confirmed
۵٬۷۴۷
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'بنی امیه' به 'بنی‌امیه') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''خوارج''' گروهی از افراد خودسر عضو سپاه [[امام علی (ع)]] در [[جنگ صفین]] بودند که در پی طرح مسئله [[حکمیت]] و پذیرش آن از سوی | '''خوارج''' گروهی از افراد خودسر عضو سپاه [[امام علی (ع)]] در [[جنگ صفین]] بودند که در پی طرح مسئله [[حکمیت]] و پذیرش آن از سوی امام، با آن مخالفت کرده و راه خود را از حضرت جدا کردند و آماده مقابله با ایشان شدند. در نگاه [[خوارج]]، حکمیت خطا بوده و همه کسانی که به آن راضی شدند خصوصا امام علی(ع)؛ می‌بایستی از این خطا توبه می‌کردند. | ||
== مفهوم‌شناسی خوارج == | == مفهوم‌شناسی خوارج == | ||
خوارج در لغت جمع خارجی | خوارج در لغت جمع خارجی و در اصطلاح عام به معنای سرکشی و شورش علیه امام برحق مسلمانان است.<ref> شهرستانی عبدالکریم، الملل و النحل، تحقیق احمد فهیمی، بیروت، نشر دارالکتب العلمیه، ج۱، ص۱۳۱</ref> اما خوارج در معنای خاص، مربوط به گروهی است که در جنگ صفین در سال‌های 36 و 37 قمری و به دلیل پذیرش حکمیت شورش کرده علیه امام حق برخاستند و عنوان دومین اختلاف بین مسلمانان را از آن خود کردند. <ref> منقری نصر بن مزاحم، وقعة صفین، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، القاهرة، المؤسسة العربیة الحدیثة، الطبعة الثانیة، ۱۳۸۲، چاپ افست قم، انتشارات مکتبة المرعشی النجفی، ص۲۱۱ به بعد </ref> <ref> شهرستانی عبدالکریم، الملل و النحل، تحقیق احمد فهیمی، بیروت، نشر دارالکتب العلمیه، ج۱، ص۱۰۶ </ref> <ref> ابن خلدون عبدالرحمن بن محمد، تاریخ ابن خلدون، تحقیق خلیل شحادة، بیروت، نشر دارالفکر، چاپ دوم، سال ۱۴۰۸/۱۹۸۸، ج۳، ص۱۷۸</ref> | ||
== علت پیدایش خوارج == | == علت پیدایش خوارج == | ||
شواهد تاریخی گواه بر این نکته است که فرقه مذکور پس از آن به وجود آمد که حضرت علی (ع) با نقض حکمیت از سوی معاویه مخالفت کرد. | شواهد تاریخی گواه بر این نکته است که فرقه مذکور پس از آن به وجود آمد که حضرت علی (ع) با نقض حکمیت از سوی معاویه مخالفت کرد. | ||
خوارج اگر‌چه خودشان در ابتدا مسئله حکمیت را مطرح کرده بودند، اما بعد از پذیرش حکمیت از سوی امام علی (ع) و خاتمه یافتن جنگ، از رای خود پشیمان شده و با سر دادن شعار «لا حکم الا لله»، خواهان ادامه جنگ شدند و پذیرش حکمیت را کفر دانستند و امام را دعوت به توبه کردند و در اعتراض به امیرمؤمنان علی (ع) گفتند: «تو در دین خدا داوری را به مردان سپردی، در حالی که خداوند می‌گوید تنها حکم از آن خدا است.»ولی امام با استناد به آیه «أَوْفُوا بِالْعُقُود» <ref> سوره مائده، آیه 1</ref> بر عهد و پیمان خود وفا کرد و حاضر نشد که آن را نقض کند. پس از آنکه امام به کوفه و معاویه به شام بازگشت، مخالفان حکمیت از امام علی جدا شدند و به [[حروراء]] در نزدیکی [[کوفه]] رفتند<ref>نصر بن مزاحم، وقعة صفین، ۱۳۸۲ق، ص ۵۱۳-۵۱۴</ref> <ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۶۳، ۷۲، ۷۸</ref> و در ادامه به خوارج یا حروریّه شهرت یافتند. | خوارج اگر‌چه خودشان در ابتدا مسئله حکمیت را مطرح کرده بودند، اما بعد از پذیرش حکمیت از سوی امام علی (ع) و خاتمه یافتن جنگ، از رای خود پشیمان شده و با سر دادن شعار «لا حکم الا لله»، خواهان ادامه جنگ شدند و پذیرش حکمیت را کفر دانستند و امام را دعوت به توبه کردند و در اعتراض به امیرمؤمنان علی (ع) گفتند: «تو در دین خدا داوری را به مردان سپردی، در حالی که خداوند می‌گوید تنها حکم از آن خدا است.»