هم مشهور شدند. حدیث مفصلی که این واقعه و فضایل این پنج معصوم را بیان می‌کند و به خواندن آن در مجالس توصیه شده، "حدیث کساء" نام دارد. آیه‌ای که درباره آنان نازل شد، دلیل عصمت آنان است.

ماجرای اصحاب کساء

پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در خانۀ ام سلمه بود که آیۀ إِنَّمٰا یُرِیدُ اللّٰهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً ^{[احزاب–۳۳]} ‎ نازل شد».

رسول خدا، فاطمه، علی، حسن و حسین را جمع کرد و همه را زیر یک کساء و عبایی قرار داد و چنین گفت:

«اللّهم هؤلاء اهل بیتی فاذهب عنهم الرّجس و طهّرهم تطهیرا». حدیث کساء نیز در مقام و فضیلت این پنج تن وارد شده است.

تعداد اصحاب کساء

احادیثی که از طرق شیعه درباره حدیث کساء وارد شده است همه دلالت دارند که اصحاب کساء پنچ نفر هستند: رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم)، حضرت علی (علیه‌السلام)، فاطمه (سلام الله علیها)، امام حسن (علیه‌السلام) و امام حسین (علیه‌السلام). طبق این روایات، ام سلمه نیز از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) اجازه خواست که به جمع آنان بپیوندد، اما پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) به وی اجازه نداد.

امام صادق (علیه‌السلام) در حدیثی صریحاً می‌فرماید:

اصحاب کساء که کریم‌ترین مخلوقات و شریف‌ترین آنها نزد خدا بوده پنج تن می‌باشند. و در ادامه این پنج نفر را نام می‌برد.

خامس اهل عبا یکی از القاب امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در زیارت‌نامه‌ ایشان توسط امام صادق (علیه‌السلام) بیان شده است و در زیارت‌نامه‌ای دیگر، خامس اصحاب کِساء از القاب امام حسین (علیه‌السلام) معرفی شده است.

پیامبر نزول آیه تطهیر را در پنج تن منحصر کرده است.

علامه حلی در مورد آیه تطهیر می‌گوید:

نزول آیه تطهیر در مورد پنج نفر اصحاب کساء از مُتواتِرات است و در مورد این مطلب کسی شک نمی‌کند؛ مگر اینکه معاند و مغرض باشد.

اصطلاح «اصحاب کِساء» بین مفسران و راویان معروف بود؛ یعنی به جای اینکه نام تک تک پنج تن را بیاورند، می‌گفتند این آیه در حق اصحاب کساء نازل شده است؛ برای نمونه در مورد‌ شأن نزول آیه وَیطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَیٰ حُبِّهِ مِسْکینًا وَیتِیمًا وَأَسِیرًا ^{[انسان–8]} ‎. علامه مجلسی می‌گوید:

مفسرین و محدثین اجماع دارند که این سوره درباره اصحاب کساء نازل شده است.

شعری درباره اصحاب کساء

شاعر در همین مورد گفته است:

انّ النّبی محمدا و وصیّه

و ابنَیهِ و ابنَتَه البَتول الطّاهِرة

اهلُ العباءِ و انّنی بِوِلائهم

اَرجُو السّلامَة و النّجا فیِ الآخرة

اصحاب کساء در کتب اهل‌سنت

این روایت در کتب حدیثی اهل‌سنت نیز نقل شده است. حدیث کساء در صحیح مسلم این چنین آمده است: عایشه گوید: روزی رسول خدا بیرون آمد و عبائی نقشدار که از موی سیاه بافته شده بود، بر دوش داشت. ابتدا حسن (علیه‌السلام) آمد، او را به زیر عبا جای داد؛ پس از او حسین (علیه‌السلام) آمد، او را هم به زیر عبا جای داد سپس فاطمه آمد و در زیر عبا قرار گرفت، بعد علی (علیه‌السلام) آمد و او را هم همراه دیگران زیر عبا؛ جای داد و فرمود: إنّما یُریدُ اللّه لِیُذْهِبَ عَنْکُم الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُم تَطْهِیراً ^{[احزاب–33]} ‎.

ابن حجر در صواعق المحرقه می‌گوید: به سند صحیح رسیده که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) کسائی را بر روی آن چهار نفر انداخت. آنگاه عرض کرد: بارخدایا! اینان اهل‌بیت من و خاصه من هستند، پلیدی را از آنان دور ساز و آنان را پاک گردان...

ابن اثیر در اسدالغابه و احمد بن حنبل در مسند خود این حدیث را آورده‌اند و ابن تیمیه در منهاج السنة می‌گوید: «حدیث کسا از احادیث صحیح السندی است که احمد، ترمذی از ام سلمه نقل کرده و نیز مسلم در صحیح خود از عایشه نقل نموده است.»

این روایت در کتب تفسیری اهل‌سنت نیز آمده است. زمخشری درالکشاف فخر رازی در التفسیر الکبیر ، و هر یک از قرطبی ، ابن کثیر و سیوطی در تفسیرهایشان حدیث کساء را نقل کرده‌اند. قُرطُبیّ در تفسیر آیه تطهیر از امّ سلمه چنین نقل نموده‌اند: هنگامی که آیه تطهیر نازل شد، رسول خدا، علی (علیه‌السلام) و فاطمه (سلام الله علیها) و حسن (علیه‌السلام) و حسین (علیه‌السلام) را فراخواند و بر آنان کسائی خیبری پوشاند.