ولی امام با استناد به آیه «أَوْفُوا بِالْعُقُود» <ref> سوره مائده، آیه 1</ref> بر عهد و پیمان خود وفا کرد و حاضر نشد که آن را نقض کند. پس از آنکه امام به کوفه و معاویه به شام بازگشت، مخالفان حکمیت از امام علی جدا شدند و به [[حروراء]] در نزدیکی [[کوفه]] رفتند<ref>نصر بن مزاحم، وقعة صفین، ۱۳۸۲ق، ص ۵۱۳-۵۱۴</ref> <ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۶۳، ۷۲، ۷۸</ref> و در ادامه به خوارج یا حروریّه شهرت یافتند. | ||
در جریان حکمیت، [[عمروبن عاص]] که داور شام بود، با ترفندی | در جریان حکمیت، [[عمروبن عاص]] که داور شام بود، با ترفندی دغل‌کارانه توانست [[ابوموسی اشعری]] را که داور [[عراق]] بود، فریب دهد. عده‌ای از لشکر امام علی (ع) که متوجه این نیرنگ شدند، به حضرت اعتراض کردند که نمی بایستی زیر بار حکمیت می‌رفتی! این تعداد در ابتدا جمعیت چندانی را تشکیل نمی‌دادند، اما به مرور بر شمار آنها افزوده شد و سر‌انجام در منطقه‌ای به نام حروراء تجمع کرده اعلان جنگ کردند. امام در این جنگ شکست سختی بر آنان وارد کرد. خوارج هر چند به ظاهر در این نبرد نابود شدند، اما انحراف اعتقادی آنان در خط و سیر جغرافیای اسلام ماندگار و به مکتبی خاص تبدیل شد و هم اکنون نیز در بستر تفکر [[داعش]] و سایر گروهک‌های تکفیری ادامه دارد. | ||
== تاثیر حضور خوارج در جامعه اسلامی == | == تاثیر حضور خوارج در جامعه اسلامی == | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
<ref>عامر النجار، الخوارج عقیدة و فکرا و فلسفة، ۱۹۸۸م، ص۱۴۴</ref> <ref>معیطه احمد، الاسلام الخوارجی، ۲۰۰۶م، ص۱۴، ۱۷</ref> | <ref>عامر النجار، الخوارج عقیدة و فکرا و فلسفة، ۱۹۸۸م، ص۱۴۴</ref> <ref>معیطه احمد، الاسلام الخوارجی، ۲۰۰۶م، ص۱۴، ۱۷</ref> | ||
<nowiki></ref></nowiki>ناصر عبدالکریم، العقل الخوارج اول الفرق فی تاریخ الاسلام، ۱۴۱۹ق، ص۲۴-۲۵<nowiki></ref></nowiki> | <nowiki></ref></nowiki>ناصر عبدالکریم، العقل الخوارج اول الفرق فی تاریخ الاسلام، ۱۴۱۹ق، ص۲۴-۲۵<nowiki></ref></nowiki> | ||
این فرقه در آغاز پیدایش صرفا حرکتی سیاسی داشت، اما در زمان خلافت عبدالملک مروان، رویکرد خود را تغییر داده در تعالیم خود مباحث کلامی را وارد کردند.<ref>ابوالنصر، الخوارج فی الاسلام، ۱۹۴۹م، ص۴۱، ۱۰۱-۱۰۲.</ref> | این فرقه در آغاز پیدایش صرفا حرکتی سیاسی داشت، اما در زمان خلافت عبدالملک مروان، رویکرد خود را تغییر داده در تعالیم خود مباحث کلامی را وارد کردند.<ref>ابوالنصر، الخوارج فی الاسلام، ۱۹۴۹م، ص۴۱، ۱۰۱-۱۰۲.</ref> تاریخ‌نگارانی چون طبری و ابن اعثم کوفی معتقدند مقابله خوارج با امام علی علیه‌السلام که منجر به شهادت حضرت شد، راه را برای تصاحب حکومت از سوی معاویه باز کرد.<ref>طبری، تاریخ الطبری، بیروت، ج۵، ص۷۸</ref> <ref>ابن اعثم کوفی، کتاب الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۵۷-۵۸</ref> | ||
البته خوارج در زمان [[امام حسن|امام حسن علیه‌السلام]] جهت مقابله با معاویه، به سپاه امام پیوستند. <ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج اللّه علی العباد، سال ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۱۰</ref> <ref>اربلی بهاء الدین، کشف الغمّة فی معرفة الائمة، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۱۶۲</ref> همچنین پس از صلح حضرت، مبارزه با معاویه و [[بنی‌امیه|امویان]] را ادامه دادند.<ref>بلاذری احمد بن یحیی، جمل من أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۱۶۹</ref> <ref>طبری، تاریخ الطبری، بیروت، ج۵، ص۱۶۵-166</ref> <ref>عاملی جعفر مرتضی، علی (ع) و الخوارج، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۵۱</ref> <ref>سهیر قلماوی، ادب الخوارج فی العصر الاموی، ۱۹۴۵م، ص۱۵۰-۱۵۱</ref>.خوارج، امویان و پیروان شان را کافر می‌دانستند و معتقد بودند که برای ریشه کن شدن ظلم می‌بایستی با هر کسی که کافر است، مبارزه کرد.<ref>سبحانی جعفر، بحوث فی الملل و النحل، ۱۳۷۱ش، ج۵، ص۱۵۸-۱۷۴.</ref> | البته خوارج در زمان [[امام حسن|امام حسن علیه‌السلام]] جهت مقابله با معاویه، به سپاه امام پیوستند.<ref>شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج اللّه علی العباد، سال ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۱۰</ref> <ref>اربلی بهاء الدین، کشف الغمّة فی معرفة الائمة، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۱۶۲</ref> همچنین پس از صلح حضرت، مبارزه با معاویه و [[بنی‌امیه|امویان]] را ادامه دادند.<ref>بلاذری احمد بن یحیی، جمل من أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۱۶۹</ref> <ref>طبری، تاریخ الطبری، بیروت، ج۵، ص۱۶۵-166</ref> <ref>عاملی جعفر مرتضی، علی (ع) و الخوارج، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۵۱</ref> <ref>سهیر قلماوی، ادب الخوارج فی العصر الاموی، ۱۹۴۵م، ص۱۵۰-۱۵۱</ref>.خوارج، امویان و پیروان شان را کافر می‌دانستند و معتقد بودند که برای ریشه کن شدن ظلم می‌بایستی با هر کسی که کافر است، مبارزه کرد.<ref>سبحانی جعفر، بحوث فی الملل و النحل، ۱۳۷۱ش، ج۵، ص۱۵۸-۱۷۴.</ref> | ||
فرقه مذکور در قیام‌های معروفی که در ضدیت با امویان شکل گرفت، شرکت کردند و به افرادی چون [[عبدالله بن زبیر]] و [[زیدبن علی]] و [[ابومسلم خراسانی]] یاری رساندند. <ref>بخاری محمد بن اسماعیل، التاریخ الصغیر، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۹۲-۱۹۳</ref> <ref>بلاذری، جمل من أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۳۶۰، ۳۷۳</ref> <ref>اخبار الدولة العباسیة، ۱۹۷۱م، ص۲۹۷-۳۰۰</ref> <ref>حمیری سید اسماعیل، الحور العین، ۱۹۷۲م، ص۱۸۵-۱۸۷.</ref> | فرقه مذکور در قیام‌های معروفی که در ضدیت با امویان شکل گرفت، شرکت کردند و به افرادی چون [[عبدالله بن زبیر]] و [[زیدبن علی]] و [[ابومسلم خراسانی]] یاری رساندند. <ref>بخاری محمد بن اسماعیل، التاریخ الصغیر، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۹۲-۱۹۳</ref> <ref>بلاذری، جمل من أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۳۶۰، ۳۷۳</ref> <ref>اخبار الدولة العباسیة، ۱۹۷۱م، ص۲۹۷-۳۰۰</ref> <ref>حمیری سید اسماعیل، الحور العین، ۱۹۷۲م، ص۱۸۵-۱۸۷.</ref> | ||
با این حال، در برخی از موارد با والیان اموی همراه شدند و از طرف آنها به مناصبی رسیدند.<ref>ابن اعثم کوفی، کتاب الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۴۷، ص۲۷۴</ref> <ref>شیخ مفید، کتاب الاختصاص، ۱۴۰۲ق، ص۱۲۲</ref> <ref>عاملی جعفر مرتضی، علی (ع) و الخوارج، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۷۱-۷۶، ۹۴-۹۶.</ref> | با این حال، در برخی از موارد با والیان اموی همراه شدند و از طرف آنها به مناصبی رسیدند.<ref>ابن اعثم کوفی، کتاب الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۴۷، ص۲۷۴</ref> <ref>شیخ مفید، کتاب الاختصاص، ۱۴۰۲ق، ص۱۲۲</ref> <ref>عاملی جعفر مرتضی، علی (ع) و الخوارج، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۷۱-۷۶، ۹۴-۹۶.</ref> | ||